Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 16 september 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 16 september 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
Ja goedemiddag, kort statement van mijn kant. We hebben vandaag uiteraard in de ministerraad vooruitgeblikt op Prinsjesdag aanstaande dinsdag en de debatten daarna. Dat is natuurlijk altijd traditioneel een feestelijke dag, Prinsjesdag. Maar dit jaar is het ook een dag met een donkere rand. Er woedt oorlog op ons continent tussen Oekraïne en Rusland. En dat brengt ook grote onzekerheid met zich mee, zowel geopolitiek, maar ook in onze landen in Europa. En dat zien we heel direct terug in grote zorgen bij heel veel mensen over de energierekening, over de boodschappen, kunnen we die nog betalen? En ook veel bedrijven. Ik was van de week op bezoek met Micky Adriaansens bij een bakkerijbedrijf dat zich grote zorgen maakt over de stijgende gasrekening. En zo’n bedrijf wil absoluut ook wel vergroenen en overgaan op elektrische ovens, maar dat kost tijd. Dus al die zaken, van glastuinbouw tot bakkers, zwembaden, ook daar natuurlijk grote zorgen, naast al die gezinnen.
En ik kan niet anders zeggen dan dat die situatie, ik sprak net met het programma Kassa wat mij, Stephan houdt ‘m even vast, een boek heeft overhandigd over 1 miljoen mensen die zich grote zorgen maken over hun situatie. Misschien dat je ‘m even kan laten zien. @Ikredhetnietmeer. Dit raakt heel veel mensen. Dus ook uiteraard ook ons hier en het kabinet. We doen alles wat we denken te kunnen doen om de ergste nood te lenigen. We kijken ook wat we nog dit jaar zouden kunnen doen. We zijn in gesprek nog met, zoals jullie weten, met energiebedrijven. En op Prinsjesdag ligt er sowieso een heel fors pakket voor om maatregelen te nemen. En ik zeg er wel opnieuw bij, wat er dan nog wel kan in 2022 dat zal niet alles zijn wat iedereen wil. Dat zal echt beperkt zijn. Het zal vooral 2023 zijn. En ten tweede, wat we ook doen, het zal nooit alle problemen wegnemen. Het zal altijd het dempen zijn van de effecten omdat de gevolgen van de sterk stijgende rekening, ook van de energierekening, en die sterk stijgende inflatie niet volledig is te compenseren. En dat betekent dat, wat je ook doet, uiteindelijk nog steeds een effect zal hebben op burgers, op bedrijven, uiteraard de overheid. En ik zeg er wel één ding bij: begon met Oekraïne, ik eindig ook met Oekraïne. In ieder geval daar voorzichtig goeie berichten over wat Zelenski en zijn mensen aan het doen zijn om de Russen terug te rollen. Die oorlog is ook onze oorlog. Niet letterlijk, maar wel waar het gaat om het belang van ons continent en onze waarden. En die vrijheid en veiligheid, die moeten we beschermen. Maar deze gevolgen moeten we ook zoveel mogelijk zien te dempen voor de mensen in het land. Dat is vreselijk belangrijk.
Dan tot slot, twee punten nog. U heeft het rapport gezien van Deloitte, samen met een kabinetsreactie naar de Kamer verzonden. En Conny Helder heeft daar zojuist volgens mij een eerste toelichting op gegeven op Algemene Zaken. Een zeer uitgebreid en grondig feitenrelaas. Daar kunnen we uit leren. Er komen ook nog OVV-rapportages, er komt nog een parlementaire enquête. En ik denk dat het goed is dat we die hele corona-aanpak op die manier heel fundamenteel met elkaar tegen het licht houden. En tot slot wil ik melden dat ik zelf volgende week afwezig ben bij de stemmingen in de Tweede Kamer. Dan ben ik al op weg naar New York. En dat betekent dat volgende... Vanwege de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Ik ben dan zaterdag weer terug. Dus volgende week zal Sigrid Kaag hier de persconferentie verzorgen.
JONKER (NOS)
Ja, meneer Rutte, wat is er veranderd bij het kabinet ten opzichte van het prijsplafond. Dat werd eerst eigenlijk een beetje weggehoond. Hoe staat u daar nu tegenover, wat is er gebeurd?
RUTTE
Ik kan daar alleen op dit moment dit over zeggen dat wij heel serieus kijken naar alle mogelijke opties. Daarover zijn we ook in gesprek met energiebedrijven om te kijken wat mogelijk is langs verschillende lijnen.
JONKER
Maar eerst mocht er niet ingegrepen worden in de markt, het zou allemaal niet kunnen. Wat is er bij u veranderd dat u daar dan toch als optie over praat?
RUTTE
Ik kan daar op dit moment nog niks over zeggen dan dat het onzeker is wat het precies gaat worden. Die gesprekken zijn gaande, dat heeft ook sterk te maken met wat kan in de uitvoering, ook via de energiemaatschappijen. Dus die gesprekken lopen. Dus welke vorm dat krijgt, en of het kan via energiebedrijven, ik laat het echt nog eventjes in het vage omdat we het nog niet zeker weten. Die gesprekken zijn gaande.
JONKER
De NOS is één van de media die de Prinsjesdagstukken nu al heeft. Ik citeer uit het voorwoord: ondanks onze intenties zullen de ontwikkelingen zich blijven opvolgen en zal de toekomst uit moeten wijzen of dit pakket daadwerkelijk toereikend is. Is dat dan ook de boodschap? Het is onzeker en we moeten nog maar zien of dit genoeg is?
RUTTE
Uiteraard, dat hebben we ook dit jaar gezien. We zien het in alle Europese landen dat er meerdere pakketten zijn vastgesteld. Dat betekent dat als de situatie dat noodzaak ziet je opnieuw moet kijken naar maatregelen. Zoals we nu aanvullend op de stukken die gelekt zijn natuurlijk aan het kijken zijn, bijvoorbeeld met energiebedrijven, wat zou er verder nog kunnen?
JONKER
Betekent dat ook dus dat er telkens meer bij kan komen? Kan het bijgesteld worden, dit pakket?
RUTTE
Als de situatie natuurlijk heel erg verslechtert, moet je opnieuw kijken naar de situatie waarbij Nederland het geluk heeft van een lage staatsschuld. En mijn grootste zorg op dat punt zit meer bij landen met een staatschuld van boven de 100%. Wij hebben een staatsschuld van zo’n 50%. Ook die is uiteraard niet zonder risico. Je kunt op lange termijn met de overheidsfinanciën maar zoveel risico’s nemen. Maar het geeft ons wel enige ruimte om ook te blijven kijken wat nodig is als dat de komende maanden en het komende jaar nodig zal blijken.
JONKER
Voor volgend jaar is er bij de koopkracht een plus, een plusje, te zien. Voor dit jaar staat er nog steeds een flinke min in die cijfers. Dat kan dus nu goedgemaakt worden met energieonderhandelingen. Dat is een vraag aan u, kan het nog goed gemaakt worden?
RUTTE
Dat heb ik net gezegd: die gesprekken zijn gaande. En wat daar nog kan, welke vorm dat heeft en of dat überhaupt nog kan in 2022 is allemaal hoogst onzeker.
JONKER
Maar maakt u zich er zorgen over? Is dat cijfer vol te houden dat mensen zo hard in de min komen?
RUTTE
Dat is natuurlijk zeer ernstig. De mogelijkheden dit jaar om nog iets te doen zijn zeer beperkt. Het is niet zo dat we niks doen. Er is een bestaand pakket van 7 miljard, dat loopt nog. Ik doe opnieuw een beroep op mensen die recht hebben op 1300 euro energietoeslag die hem nog niet hebben aangevraagd, om hem wel aan te vragen. Maar uiteraard, ook voor dit jaar proberen we nog iets te doen. Maar het zal vooral volgend jaar zijn.
VRAAG (SBS)
Meneer Rutte, ik hoorde u net in het interview met Kassa zeggen dat u ervan baalt dat u nu nog geen duidelijkheid kan geven over de rest van het jaar. Hoe komt dat eigenlijk? Waar is dat mis gegaan?
RUTTE
Het is vervelend dat het niet kan, ik vind dat inderdaad heel vervelend. Maar we hebben ook in juli een bericht naar de Kamer gestuurd dat de mogelijkheden in de uitvoering zeer beperkt zijn op dit moment. En dat heeft te maken met, u heeft allemaal het vreselijke schandaal gezien met de kinderopvangtoeslagaffaire en daar met elkaar conclusies uit getrokken. Dat wat je kunt vragen van de uitvoering om in moeilijke omstandigheden nog het uiterste te doen, dat dat ook z’n begrenzing heeft. En dat geldt ook hier. Dus dat betekent als je miljoenen mensen wil bereiken met gerichte steun, dat de mogelijkheden beperkt zijn.
VRAAG
Maar het is niet zo, er zijn een hoop mensen die het gevoel hebben dat het kabinet eigenlijk een beetje laat in actie is gekomen om alsnog iets te proberen. Het is niet zo dat u daar te laat mee bent misschien?
RUTTE
Dat mag altijd zo gezien worden.
VRAAG
Hoe ziet u dat?
RUTTE
Ik denk dat we met het 7 miljardpakket, heb ik vaker tegen u gezegd, meer doen dan Duitsland. Alleen dat is niet genoeg. Er moet veel meer. Dat doen de Duitsers ook. Als je nu kijkt wat de Nederlanders doen dan zitten we opnieuw ver boven Duitsland. En dat moet ook, we zijn een rijk land en we moeten elkaar helpen. Alleen wat je vooral zou willen is dat je in 2022 nog wat meer kan doen. En dat is vreselijk lastig.
VRAAG
Bijvoorbeeld een prijsplafond. Andere landen zijn daar verder mee. Op welk moment was er binnen het kabinet besloten van: nou we gaan er toch echt serieus naar kijken?
RUTTE
Ook al deze varianten zijn steeds in discussie, ook binnen het kabinet. Wat het precies wordt, kan ik u niet zeggen, die gesprekken zijn gaande. Maar zelfs al zou dat soort type maatregelen kunnen, is het nog maar zeer de vraag of dat nog dit jaar kan. Want dat vraagt ook enorm veel van de elektriciteitsbedrijven om het uit te voeren. Dus wat je ook kiest, dat heeft ook z’n begrenzingen.
VRAAG
Baalt u er ook van dat andere landen het wel kunnen doen en wij dit jaar nog niet?
RUTTE
Landen hebben ieder hun eigen systeem in de energiemarkt. Bijvoorbeeld Frankrijk is heel sterk staatsbestuur. Dus de Franse regering kan vrij precies bepalen wat de energierekening is van de Franse burgers en wat ze subsidiëren. Dat is in Nederland veel ingewikkelder omdat wij een geliberaliseerde energiemarkt hebben. Dus de mate waarin je dat kunt controleren is veel beperkter. Dus dat moet je indirect doen. Dat kun je doen door een verlaging van de energiebelasting, een verlaging van de btw, dat kun je doen door te kijken naar instrument als een prijsplafond. Je kunt het ook doen door te kijken naar instrumenten als voorkomen dat mensen worden afgesloten.
VRAAG
Heeft u ook het gevoel dat Nederland een beetje achterloopt wat dit betreft?
RUTTE
Nee, we doen meer dan Duitsland.
VRAAG
Over het prijsplafond bedoel ik dan hè.
RUTTE
Nou ja, nogmaals, of we dat doen en wat precies de maatregelen zijn en wat nog dit jaar kan, daar kan ik nu nog niks over zeggen.
VRAAG
Mag ik één concreet voorbeeld, naar aanleiding van het zwartboek van #ikredhetnietmeer. Eén concreet voorbeeld wat daar in stond. Een moeder, gescheiden, drie kinderen, fulltime aan het werk in de zorg. Ongeveer modaal inkomen. Kon altijd wel de touwtjes aan elkaar knopen, maar dat lukt nu gewoon niet de komende maanden. Wat moet zo’n vrouw de komende maanden doen?
RUTTE
Dat is a) vreselijk als dat zo is. Daar speelt bij mee natuurlijk dat ook zij wel bereikt wordt met het 7 miljardpakket maar niet door de 1300 euro. Daar heeft ze geen recht op als ze modaal inkomen heeft, ze wordt wel bereikt met de lage energiebelasting en de lagere btw en wat we doen verder ook met de maatregelen in het hele pakket van 7 miljard. Maar zij wordt niet bereikt door de energietoeslag. En dat is ook precies het probleem, dat je probeert om de groep werkenden met een wat kleiner salaris te bereiken. En dat is in Nederland lastig. U zult in de gelekte stukken zien dat we daar voor volgend jaar, en dat begint al net dit jaar geloof ik, proberen toch iets te doen, ook voor deze groep. Maar dat is beperkt.
VRAAG
Maar wat is uw advies dan aan zo’n vrouw die zegt: ik red het echt niet. Moet zij dan geld gaan lenen voor de komende maanden? Of wat zou u haar adviseren?
RUTTE
In ieder geval voor volgend jaar zal zij merken, maar dat is pas over drie maanden, dat er natuurlijk van alles gebeurt, zowel in de inkomstenbelasting als in de arbeidskorting als in de zorgtoeslag. Dus in het hele pakket wat vandaag aan het lekken is, zal zij dingen aantreffen. Voor dit jaar geldt dat het beperkt is wat we kunnen doen. Maar we zijn wel aan het kijken of we nog iets voor haar kunnen doen.
VRAAG
Maar wat zou ze dan moeten doen, zo’n vrouw?
RUTTE
Wat ik u schets. Dat is gebruik maken van alle voorzieningen die er nu zijn. Twee, vanaf volgend jaar...
VRAAG
Die zijn er dus niet.
RUTTE
Nou ja, daar zit heel veel in het pakket van 7 miljard wat haar wel bereikt. Twee, vanaf volgend jaar gaan wij haar, dat is over drie maanden, gaan wij haar op alle mogelijke manieren helpen. En we kijken op dit moment heel serieus of we nog meer kunnen doen.
VRAAG
U heeft dus geen advies voor haar de komende maanden?
RUTTE
Ik ga niet individueel een gezin adviseren, dat kan niet, dat gaat niet.
VRAAG (ONBEKEND)
Nog even, wat de collega’s ook al vroegen over het prijsplafond. Ik begrijp het eerlijk gezegd nog niet helemaal. Exact een week geleden zei Hans Vijlbrief in Brussel letterlijk: we moeten de prijs de prijs laten. En een week later is er opeens sprake van een prijsplafond. Dus er is kennelijk iets gebeurd?
RUTTE
Het systeem van een prijsplafond is niet dat je... laat je de prijs de prijs want je kunt niet zeggen tegen energiebedrijven: je mag niet de kosten maken die je maakt. Waar je naar kijkt zijn een aantal dingen. Hoe kun je ervoor zorgen dat energiebedrijven weer vaste contracten kunnen afsluiten. En wat dat gaat helpen in de hoogte van de energierekening. Dus dat is één ding waar je naar kunt kijken. Die zie je in het publieke debat. En een ander is: hoe zorg je ervoor dat mensen niet worden afgesloten. Rob Jetten van de week bij, ik dacht, Op1 of bij een ander praatprogramma, waar hij zei: wat kunnen we doen om te voorkomen dat mensen, omdat ze de rekening niet kunnen betalen, worden afgesloten? En de ander is dat je, waar ook in andere landen discussie over is: wat kun je doen om een cap te zetten tot een bepaald volume op de prijs? Betekent natuurlijk niet dat de rest van die prijs daarmee wegvalt. Die wordt dan door de overheid gefinancierd.
VRAAG
Oké, dus ja, één van de dingen die er gebeurd is sinds vorige week sinds Vijlbrief dat zei in Brussel is dat Frans Timmermans een aantal interviews heeft gegeven waarin hij het Nederlands kabinet behoorlijk op z’n donder heeft gegeven van: doe nou eindelijk eens wat. En die zei ook: voer dat PvdA-GroenLinksplan nou eens uit, die dus een prijsplafond voorstellen. Was dat een reden voor u om nu toch een beetje die kant op te gaan?
RUTTE
Nee, want wij zijn zelf ook echt al veel langer bezig met al dit soort varianten te bekijken. En uiteraard luisteren we altijd goed naar Frans Timmermans. Maar we hadden niet die aanmoediging nodig.
VRAAG
U luistert toch naar hem, ook als hij met oppositieplannen...
RUTTE
We luisteren altijd naar Frans Timmermans, zeker als Diederik Samsom meekomt, absoluut.
VRAAG
Er komt heel veel geld vrij binnenkort hè. Die solidariteitsbijdrage bijvoorbeeld die ook de energiebedrijven moeten gaan betalen. Dat gaat ook Nederland...
RUTTE
Nou ja, daar wil iets van zeggen. Dat valt nog wel mee. Kijk, de solidariteitsbijdrage voor de grote oliemaatschappijen, ja, daar zult u ook dinsdag in de stukken het een en ander over aantreffen. Wat ingewikkelder is, is die marginale cap op de groene energie en die inframarginal cap. Die is ingewikkelder voor Nederland. Hoe werkt dat, dat je zegt: nou ja, groene stroom wordt nu betaald op het niveau van gas, gas is heel duur, groen opwekken is goedkoop maar die groene bedrijven krijgen nu de volledige prijs die ook de gasleverancier vangt. Kun je daar een cap op zetten? Dat is die inframarginal cap. Dat is in Nederland nog niet zo makkelijk omdat, in onze zeer geliberaliseerde energiemarkt, je niet altijd weet waar die stroom naartoe gaat. Dat is anders dan in sommige andere landen. Dus die opbrengst moeten we ons niet in Nederland... Daar zijn we naar aan het kijken maar die zal niet zo ruim zijn als in Duitsland, denk ik.
VRAAG
Toch komt er nog... Ik wou wel de vraag stellen, komt er een bedrag los op een bepaald moment? Ik dacht: misschien is dat een goede mogelijkheid voor u om de verkiezingsbelofte die u een jaar of tien geleden deed aan de Nederlands, om duizend euro over te maken aan elke Nederlander, om die alsnog in te lossen. Want dat kan dan met die miljarden.
RUTTE
Daar heb ik augustus 2016 een groot Telegraaf-interview over gegeven waarin ik terugblikte op die belofte. Volgens mij zit Nederland nu vooral te wachten op: wat gaat het kabinet doen om die energierekening enigszins betaalbaar te houden.
VRAAG (NRC)
Meneer Rutte, nog even een vraag over het overleg vanochtend met de energiebedrijven. Kunt u aangeven wat er wel al mogelijk is dit jaar...
RUTTE
Ik ga er nu niks over zeggen want we willen echt pas iets vertellen als we eruit zijn. We zijn echt nog in gesprek. En ook de energiebedrijven erkennen dat het heel lastig is dit jaar. Maar we kijken wat maximaal kan.
VRAAG
Maar zijn ze wel bereid om, zeg maar, op basis van gelijkheid mee te doen met financiële bijdragen en met uitvoering?
RUTTE
Nou, nee wacht even. Eén is het zo dat je op de grote oliemaatschappijen, dat is niet de energiebedrijven, op de grote oliemaatschappijen kun je zo’n solidariteitsbijdrage vragen. Die inframarginal cap, dat raakt in de eerste plaats natuurlijk de opwekkers van groene stroom. Waar je hier over praat, is de distributiekanaal. Dus hoe zorg je ervoor dat, zeg maar, Eneco en anderen dat die, deels opwekkend, maar vooral ook distribuerend, dat die je helpen om welke maatregelen je ook met elkaar besluit zo snel mogelijk bij de Nederlanders te krijgen.
VRAAG
Maar hebben zij de intentie om ook echt mee te doen met de plannen die het kabinet in het hoofd heeft?
RUTTE
We zijn met elkaar die plannen aan het maken juist om ervoor te zorgen dat je kijkt: wat is in de logistiek mogelijk, zo snel mogelijk? Maar echt, daar zie je wel dat ik hier niet de indruk kan gaan wekken dat dat zeker gaat lukken nog dit jaar. Dat kan ook wel eens pas per 1 januari zijn.
VRAAG
Wanneer gaat het overleg verder?
RUTTE
Dat is constant aan de gang.
VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Rutte, dan draai ik het even om: kan zo’n prijsplafond nog mislukken dan? Is er ook een mogelijkheid dat dat er niet komt?
RUTTE
We hebben nog geen besluiten genomen over welk instrument. Dus u refereert aan één denkbaar instrument. Maar welk instrument het wordt en hoe snel, dat moet echt komende uren en dagen worden bekeken.
VRAAG
Waar kan het op spaaklopen dan?
RUTTE
Ja, daar ga ik nu niet op in, want dan lopen dingen vaak spaak. En dat doe ik niet.
VRAAG
Ja, kijk, we hoorden het Nibud namelijk ook deze week in de Kamer zeggen, van: die onzekerheid vinden mensen bijna net zo erg als die hoge prijzen. Daar zitten ze mee. Als u nu zegt: we werken gewoon aan een prijsplafond, we weten alleen niet wanneer het wordt ingevoerd, dat is al een heel ander verhaal. Maar u zegt: ik weet niet of het er komt en ik weet ook niet wanneer het komt.
RUTTE
Vandaag kan ik dat niet zeggen. Maar we hopen zo snel mogelijk die duidelijkheid te geven, wat het wordt en wanneer.
VRAAG
Tot slot, nog één laatste vraag. Wat vindt u dan van het verwijt van GroenLinks en PvdA dat dit kabinet de middeninkomens in de kou laat staan?
RUTTE
Ik denk echt dat dat niet zo is. We proberen daadwerkelijk ook met de gesprekken die nu gaande zijn niet alleen de mensen met een wat lager inkomen te bereiken, maar ook de middengroepen. En uiteraard de maatregelen die in het belastingplan en in de begroting staan.
ORNSTEIN (BUITENHOF)
Die energiebedrijven, die sturen nu je een nota, en zeggen van: we gaan nu het maandtarief verdubbel of verdriedubbelen. Bij sommige mensen zelfs...
RUTTE
Verviervoudigen, komt voor.
ORNSTEIN
... verviervoudigen. En dan zeggen ze: dat doen we om u een ramp in januari te besparen. Januari, dat is 2023. Dus ik begrijp dan niet helemaal. U zegt: dit jaar kan ik niks doen. Dan zou u toch kunnen zeggen tegen de velen verontruste burgers: volgend jaar doe ik bovenop de inspanning die ik voor 2023 doe iets om u voor 2022 dan tegemoet te komen. Want die energiebedrijven, die schrijven nu een brief naar burgers: we doen dit nu allemaal om u volgend jaar voor ellende te besparen.
RUTTE
Dat heeft natuurlijk ook wel te maken met twee dingen. Dat is één: dat in Nederland er heel veel tijdelijke contracten worden afgesloten en het oversluiten op een meer permanente basis lastig is. Dat is een van de dingen waar we over in gesprek zijn. Het tweede is dat uiteraard de energieprijzen, in welke richting die zich ontwikkelen, weten we niet. Er waren deze week voor het eerst iets gunstiger berichten van Goldman Sachs, dat dat iets lijkt te stabiliseren, maar dan kan ook weer misgaan, laten we daar vooral nu niet op die zwaluw de zomer bouwen. En het is altijd een mix van dat soort zaken. Dus wat je probeert te doen, is voor een zo groot mogelijke groep gezinnen die energierekening, direct als het kan, betaalbaar houden en indirect nemen we natuurlijk heel veel maatregelen in de belastingen en in de toeslagen en in de arbeidskorting, zijn we allemaal aan het kijken wat we kunnen doen om ook indirect de gezinnen te ondersteunen. En de energiebelasting.
ORNSTEIN
En de energiebelasting. Een ander punt is dat die alternatieve energiebedrijven, windmolens, zonnepanelen, zou u daar in de overwinsten die ze op het ogenblik maken, mensen schaffen massaal zonnepanelen aan, dat soort bedrijven maken enorme winsten, zou je daarvan ook niet kunnen zeggen, en daar is ook het debat, en wat vindt u daarvan om die bedrijven extra af te romen?
RUTTE
Dat is natuurlijk wat Europa nu voorstelt en wat wij steunen. Dat is de inframarginale cap op de winst die deze groene bedrijven maken. Je wil natuurlijk nog steeds dat het aantrekkelijk is om het te doen, dus dat er extra geïnvesteerd wordt. Alleen je rekent nu af op het laatste stuk wat nodig is, dat is gas en dat is het duurst. Dat betekent dat zij inderdaad die enorme winsten maken en wat Europa voorstelt, in navolging ook van wat de Duitsers heel graag willen, en wat wij ook steunen, is dat je daar, wat ik net uitlegde, dat plafond inlegt. En dat levert geld op. Maar dat zal voor Nederland niet waarschijnlijk, is een eerste taxatie, dezelfde grote effecten hebben als in Duitsland, omdat in onze geliberaliseerde energiemarkt je niet altijd weet waar die energie naartoe gaat. Anders dan in sommige andere landen.
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, ik begrijp dat u altijd in de ministerraad nog even reflecteert op de week die is geweest. En ik herinner me afgelopen dinsdag een confrontatie in het vragenuur tussen de verenigde oppositie, in ieder geval richting de vicepremier Schouten over het feit dat ook het kabinet eigenlijk veel te laat in actie is gekomen om in ieder geval voor dit jaar nog wat te regelen. Is die kritiek onterecht, vindt u?
RUTTE
Nogmaals, je zou meer willen doen dit jaar. Daar is geen twijfel over. En we kijken ook wat er nog kan. Niettemin verdedig ik toch ook echt, dat met een pakket van zevenmiljard wat dit jaar loopt, inclusief de dertienhonderd euro voor de mensen tot een sociaal minimum, dat zij een zeer serieuze bodem erin hebben gelegd. Wat je nu ziet, is dat die gas- en elektriciteitsprijzen verder aan het stijgen zijn. En dat betekent dat je zeker voor ’23, en kan het nog, in ’22, extra maatregelen moet nemen. Daar zijn we natuurlijk ontzettend druk mee bezig. We hebben in juni een heel debat in de Kamer gehad waarin we ook hebben betoogd, en dat ligt nu niet anders, dat de mogelijkheden voor een Belastingdienst of UWV om miljoenen mensen te bereiken, dat die uitermate beperkt zijn, niet omdat die uitvoering slecht is, die is in Nederland... de beste mensen werken daar, maar die hebben ontzettend veel problemen nog uit het verleden op te lossen. En we hebben geleerd van de affaire met de kinderopvangtoeslag, dat als de uitvoering op een gegeven moment tegen je zegt: dit kan wel en dit kan niet, dat het misschien verstandig is om een professionele dienstverlener dan niet te overrulen.
DE WINTHER
We hebben het gesprek over de zevenmiljard, waar je nu weer aan refereert, natuurlijk ook eigenlijk vier, vijf, zes maanden geleden ook al gehad. Toen heeft u daar ook aan gerefereerd als: we doen al heel erg veel. Is niet gewoon de conclusie, gezien de actuele situatie en de vrij brede weerstand van links tot rechts in de Tweede Kamer, die zich zo langzamerhand uitbreidt richting de coalitie, dat het kabinet gewoon veel te lang op zijn handen heeft gezeten.
RUTTE
Nee, dat ben ik oprecht niet eens, en dat zal ik ook volgende week verdedigen. Maar ik zal ook verdedigen dat als we met elkaar een parlementair onderzoekscommissie hebben, die ook conclusies trekt op uitvoering, en we met elkaar afspraken maken over de professionele dienstverlening, dat als we dan zeggen: nou, dat was een mooie afspraak, maar het komt nu even niet uit, dat dat niet consequent is. En dan loop je het risico dat je iets belooft dat je niet kan waarmaken. Kan er dan helemaal niks? We hopen dat er nog wel iets kan dit jaar. Daar kijken we heel precies naar.
DE WINTHER
De fractieleider van de ChristenUnie zegt vandaag in een interview met Volkskrant z’n onbegrip over de manier waarop het kabinet zegt, van: ja, we worden allemaal een stukje armer. Dan ben je vanuit de maan naar Nederland of naar de wereld aan het kijken. Dat zijn trouwens ook uw woorden, dat we allemaal een stukje armer worden, dat was ook tegen u gericht. En hij zei ook, van: ja, als het kabinet niet zegt: we have got your back, dan doe ik dat wel. Dat is toch ook een hard verwijt vanuit uw eigen coalitie richting u en uw collega Kaag.
RUTTE
Ik denk dat iedereen zich zorgen maakt over de inkomensposities van Nederlanders als gevolg van de stijgende energieprijzen. En die frustratie lees ik ook door in dat interview en ik becommentarieer niet elk antwoord.
DE WINTHER
Maar dan kunt u misschien wel enig inzicht bieden in hoe die afspraken voor die begroting dan precies tot stand zijn gekomen? Want het is toch de fractieleider van de ChristenUnie die met VVD-, D66- en CDA-fractieleiders dat hele begrotingspakket afgelopen augustus in elkaar heeft getimmerd?
RUTTE
Dat is een feitelijk correcte weergave, ja.
DE WINTHER
Dan heeft hij het toch eigenlijk ook over zichzelf? Of moeten we dit als een soort praatje voor de bühne zien?
RUTTE
Die conclusie laat ik aan u.
DE WINTHER
Maar u spreekt me niet tegen, begrijp ik.
RUTTE
Luister, ik heb dat vandaag tegen Sigrid Kaag gezegd, en collega’s in het kabinet: we zitten als Nederland op dit moment met serieuze vraagstukken. Stikstof, grote onrust bij boeren, vraagstukken rondom asiel, uiteraard als eerste nu het grote vraagstuk van koopkracht. En dat betekent dat we moeten proberen om zo veel mogelijk nu te distantiëren van zaken die ons daarvan afleiden. En wie vanaf welke planeet naar welke andere planeet kijkt, leidt af. Maar ik snap het interview in die zin, dat hij met mij en als allemaal zich natuurlijk grote zorgen maakt over de inkomensposities van mensen in Nederland.
DE WINTHER
Ja, tot slot, hij zegt ook, of hij oppert eigenlijk het idee om misschien iets van een generieke korting uit te delen aan heel Nederland. Is dat iets wat, gezien alle uitvoeringsorganisaties...
RUTTE
Nee, ik heb het kruislings gelezen. Ik zag wel...
DE WINTHER
Oh.
RUTTE
...met de ogen van Mars naar de aarde. Maar dat gold, denk ik, ook voor mij dan, want ik heb diezelfde uitspraak gedaan en die hou ik ook gestand, omdat het ook eerlijk is te zeggen tegen mensen: we kunnen niet alles compenseren. We proberen zo veel mogelijk te dempen. En natuurlijk kijk je dan in eerste plaats naar mensen met een kleine beurs die aangewezen zijn op de overheid als schild en je kijkt naar de middengroepen die uiteindelijk ook beperkte mogelijkheden hebben om zelf die klap op te vangen. Je kunt niet alles wegnemen. En dat betekent dat het onvermijdelijk is dat we het ook al in onze portemonnee zullen voelen. Ik hou dat echt staande, omdat dat ook de eerlijke boodschap is. En dat zit ook in de kabinetsaanpak. Dat kan ook niet anders, anders zou je ook onverantwoorde risico’s nemen, lange termijn, met de betaling van onze essentiële voorzieningen, zoals onderwijs en gezondheidszorg.
DE WINTHER
Maar een tijdelijke belastingverlaging voor iedereen, dus generiek over het hele land, die dus uiteraard harder en meer neerslaat over de lage inkomens, want die gaan er percentueel dan meer op vooruit. Is dat iets wat nog tot de mogelijkheden behoort voor dit jaar?
RUTTE
Voor dit jaar is dat niet mogelijk. Dat kan natuurlijk niet, tijdens een lopend jaar schijven verlagen. Maar u zult in de gelekte stukken, en daar ga ik dan verder geen commentaar op leveren, maar daar kunt u over berichten dan, wat wij verder doen met de belastingen. Maar dat is vanaf ’23.
VRAAG (AD)
Ever over het Sywert-rapport nog. Het kostte een kleine vijfmiljoen, maar het geeft eigenlijk geen antwoord op de vraag wie de druk uitoefende op het LCH om die deal met Sywert te sluiten. Wat hebben we er dan aan?
RUTTE
Dit was een afspraak, gemaakt tussen kabinet en Kamer, dat er een forensisch onderzoek zou plaatsvinden wat niet zozeer conclusies trekt maar wel heel feitelijk beschrijft: wat is er gebeurd? En volgens mij levert dat ons heel veel informatie op.
VRAAG
En wat is uw conclusie?
RUTTE
Die ziet u ook in de brief terug. En er zijn er een aantal, maar die heeft u net ook van Conny Helder gehoord, dus eerlijk gezegd wil ik het nu even bij de koopkracht laten. Maar Conny Helder heeft dat net heel helder toegelicht.
VRAAG
En er wordt gezegd dat er bewust verwarring is gecreëerd door Sywert. Maar het ministerie wist ten tijden van de deal wel dat er sprake was van winstgevendheid. Dan is er toch eigenlijk geen verwarring?
RUTTE
Nou, wat je ziet is dat hij natuurlijk in die hele aanloop permanent verwarring creëert tussen: wat is de BV? Wat is de stichting? Dat hij die ook in de media overeind houdt.
VRAAG
En de overheid wist wel dat er winst gemaakt wordt. Nou voelen andere partijen, zoals Randstad...
RUTTE
Maar dat mag.
VRAAG
...en Coolblue enzo, die voelen zich echt genaaid, want die dachten dat er geen winst werd gemaakt, geen winstoogmerk, zei Sywert. Dat had de overheid dan toch kunnen voorkomen door wel aandacht te geven aan de winstgevendheid?
RUTTE
Nou, op zich mocht winst maken, want er zijn meer partijen die met de overheid zaken deden en winst maakten. De voorwaarden waren dat we keken naar de kwaliteit, de prijzen en de leveringszekerheid. Maar winst maken was niet een verbod. In die tijd, half april, was er nog een Kamerdebat, wat zei: je moet alle bestaande leads, die zijn afgewezen, opnieuw bekijken. Er was natuurlijk een schreeuw, en terecht, van: kopen, kopen, kopen, omdat we enorme tekorten hadden en ook vreesde te houden. De drie maanden voorraad was is er op een gegeven moment ook afgehaald. Er waren ook zorgen dat, wat je kocht, niet geleverd zou worden. Er waren zorgen over de kwaliteit. Dus in die context is, volgens mij, blijkt ook uit dat rapport, is te begrijpen dat op dat moment ook VWS natuurlijk helemaal door die bril naar zaken keek. En winst maken mocht op zichzelf, dat was niet verboden voor leveranciers. Dat deden meer leveranciers.
VRAAG
Het was alleen niet duidelijk dat dat zoveel was, met die 28 miljoen.
RUTTE
Dat kan ik niet zo snel... ik heb het rapport niet zelf gelezen, ik ben op hoofdlijnen geïnformeerd door de mensen die het gelezen hebben. En het feit dat er winst werd gemaakt, is niet verboden. Het probleem is dat zij, tussen BV en de vereniging met als doel allemaal mooie maatschappelijke dingen bereiken, dat dat een permanente verwarring met zich meebracht. Dat dat ook in de media naar, als je het rapport leest, echt bewust overeind werd gehouden.
VRAAG
Eén vraag nog over iets heel anders: u sprak Sigrid Kaag over het interview van Segers en stelde haar gerust. Betekent dat dat Kaag in de ministerraad geklaagd heeft over het interview?
RUTTE
Nee, ik heb het niet over het interview met Segers. Wat ik net zei, is:, in algemene zin: dat ik vandaag in de ministerraad heb gezegd: wij hebben zoveel vraagstukken nu te verhapstukken, er zal ook de komende dagen natuurlijk, zullen er heel veel mensen zijn die van alles vinden. Wij moeten als kabinet nu op al die zaken ervoor zorgen dat wij een stabiele koers varen, en dat zijn we, volgens mij, aan het doen.
VRAAG (RTL NIEUWS)
Goedendag meneer Rutte.
RUTTE
Goedendag.
VRAAG
Aangenaam. Gerben van RTL Nieuws.
RUTTE
Ja. Bent u nieuw?
VRAAG
Mijn eerste persconferentie bij u.
RUTTE
Welkom.
VRAAG
En ik zit even te luisteren, en ik hoor vooral wat er niet mogelijk voor veel mensen. Ik hoor dat het niet mogelijk is om dit jaar al dat prijsplafond af te spreken. En ik vraag me af: die mensen die dan nu aan het kijken zijn, die zijn er natuurlijk niet mee geholpen. Wat kunt u voor die mensen wel betekenen?
RUTTE
Mensen zijn ook niet geholpen als ik hier knollen voor citroenen verkoop. Dus wat ik zeg, is: welk instrument het wordt, met de elektriciteitsbedrijven, weten we nog niet zeker, daar wordt naar gekeken. Of dat in ’22 kan, is op dit moment echt onzeker. Dus ik ga hier niet iets vertellen wat misschien wel zou kunnen, maar op dit moment in ieder geval nog te onzeker is om dat als zodanig te vertellen, want dat vind ik niet eerlijk.
VRAAG
Nu heb ik deze persconferenties voornamelijk thuis gezien en ik ken de persconferenties ook vanuit de coronatijd, toen stond u hier met minister Hugo de Jonge. Toen was opeens alles mogelijk, want het was crisis. Nu zegt u aan het begin van uw betoog: het is een oorlog in Oekraïne, dat is de oorzaak. Dat is ook een crisis, en nu kunt u eigenlijk niet op eenzelfde manier reageren. Want dit is toch ook net zo goed een crisis?
RUTTE
Het verschil is deze natuurlijk, dat als je praat over het behoud van werkgelegenheid, dat was natuurlijk het grote probleem met corona, dat de grote angst was dat bedrijven, dus banen, zouden omvallen, dat de groep bedrijven die je moet bereiken met steunmaatregelen, die heb je redelijk in zicht, en die kun je met vrij specifieke steunpakketten ook bereiken. Dat kan via RVO, Economische Zaken of via het UWV of via de sociale diensten. Dat hebben we ook gedaan, en ook via andere professionele uitvoeringsorganisaties. Waar je hier over praat, is dat je miljoen en miljoenen Nederlanders wil bereiken. En dat moet je doen, opnieuw, via de professionele dienstverleners, en dat is ongelofelijk complex. Daar hebben we in juli ook een hele studie naar gedaan: wat kan wel, wat kan niet? En dan zijn de mogelijkheden gewoon heel beperkt. In een lopende jaar. Overigens is er een pakket van zevenmiljard, wat ook gewoon doorloopt. Ook deze maand en volgende maand nog steeds. Er is, wat bijvoorbeeld zijn effect heeft in een lagere btw en andere maatregelen.
VRAAG
Ik hoor wat u zegt, maar ik begrijp het toch niet helemaal. Want we hebben in zo’n zelfde crisis, om toch maar even de parallel door te trekken, miljoenen en miljoenen Nederlanders willen bereiken om een prik te laten geven. Nou, laten we op een zelfde manier toch ook zo aan het werk gaan?
RUTTE
Een prik geven betekent dat je iemand vraagt op een bepaald tijdstip naar een GGD te komen. Wat je hier moet doen, is via een belastingstelsel of via uitkeringen of toeslagen mensen die allemaal unieke inkomens hebben, unieke situatie hebben, proberen te bereiken. Dat is echt iets anders dan, wat overigens ook complex was, grote respect voor de GGD die dat heeft georganiseerd, maar wat logistiek toch uiteindelijk iets overzichtelijker is dan het bereiken van miljoenen mensen met gerichte inkomensondersteuning.
VRAAG
Dus de conclusie is eigenlijk: het lukt niet meer dit jaar?
RUTTE
Het is heel lastig dit jaar. En wat er nog wel of niet kan, daar kijken we heel precies naar.
VRAAG
Ja, en over dat prijsplafond, dus dan nog maar even specifiek, gaat dat lukken dan nog dit jaar? Is daar nog een soort van hoop? Want ik hoor dat er wordt gesproken.
RUTTE
Daarom zeg ik: er zijn gesprekken met energiemaatschappijen over verschillende maatregelen. Ook die, maar ook anderen. Welke het wordt, kan ik nog niet zeggen. En of dat in ’22 kan, kan ik ook niet zeggen. We hopen dat zo snel mogelijk te weten.
VRAAG
Dan nog heel even laatste vraag over het Deloitte-rapport. Heeft u het gelezen?
RUTTE
Nee. Dat gaat niet. Ambtelijk is het gelezen door mensen die ik zeer waardeer en vertrouw. Zowel van VWS als van Algemene Zaken. En u heeft een eerste oordeel gekregen van Conny Helder vandaag in de brief. Maar ook die zegt: het is na eerste lezing en eerste reflectie. Zij zal dat nog veel preciezer gaan lezen. Het gaat mij niet lukken om zeshonderd bladzijden... dat ga ik ook niet doen hierna. Maar ik blijf wel precies op de hoogte van wat ambtelijk eruit gevist wordt.
VRAAG
U gaat dat rapport niet lezen?
RUTTE
Nee, dat gaat me niet lukken.
VRAAG
Van kaft tot kaft?
RUTTE
Nee.
VRAAG
Helder. Hoe zat uw collega, Hugo de Jonge, bij u aan tafel?
RUTTE
Die was bij de discussie aanwezig maar hij heeft zich daar niet mee bemoeid. Hij heeft ook geen inzage eerder gehad in de kabinetsreactie zoals die in concept in wording was. Dus hij heeft zich daarvan volledig afzijdig gehouden. En Conny Helder schrijft ook in de brief over Hugo de Jonge, toenmalig minister van VWS, dat dat rapport geen nieuwe licht werpt op zijn betrokkenheid.
VRAAG
Ok. Goed. Dank u wel.
RUTTE
Goed weekend! Ja, tot dinsdag denk ik eigenlijk weer.