Ontstaan van nepnieuws en desinformatie

Verschil tussen desinformatie, misinformatie en nepnieuws

Op internet staat veel informatie die niet klopt. Daar zijn verschillende woorden voor:

• Desinformatie
  Desinformatie is onware, inaccurate of misleidende informatie die met opzet wordt gemaakt en verspreid om een persoon, sociale groep, organisatie of land te schaden. Of om geld mee te verdienen.

• Misinformatie
  Misinformatie is iets anders dan desinformatie. Misinformatie is onjuiste of misleidende informatie die iemand zonder verkeerde bedoelingen verspreidt. Bijvoorbeeld als iemand een schokkend bericht leest, maar niet weet dat het bericht niet klopt. Als die persoon dat bericht dan deelt, is het misinformatie.
• Nepnieuws
  Een andere vaak gehoorde term is nepnieuws. Of in het Engels: fake news. Nepnieuws zijn verzonnen berichten die de vorm hebben van een nieuwsbericht, maar niet geschreven en gecontroleerd zijn door een professionele journalist. Het begrip nepnieuws wordt ook als synoniem gebruikt voor leugens en onzorgvuldige journalistiek.

Niet iedereen ziet online hetzelfde door algoritmes

Niet iedereen krijgt online hetzelfde te zien. De meeste sociale media en websites houden bij wat u eerder heeft aangeklikt. Of wat u liket of deelt.

Dat gebeurt met stukjes software die onthouden wat u leuk vindt: ook wel algoritmes genoemd. Die algoritmes zorgen ervoor dat u steeds meer berichten te zien krijgt die daarop lijken. Andere berichten krijgt u juist weer minder te zien. Hierdoor lijkt het alsof iedereen op sociale media hetzelfde beweert. Dit heet ook wel de filterbubbel. Op isdatechtzo.nl vindt u meer informatie over de filterbubbel.

Desinformatie klinkt vaak extra spannend

Boven berichten die niet waar zijn, staan vaak extra spannend klinkende koppen. Die koppen kunnen u nieuwsgierig maken, zodat u ze wilt aanklikken. De algoritmes op internet zijn zo ingesteld dat ze populaire berichten belangrijker maken. Maar de algoritmes controleren niet of informatie echt waar is, of dat het onjuiste of misleidende informatie is. Dat moet u nog steeds zelf beoordelen. 

Op isdatechtzo.nl staan tips om nepnieuws te herkennen.

Verschil tussen feit of mening herkennen

Een mening is iets anders dan een feit. Meningen kunnen verschillen. En een mening kan ook veranderen. Iedereen heeft recht op een eigen mening en mag deze ook verkondigen. Dat hoeft alleen niet de waarheid te zijn.

Feiten zijn waar en moet u altijd kunnen controleren. De meeste feiten kunnen op meerdere manieren worden uitgelegd. Dat maakt ze nog niet meteen nep. Vaak gaat het dan om een andere uitleg van dezelfde feiten (een interpretatie).

In Nederland mag iedereen zeggen en schrijven wat iemand wil, zolang het niet in strijd is met de wet. Dat is de vrijheid van meningsuiting. Maar het betekent ook dat u op internet berichten kunt lezen die niet waar zijn.

Redenen om desinformatie te maken

Sommige mensen gebruiken de vrijheid van meningsuiting om onjuiste of misleidende informatie te verspreiden. Bijvoorbeeld met een nepnieuwsbericht. De afzender kan verschillende redenen hebben om dat te doen. Bijvoorbeeld:

Onrust veroorzaken

Op internet kunnen mensen vaak anoniem reageren. Daarom is het makkelijk om op die manier haat te zaaien.

Soms wil een land of een regering met desinformatie expres onrust en meningsverschillen veroorzaken in een ander land. Bijvoorbeeld om de uitslag van verkiezingen te beïnvloeden. Op Mediawijsheid.nl staat meer informatie over dreigtweets en haatberichten op internet.

Geld verdienen

Veel websitemakers verdienen geld als internetbezoekers hun online advertenties zien. Berichten van websites die alleen gemaakt zijn om geld te verdienen, hebben vaak een heftig onderwerp en spannende koppen. Daardoor klikken extra veel mensen door naar de website. Door u naar de advertenties te lokken, verdient de maker dus meer geld. Dit soort berichten heet met een Engels woord ook wel clickbait (‘klik-lokaas’).

Grappen maken

Grappen maken mag natuurlijk. Maar als mensen de grappen echt gaan geloven, kan dat gevaarlijk zijn. Lijkt het bericht een grap? Dan kan het ook satire zijn. Op sommige websites staan alleen satirische nieuwsberichten, maar geen echte nieuwsberichten.