Toespraak minister Ollongren tijdens Preek van de Leek
Minister Ollongren (Defensie) hield op 29 oktober 2023 de Preek van de Leek te Oegstgeest.
Goedemiddag allen,
Dank voor uw komst. Een eer om hier vandaag als leek te mogen spreken.
Dank ook aan de organisatie en Rian voor de woorden van welkom, And thank you Kateryna for your presence and musical contribution here today.
Vandaag wil ik 2 teksten met u delen. Uit het Oude Testament fragmenten uit Jesaja 2, vers 1 en 4:
“Dit zijn de woorden van Jesaja, de zoon van Amos; het visioen dat hij zag over Juda en Jeruzalem. [..]
Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen.
Geen volk zal meer het zwaard trekken tegen een ander volk,
geen mens zal nog de wapens leren hanteren.”
En uit het Nieuwe Testament Galaten 5, vers 13:
“Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn.
Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen,
Maar dien elkaar in liefde.”
U ziet: een mens is nooit uitgeleerd. Mijn 1e preek. Hier in het Groene kerkje. 1 van de pareltjes van Oegstgeest. De plaats waar ik ben opgegroeid. Waar ik naar school ging. Het is een warm weerzien met vele oude bekenden.
Vandaag is mijn ‘Terug naar Oegstgeest’-moment. Net als Jan Wolkers draag ik de vorming van mijn jeugd mijn hele leven met mij mee. Ik heb hier tot mijn 18e gewoond. Hier heb ik geleerd om op te komen voor een ander, In plaats van te zwijgen. Om te vertrouwen op de kracht van het individu, En verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar. Als er iets is waarin ik geloof, is het medemenselijkheid.
En juist die overtuiging, dat rotsvaste vertrouwen, staat vandaag de dag flink onder druk. We zongen zojuist de vertaling van het lied ‘Morning has broken’. Een ode aan de komst van een nieuwe dag. Kijkend naar de actualiteit, zie ik daar eerlijk gezegd ook naar uit.
Meer dan 600 dagen woedt er een oorlog op het Europese continent. Op ons continent. De grootschalige inval van Rusland in Oekraïne.
Wie had gedacht dat we de beelden van loopgraven in kleur zouden weerzien. De verwoeste gebouwen, de verwoeste dromen. Het menselijk leed, de ontreddering.
Tijdens mijn bezoeken aan Oekraïne zag ik ook iets anders. Namelijk de veerkracht en de vastberadenheid van de Oekraïners. Van jong en oud.
Op de voorpagina’s van de kranten is het dringen. De onrust in de wereld neemt verder toe. In onze achtertuin, op de Balkan, lopen de etnische spanningen op. Ook in de Sahel zien we Russische inmenging. Een groeiend antiwesters sentiment. Opzichtig wordt er geflirt met Poetin, onder andere door EU-lidstaat Hongarije. Onze internationale spelregels, onze waarden staan op het spel. In de wereld van vandaag, hebben wij niet de luxe te focussen op 1 conflict
Of afhankelijk te zijn van 1 bondgenoot. Europa moet meer verantwoordelijkheid nemen voor de eigen veiligheid. Versneld uitgroeien tot een volwassen geopolitieke speler op het wereldtoneel. Onze defensie moet op orde, we hebben geen tijd te verliezen.
Terug naar de voorpagina’s van de kranten. Naar het Midden-Oosten. Waar op 7 oktober terreurorganisatie Hamas dood en verderf zaaide in Israël. Onschuldige mensen - kinderen, vrouwen, ouderen - in koelbloedige willekeur vermoord, in hun huizen, op een festival. Familieleden die tot op de dag van vandaag niet weten of hun geliefden nog in leven zijn. Deze terreurdaad, die alleen met de scherpste woorden kan worden veroordeeld, heeft een ongekende geweldsspiraal ontketend. Wat is nodig om die zwaarden om te smeden tot ploegijzers?
Waar de internationale gemeenschap smeekt om op zijn minst een humanitaire gevechtspauze, regent het nog altijd bommen in Gaza. In plaats van een pauze, zien we escalatie. Kinderen in Gaza vragen zich iedere avond, ieder uur, af of ze de nieuwe dag zullen zien aanbreken. Geen schoon drinkwater, geen huis, geen voedsel, geen brandstof of medicijnen. Rijen vrachtwagens met hulpgoederen als stille getuigen voor een gesloten grenspost. Getuigen van een humanitaire catastrofe die we tot op de dag van vandaag niet hebben kunnen afwenden. Die niet mag worden weggeschreven onder the fog of war.
Een doorlopende humanitaire corridor is noodzakelijk om de mensen in Gaza van de meest basale levensmiddelen te voorzien. Een humanitaire gevechtspauze om die hulp veilig aan te laten komen. Voor het bevrijden van gijzelaars en het repatriëren van landgenoten. Voor veilige doorgang en bescherming van hulpverleners en journalisten.
Onafhankelijke nieuwsgaring en waarheidsvinding zijn cruciaal. Net als een toekomstperspectief. Voor al die kinderen die zijn opgegroeid in angst en uitzichtloosheid. Voor al die mensen die de hoop op vrede en het einde aan geweld bijna verloren zijn.
Dat is onze morele plicht. Een 2-statenoplossing is uiteindelijk de enige uitweg.
Noem mij een koppige optimist, maar ik geloof dat die nieuwe dag zal aanbreken. Dat geloof wordt gevoed door grote en kleine dingen. Glimmers of hope. Soms ver weg, maar soms ook heel dichtbij.
U luisterde net naar zo’n sprankeling. The sound of freedom van de Oekraïense pianiste Kataryna. Die haar vlucht uit Oekraïne omzette in een roeping: Kwaad met kunst bestrijden.
Aan Breaking the Silence. Door Israëlische veteranen voor de rechten van de Palestijnse bevolking. Aan de fietsvrijwilligers van Incluzio hier in Leiden, die Oekraïense vluchtelingen letterlijk meer vrijheid geven. De vredeswandeling die op dit moment plaatsvindt vanaf de Dam in Amsterdam, geïnspireerd door de vrouwen van 'Women Wage Peace' en 'Women of the Sun'.
Israëlische en Palestijnse moeders die vastberaden zijn de geweldsspiraal te doorbreken in het belang van de toekomst van hun kinderen. Of het Nederlandse initiatief “Deel de Duif” van Selma en Boaz. Dat Islamitische en Joodse jongeren in Nederland verbindt. 'Om zo elkaar als mens te blijven zien'.
Noem mij een koppige optimist. Maar deze voorbeelden, deze glimmers of hope, sterken mij in mijn rotsvaste overtuiging dat wij meer met elkaar gemeen hebben, dan wij van elkaar verschillen. En uiteindelijk allemaal hetzelfde nastreven in de korte tijd dat wij hier op aarde zijn:
De wereld beter doorgeven aan onze (klein)kinderen.
Met dat ideaal ben ik ook politiek actief geworden. Dat ideaal geef ik ook graag door aan mijn eigen kinderen
En met dat ideaal voor ogen, wil ik met u stilstaan bij de woorden van Jesaja. Het zijn eeuwenoude woorden. Maar ze zijn ook tijdloos. En vandaag de dag misschien wel actueler dan ooit.
Omsmeden voor vrede
Want Jesaja’s visioenen gingen over een wereld zonder oorlog. Dat verlangen herkennen wij ook vandaag.
Het klinkt misschien gek, uit de mond van de minister van Defensie, Maar laten wíj de geschiedenisboeken van morgen bewijzen dat niet oorlog, maar vrede van alle tijden is. Door zwaarden om te smeden tot ploegijzers.
Dat brengt mij bij het werk ‘Liberty’ van de recent en te jong overleden fotograaf en activist Erwin Olaf. Het gaat om de foto die u op de voorkant van het programmaboekje ziet. Het werk neemt ons mee naar de laatste dagen van het Spaanse beleg van Leiden, met op de achtergrond de belofte van bevrijding door de geuzen.
De foto staat ook in verbinding met het welbekende verhaal van burgermeester Van der Werff. De man die in de donkerste dagen van het beleg zijn arm aanbood aan zijn hongerige stadsgenoten. Als ultieme zelfopoffering.
Vrij vertaald naar vandaag de dag: een uitgestoken hand.
Vrede verbonden aan het individu
Dat brengt mij bij mijn 2e gekozen tekst uit de brief van Paulus aan de Galaten, in het huidige Turkije. “Dien elkaar in liefde.” Hoe verschillend we ook zijn.
Heb elkaar lief. Leer van elkaar.
Tolerantie, verdraagzaamheid en nieuwsgierigheid zijn voor mij absoluut noodzakelijke ingrediënten. Onmisbaar voedsel voor vrede, om het zo maar te zeggen.
Voor mij is vrede niet de afwezigheid van verschillen Maar juist het omarmen daarvan. “Om elkaar als mens te blijven zien”
Juist luisteren naar hen die we níet verstaan. Of naar motto van ‘Deel de Duif”:
Salaam.
Shalom.
Vrede.
Hetzelfde verlangen, omarmd in drie verschillende talen. Voed vrede en vrijheid dagelijks met woorden en daden. Alsof wij op die manier onze arm aanbieden, net als burgemeester Van der Werff.
Noem mij een koppige optimist, Maar ‘Vrede’ begint voor mij op persoonlijk niveau. Het vinden van de wijsheid en de rechtvaardigheid in onszelf. In de diepe overtuiging dat ieder mensenleven even zwaar weeg, menselijk leed geen hiërarchie kent. Geen gradaties. Niet mag worden gereduceerd tot aantallen. En nooit mag wennen.
Vrede is niet vanzelfsprekend. Laten we daarom niet vanuit de geborgenheid van onze huizen Gebogen over onze telefoons of voor de tv, verzuchten hoe zwaar de oorlogsbeelden op onze schouders drukken,
Hoe machteloos we onszelf voelen, de complexe wereld om ons heen reduceren tot welles, nietes, goed, kwaad, zwart of wit. Onmetelijk menselijk leed vergoelijken met ‘ja maar’.
Kies in plaats daarvan voor een koel hoofd en een warm hart. dankbaar voor onze bevoorrechte positie waarin we niet hoeven te vrezen voor het lot van onze geliefden verworden tot gijzelaars. Niet de namen van onze kinderen met stift op hun lichaam hoeven te schrijven uit angst dat niemand hen aan het einde van de dag kan identificeren.
Wees niet onverschillig. Laat onze medemenselijkheid niet selectief zijn. Zeker niet richting de allerkleinsten: de kinderen.
Stuk voor stuk glimmers of hope.
Makers van de toekomst, van een nieuwe dag. Daarom heb ik gekozen vandaag te collecteren voor de stichting ‘Save the Children’.
Vrede als verantwoordelijkheid van het collectief
Die verantwoordelijkheid verbindt ons allen. Als vrije individuen zijn wij met elkaar verbonden. En niet alleen via woorden, maar juist ook door wat wij doen.
Want vrijheid is meer dan het ontbreken van conflict. Het zijn al onze individuele handelingen tezamen die de collectieve verantwoordelijkheid dragen voor gelijkheid en rechtvaardigheid die aan de basis liggen van onze vrije samenleving.
Die overtuiging zie ik bevestigd in onze democratische rechtsstaat. Die we moeten beschermen tegen ongebreidelde haat, polarisatie, desinformatie, het in twijfel trekken van de wetenschap, onafhankelijke journalistiek of de rechtelijke macht.
Dit gif voor onze manier van samenleven vraagt om een antidotum. Gebruik je stem, steek je hand uit. Een medicijn dat we allemaal kunnen toedienen. Zonder recept. In zekere zin zijn wij allemaal dokters van onze democratie.
Omarm, voed, vermeerder elke daad, elk gebaar en elke poging om verdeeldheid te overbruggen. Kom in verzet tegen cynisme.
Wees niet onverschillig Maar een koppige optimist. Want begrip, compassie en tolerantie zijn en blijven het medicijn. En dat hebben we allemaal in ons. In onze dagelijkse keuzes om elkaar als mens te blijven zien. In initiatieven als ‘Deel de Duif’.
Laten we cynici hun ongelijk bewijzen. ‘Dien elkaar in liefde’.
Kijk opzij, zie elkaar. Uiteindelijk ligt de sleutel in ons eigen handelen.
Blijf je hand uitsteken. Want elkaar dienen in liefde, begint bij medemenselijkheid. Elkaar zien als mens. Vandaag. Maar ook morgen weer. Elke dag opnieuw. Tot die nieuwe dag is aangebroken.
Dank u wel.