Nieuwsbrief IBI nr. 106

De beste wensen aan alle lezers van deze nieuwsbrief. Aan het begin van een nieuw jaar met een nieuwe coalitie, gaat het jaar 2022 vooral om het uitwerken van voornemens uit het regeerakkoord. Een regeerakkoord met veel ambitie om de grote maatschappelijke opgaven (klimaat en woningbouw om maar een paar te noemen) aan te pakken, waarbij decentrale overheden en rijk de handen in elkaar moeten slaan. Hierover zullen we u in deze nieuwsbrief weer regelmatig bijpraten, met een nadruk op de financiële kant van de zaak.

Op woensdag 15 december 2021 overhandigde informateur Remkes aan Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp het regeerakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’.

Vorige week maandag 10 januari 2022 zijn de nieuwe Minister van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties (BZK) Hanke Bruins Slot, Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Huge de Jonge en Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering officieel ontvangen voor de overdracht van werkzaamheden en hebben ze zich op diverse plaatsen voorgesteld.

De brief over de verantwoording 2020 door gemeenten is op 23 november 2021 naar de Tweede Kamer gezonden. Het onderzoek verantwoording gemeenten 2020 behandelt de verantwoording van gemeenten over het verslagjaar 2020 en kijkt naar het oordeel van de accountant op de aspecten getrouwheid en rechtmatigheid. De link naar het onderzoek verantwoording gemeenten 2020 kunt u hier vinden.

Een iets groter aandeel van de gemeenten had in verslagjaar 2020 een goedkeurend oordeel op getrouwheid (98,9 procent tegenover 98 procent). Het aandeel met een goedkeurend oordeel op rechtmatigheid steeg met bijna 5 procentpunten, van 85,4 procent naar 90,1 procent. Dit is het hoogste percentage sinds de decentralisatie van het sociaal domein. Net als in 2018 en 2019 vormde het niet volgen van de Europese aanbestedingsrichtlijn de meest voorkomende reden dat de accountant geen goedkeurende verklaring gaf.

Europa Decentraal heeft in het bericht ‘Onjuiste toepassing aanbestedingsregels blijft valkuil’ (link) aanvullende informatie verstrekt over aandachtspunten als er sprake is van Europees aanbesteden. Ook de VNG komt in haar berichtgeving naar aanleiding van het verantwoordingsonderzoek met een vergelijkbaar signaal en suggesties (link).

Aan de commissie BBV is een vraag gesteld over rechtmatigheidstekortkomingen bij uitvoering identificatieplicht bij bijstandsverlening. De vraag en het antwoord zijn te vinden op de website van de Commissie BBV (link).

Het verdwijnen van EONIA en de overgang naar het daggeldrentetarief €STR is met ingang van 1 januari 2022 verwerkt in de Regeling schatkistbankieren decentrale overheden. In de wijziging van de regeling is in artikel 1 de definitie van de daggeldrente aangepast. De EONIA-rente voldeed niet meer aan de gewijzigde eisen in de EU Benchmark Verordening (EU 2016/1011) o.a. wegens gevoeligheid voor manipulatie (Liboraffaire). De Euro short-term rate (€STR) is benoemd als opvolger van EONIA. Deze nieuwe referentierente, €STR, wordt samengesteld en gepubliceerd door de Europese Centrale Bank (ECB) op basis van transacties die banken dagelijks aan de ECB rapporteren.

Het CBS heeft in opdracht van BZK en de VNG onderzoek gedaan naar het effect van corona op de financiële positie van gemeenten, afgemeten aan de extra lasten (‘meerlasten’) en extra baten (‘meerbaten’) door corona, en aan de niet-gerealiseerde lasten en baten door corona, voor zowel 2020 als de eerste zes maanden van 2021 (Link).

In het onderzoek is gemeenten gevraagd naar meerbaten en meerlasten zoals ze in de jaarrekening stonden. Het derde compensatiepakket, aangekondigd in december 2020, was daarin niet meegenomen, conform advies van de commissie BADO[1]. Ook krijgen gemeenten in 2021 nog compensatie voor gederfde inkomsten over 2020. Dit onderzoek onderschat dus de compensatie voor corona die voor 2020 zijn toegekend. Het CBS-onderzoek betreft dus indicatieve uitkomsten. Hieronder de voornaamste bevindingen van het CBS.

2020

In 2020 hadden gemeenten 842,2 miljoen euro aan meerlasten door corona, exclusief TOZO, en 812,2 miljoen euro aan niet-gerealiseerde baten. Dit is op basis van de antwoorden van 247 gemeenten, het CBS heeft bijgeschat voor de gemeenten die niet gereageerd hebben op de uitvraag. De totale kosten en derving door corona, exclusief de lasten voor TOZO, kwam daarmee uit op 1.654,4 miljoen euro. Inclusief TOZO kwam dit bedrag op 3.962,4 miljoen euro. Uit het onderzoek blijkt dat voor 2.068 miljoen euro aan subsidies is verstrekt via TOZO, en voor 240 miljoen euro aan bedrijfskapitaal.

Meerbaten door corona bedroegen, zoals door gemeenten gerapporteerd en door CBS bijgeschat, 1.193,7 miljoen euro, exclusief de baten voor de specifieke uitkering TOZO. Deze bestonden vooral uit compensatie vanuit het Rijk (geboekt op taakveld 0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds). Inclusief de baten uit TOZO kwamen de meerbaten op 3.648,2 miljoen euro. Niet-gerealiseerde lasten door corona bedroegen 168,3 miljoen euro.

2021

Over de eerste zes maanden van 2021 bedroegen meerlasten door corona exclusief TOZO 539,2 miljoen euro en niet-gerealiseerde baten door corona 359,1 miljoen euro, zoals door 229 gemeenten is gerapporteerd en waarbij het CBS voor missende gemeenten heeft bijgeschat. Inclusief TOZO komen de meerlasten uit op 1.342,9 miljoen euro en het totaal aan meerlasten en derving op 1.702 miljoen euro.

Meerbaten door corona in het eerste halfjaar van 2021 kwamen in het onderzoek uit op 767,5 miljoen euro exclusief TOZO en 1.506 miljoen euro inclusief TOZO. Niet-gerealiseerde lasten tenslotte, bedroegen 168,3 miljoen euro.

VNG, CBS en BZK danken alle gemeenten voor hun bijdrage aan het onderzoek.

[1] _{De commissie BADO adviseerde, in lijn met een eerder advies van de commissie BBV, om voor de verwerking van het compensatiepakket uit te gaan van de in 2020 toegekende en beschikte bedragen, en de financiële compensatie uit het in december 2020 aangekondigde aanvullende pakket te verwerken in 2021, nadat het ministerie de bedragen per gemeente heeft bepaald en beschikt. (Link)}

Op 14 december 2021 zijn de decembercirculaires voor het gemeentefonds en provinciefonds gepubliceerd op de website van de rijksoverheid:

• • decembercirculaire 2021 gemeentefonds via deze link; en de

  • decembercirculaire 2021 provinciefonds via deze link.

De circulaires geven een actueel beeld over de gemeente- en provinciefondsuitkeringen voor 2021.

Hieronder de data waarop de SiSa stukken online worden geplaatst of verstuurd:

• 17 januari 2022: definitieve versie teverantwoordenregelingen (link).

• In de week van 24 januari 2022: definitieve SiSa-stukken (invulwijzer, nota procedure verantwoordingsinformatie SiSa 2021, nota verwachting accountantscontrole SiSa 2021, definitieve verantwoordingslijst)

• In de week van 24 januari 2022: CBS verstuurt de SiSa-bijlage op maat.

De website findo.nl, waarop BZK financiële data en informatie van gemeenten en provincies beschikbaar stelt, is afgelopen tijd op verschillende punten bijgewerkt:

• Data van gemeentelijke begrotingen 2022 zijn toegevoegd. Deze kunnen worden gebruikt voor vergelijking en analyse. Provinciale begrotingsdata zijn hier te vinden. Onder databank kunnen data worden gedownload.

• De jaarrekeningen over 2020 en de begrotingen over 2022 zijn aan de website toegevoegd. Die van gemeenten zijn hier te vinden, die van provincies hier. Door deze informatie en openbare documenten op één plaats beschikbaar te stellen, wil BZK bijdragen aan de transparantie en openbaarheid van de financiën van decentrale overheden.

• De Iv3-vraagbaak voor gemeenten en provincies is bijgewerkt voor 2022, onder meer voor de aanstaande invoering van de Omgevingswet.

Sinds de Q3-levering 2021 is het mogelijk voor elke gemeente, provincie en gemeenschappelijke regeling om de Iv3-gegevens in JSON-formaat aan te leveren bij het CBS, in plaats van het huidige Excel-formaat.

Het einddoel is dat JSON de nieuwe standaard wordt om Iv3-data op te sturen. Uitgangspunt daarbij is dat gemeenten, provincies en gemeenschappelijke regelingen voldoende tijd krijgen om de voor levering in JSON-formaat noodzakelijke aanpassingen door te voeren. Voorlopig blijft aanleveren in Excel-formaat mogelijk.

Onderstaand stappenplan schetst hoe aanleverende organisaties Iv3-data kunnen aanleveren in JSON-formaat.

a) Ga na of het uitdraaien van JSON-data met uw financiële software mogelijk is

Bij sommige pakketten is dit al mogelijk, of wordt dit op korte termijn mogelijk. In de IBI Nieuwsbrief wordt hier op termijn ook aandacht aan besteed.

b) Maak een Iv3-bestand in JSON-formaat

U kunt dit op verschillende manieren doen. Bijvoorbeeld:

• Vanuit uw financiële pakket of vanuit een Business Information tool

• Met een maatwerk export (zelfbouw van de overheidsinstantie)

Als de financiële software die uw organisatie gebruikt, (nog) geen JSON-uitdraai ondersteunt, kunt u ook gebruik maken van een hulpmiddel dat hier door het CBS beschikbaar is gesteld. Hiermee kunt u Iv3-data in een Excel-bestanden vertalen naar JSON-formaat.

c) Controleer het JSON-bestand

Heeft u een JSON-uitdraai, dan moet die nog worden gecontroleerd. Dit kan door het bestand te uploaden naar de Online Controle Iv3 Decentrale Overheden (OCIDO) op deze website. Als u vervolgens klikt op ‘Start controle van het gekozen JSON-bestand’, doet de website een check op onder meer plausibiliteit. Ook kunt u de data op de website bekijken in een online spreadsheet (vergelijkbaar met het Excelbestand), en waar nodig corrigeren. Nadien kunt u de gecorrigeerde data downloaden van OCIDO. Het CBS werkt aan de verbetering van de controles en foutmeldingen op OCIDO. Heeft u suggesties om de foutmeldingen te verbeteren? Neem dan contact op met SectorMFOInput@CBS.nl.

d) Stuur de Iv3-data in

In plaats van de Excelbestanden voegt u de JSON-bestanden met Iv3-data toe aan een zipfile, die u instuurt op het CBS-uploadportal. Het CBS werkt aan één integrale website waar JSON-data zowel kan worden gecontroleerd als ingezonden.

Dit stappenplan is een verkorte versie van de instructie van het CBS, die hier is te vinden. Het CBS heeft nog meer uitleg hier.

De komende maanden zal in de IBI Nieuwsbrief meer aandacht worden besteed aan inzenden in JSON-formaat. Eerdere berichten hierover zijn te vinden in IBI Nieuwsbrief 88 en IBI Nieuwsbrief 105 te vinden.

In het kader van JSON-formaat deed BZK in november 2021 een uitvraag naar welke financiële administratiesoftware bij aanleverende organisaties in gebruik is. Het ministerie van BZK dankt alle respondenten voor hun antwoord.

• Reacties op regeerakkoord

1. Provincies: Provincies: "Met dit akkoord kunnen we samen aan de slag met de grote transities” (ipo.nl)

2. Gemeenten: VNG: nieuw kabinet maakt valse start | VNG

3. Waterschappen: Klimaat in coalitieakkoord | Unie van Waterschappen (uvw.nl)

• Startnota kabinet Rutte IV

Op 10 januari stuurde minister Kaag de startnota naar de Kamer. De startnota bevat de financiële vertaling van het coalitieakkoord (link).

• Briefadvies Raad van State coalitieakkoord en Startnota

In dit advies gaat de Raad van State in op het voorgenomen begrotingsbeleid. Het advies kunt u hier lezen. 

• CPB Doorrekening Coalitieakkoord

Op 11 januari jl. heeft het CPB de ‘Analyse economische en budgettaire effecten van het coalitieakkoord’ gepubliceerd. Klik hier voor de analyse.

• Kamerbrief reactie op evaluatie Raad voor het Openbaar Bestuur

In mei 2021 heeft de ROB het evaluatierapport ‘Versterken vanuit een goede basis’ uitgebracht waarin het zijn functioneren over de afgelopen vier jaar evalueert. Op 25 november 2021 heeft de minister van BZK naar aanleiding daarvan de kabinetsreactie naar de beide Kamers gestuurd. Klik hier om de kabinetsreactie te lezen.

• BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten

Op 18 januari jl. is de BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten gepubliceerd. Het rapport kunt u via deze link downloaden.

• Houdbaarheidstest gemeentefinanciën VNG

De VNG heeft op basis van de openbare cijfers IV3 van de jaarrekeningen 2020 de financiële conditie van gemeenten in beeld gebracht. Op 23 november 2021 is de monitor hier gepubliceerd.

• Plannen ontvouwd 525 miljoen voor verduurzaming maatschappelijk vastgoed

Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed, zoals scholen, overheidsgebouwen, zorginstellingen en rijksmonumenten, is belangrijk om de klimaatdoelstellingen te halen. Daarom heeft het kabinet bij Prinsjesdag aangekondigd 525 miljoen euro ter beschikking te stellen voor verduurzaming van het maatschappelijk vastgoed. De plannen voor de extra middelen, die in de Miljoenennota zijn vrijgemaakt, zijn nu uitgewerkt. Lees meer.

Meer nieuws van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland? Klik hier voor de link naar hun Nieuwsbrief Decentrale Overheden.

• Save the date ‘NOVI-conferentie’

Op woensdag 18 mei 2022 vindt de NOVI-conferentie plaats, de bijeenkomst op het gebied van ruimtelijke ordening, waar aandacht besteed wordt aan de ruimtelijke kant van het nieuwe regeerakkoord.

Hoe wordt de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) aangescherpt? Hoe kunnen bedrijven hierop inspelen? En wat betekent versterking van de uitvoeringskracht voor overheden? Hoor er alles over op de NOVI-conferentie, ontmoet elkaar en praat mee.

Wilt u op de hoogte blijven en als eerste een uitnodiging ontvangen? Laat via deze link dan uw gegevens achter.