“We begeleiden vreemdelingen zo goed mogelijk bij vertrek uit Nederland”
Ministeries
De terugkeer van vreemdelingen die niet langer in Nederland mogen verblijven is een ingewikkeld proces. Marianne Joossen heeft er als regievoerder bij de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) in het asielzoekerscentrum (azc) dagelijks mee te maken: “De rode draad in mijn werk is voor mensen te ontdekken wat hun mogelijkheden zijn vóórdat ze Nederland verlaten.”
Van de vreemdelingen die Nederland moeten verlaten gaat een gedeelte vrijwillig terug, een gedeelte gedwongen en een gedeelte vertrekt Met Onbekende Bestemming (MOB). Mensen die moeten vertrekken worden hierbij begeleid door een regievoerder van de DT&V. Dat kunnen regievoerders niet alleen; zij werken daarbij samen met veel organisaties en mensen binnen en buiten het azc. En natuurlijk met de vreemdeling zelf, degene die Nederland moet verlaten. Marianne: “Mijn collega-regievoerders en ik zijn geen graag geziene gasten op het asielzoekerscentrum. Dat weet ik. Maar toch, ik ben ervoor om mensen die naar hun land van herkomst moeten terugkeren te helpen in het proces. Daarbij is het belangrijk om duidelijk te zijn en goed na te gaan of iemand je begrepen heeft. Zodat het vertrek voor diegene niet onverwacht komt.
Hoe begint je werkdag?
“Rond 8 uur start mijn werkdag. Na enkele collega’s begroet te hebben van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en VluchtelingenWerk Nederland (VWN), start ik mijn computer op en check ik of er ontwikkelingen zijn met mijn cliënten. Bijvoorbeeld of iemand beroep of hoger beroep heeft ingediend tegen zijn of haar afgewezen asielaanvraag. In totaal heb ik gemiddeld 50 cliënten in behandeling. Dat zijn veelal uitgeprocedeerde asielzoekers die moeten terugkeren naar het land van herkomst. Maar bijvoorbeeld ook vreemdelingen die al een asielaanvraag hebben ingediend in een ander land, zogenoemde ‘Dublinners’. Op basis van de Dublinverordening neemt Nederland zo’n aanvraag niet in behandeling. Momenteel werk ik zowel in Almere als in Den Helder en Zeewolde. Eens in de twee weken heb ik LKO, het Lokaal Ketenpartner Overleg met de IND, de Vreemdelingenpolitie, COA Wonen en regievoerders van DT&V.” Hier kunnen alle ketenpartners een casus inbrengen en bespreken we de gezamenlijke aanpak. Ook bespreken we overlastgevers. Het is dan handig dat de IND, het COA en de Vreemdelingenpolitie erbij zijn zodat we een volledig beeld krijgen.
Hoe ziet een terugkeergesprek eruit?
“Met een vreemdeling die hier niet langer mag verblijven, heb ik een ‘terugkeergesprek’. Dat is een persoonlijk gesprek over wat de mogelijkheden zijn voor het organiseren van het vertrek en hoe DT&V kan ondersteunen. Zoals het dossier dat we laatst binnenkregen, van een ‘Dublinner’: Omdat deze vrouw haar vingerafdruk had afgegeven in Roemenië, is haar asielaanvraag officieel daar begonnen. Zij moet de asielprocedure volgens het Dublinverdrag dan ook in Roemenië voortzetten. Wij nodigen haar binnenkort uit en dan gaan we haar vertellen dat ze wordt overgedragen aan Roemenië. Vervolgens vragen we haar of ze bereid is om vrijwillig mee te werken aan deze overdracht. Het doel van het gesprek is om haar informatie te geven over de status van haar aanvraag en om helder te krijgen of ze wel of niet meewerkt aan de overdracht. We vragen naar reisdocumenten en haar medische situatie en vertellen dat - wanneer ze niet meewerkt - ze in bewaring kan worden gesteld en gedwongen wordt overgedragen aan Roemenië. Voor het gesprek heb ik gezorgd dat een tolk aanwezig is.”
Waarom is terugkeer lastig?
“Er zijn verschillende redenen waarom terugkeer niet altijd lukt. Bijvoorbeeld als de vreemdeling geen reisdocument heeft waarmee hij of zij terug kan reizen naar het land van herkomst. Er moet dan een zogenoemde ‘laissez-passer’ aangevraagd worden bij het land van herkomst. Met dit document kan iemand dan toch terugkeren. Het aanvragen van zo’n document kan veel tijd in beslag nemen. Soms is er ook een medisch probleem waardoor iemand niet kan reizen. Of iemand heeft hier in Nederland nog een juridische procedure lopen. Dan kan diegene niet vertrekken. Ook gebeurt het dat mensen ‘MOB’ gaan: iemand is vertrokken uit de opvang, maar we weten niet waarheen.
Ook komt het voor dat de vreemdeling zijn vertrek tegenwerkt. Bijvoorbeeld door op het laatste moment een hernieuwde asielaanvraag in te dienen of niet mee te werken met het vertrek naar het vliegveld.
Er zijn natuurlijk ook successen. Een tijdje geleden wilde een jongeman terugkeren naar Libië en dat is gelukt. Hij kreeg een klein budget mee om in Libië een supermarktje op te zetten. Hij ging vrijwillig én met toekomstplannen terug naar zijn land van herkomst. Dat zijn dan wel de krenten uit de pap.”
Wat als een vreemdeling niet meewerkt aan vrijwillige terugkeer?
“Wanneer na verschillende gesprekken blijkt dat iemand echt niet wil meewerken aan zijn of haar vertrek, dan moeten we overgaan tot gedwongen vertrek. Als iemand in bewaring gesteld moet worden om gedwongen uitgezet te worden, hebben we daarover een of meerdere overleggen. Als regievoerder doe ik de briefing van dit overleg en zorg ik dat ik het dossier goed op orde heb. Het komt voor mensen die gedwongen worden uitgezet nooit onverwacht dat zij het land moeten verlaten. Daar zijn al veel persoonlijke gesprekken en brieven aan vooraf gegaan, zorgvuldig en in overleg met alle betrokken partijen. De zaak is goed bekeken, de afwijzing is gegrond en er zijn gesprekken geweest met een tolk zodat het echt duidelijk is wat er is besproken. Ook praktisch is alles geregeld: er is een taxi besteld, er zijn geldige reisdocumenten en er is een vliegticket geboekt. Als het nodig is, gaat medische begeleiding mee. Zo zorgen we dat de medische ondersteuning in het land van bestemming verder kan gaan. Dit gedwongen vertrek kan heftig zijn en we doen het liever niet op deze manier. Wat we wél kunnen doen is dat proces zo zorgvuldig mogelijk te begeleiden.”
Hoe ziet het totale terugkeerproces eruit?In het Nederlandse terugkeerbeleid staat de eigen verantwoordelijkheid van de vreemdeling voorop. Bij vertrek kun je ondersteuning krijgen van de Nederlandse overheid. Pas wanneer je niet zelfstandig vertrekt en geen hulp aanvaardt van de DT&V of een andere organisatie, gaat de DT&V over tot gedwongen vertrek. Criminele, illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen worden zoveel mogelijk Nederland uitgezet vanuit de strafrechtelijke detentie. |