Open overheid

Actieplan Open Overheid

Het Actieplan Open Overheid bevat de ambities en acties van het kabinet en haar partners ter bevordering van een open overheid. Het actieplan richt zich op de volgende punten:

• verbetering van de toegang tot overheidsinformatie;
• verantwoording afleggen aan de samenleving;
• bevorderen dat de overheid actief en met een open houding samenwerkt met de samenleving.

Open Government Partnership (OGP)

Nederland heeft zich aangesloten bij het internationale Open Government Partnership (OGP). Er zijn nu meer dan 75 landen lid van het OGP. Zo werkt Nederland samen met andere landen aan meer openheid wereldwijd. En delen de landen onderling kennis en ervaringen. 

Ondersteuning beleid en regelgeving open overheid

Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid (LEOO) ondersteunt de overheid met openheid. Dit doet het LEOO in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Het LEOO biedt op 3 manieren ondersteuning:

• door kennis en informatie te delen;
• door andere overheidsorganisaties te ondersteunen;
• als platform om de zichtbaarheid en het belang van open overheid te vergroten.

Het LEOO helpt ook de deelnemers van het Actieplan. 

Wet- en regelgeving open overheid

De volgende wetten bevatten regels om een open overheid te bevorderen:

Wet open overheid (Woo)

De Wet open overheid heeft als doel om overheden transparanter te maken. Sinds 1 mei 2022 moeten overheden meer informatie actief openbaar maken.

Wet openbaarheid van bestuur (Wob)

De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) regelde tot 1 mei 2022 de toegang tot overheidsinformatie.

Wet hergebruik overheidsinformatie (Who)

De Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) is bedoeld om de toegankelijkheid en het hergebruik van gegevens die door organisaties met een publieke taak worden beheerd te bevorderen. 

Hergebruik open data stimuleren

Open data is informatie die iedereen mag gebruiken. Het heeft de volgende kenmerken:

• openbaar (volgens de Wet open overheid);
• vrij van auteursrechten (of andere rechten van anderen); 
• betaald uit publieke middelen (voor de uitvoering van een benoemde taak);
• computer-leesbaar;
• informate mag gebruikt worden zonder beperkingen of kosten.

De overheid zorgt ervoor dat gegevens beschikbaar zijn als open data. Behalve als er goede redenen zijn om dat niet te doen. De Rijksoverheid stimuleert het hergebruik van open data van de overheid. Bijvoorbeeld de gegevens van het KNMI. Hier maken websites als Buienradar gebruik van.  

Ook andere organisaties van de overheid delen hun gegevens. Bijvoorbeeld het Centraal Bureau voor de Statistiek, de Kiesraad en het Kadaster. Op de website Data.overheid.nl zijn meer dan 20.000 datasets van de overheid te vinden. 

Voordelen hergebruik van open data

Dankzij open data is het eenvoudiger om diensten te ontwikkelen met nieuwe mogelijkheden. Het hergebruiken van open data van de overheid heeft een aantal voordelen:

• Het maakt de overheid transparanter en maakt duidelijk wie verantwoordelijk is. Bijvoorbeeld door begrotingen en informatie over aankopen openbaar te maken als open data.
• Het zorgt voor economische en maatschappelijke vernieuwing. Bijvoorbeeld ontwikkeling van apps en informatiediensten.
• Het maakt de overheid effectiever en efficiënter. Door data actief te gebruiken, kan de overheid beter haar werk doen en de eigen dienstverlening verbeteren. Dat betekent lagere kosten en betere prestaties.

Open standaarden: 'pas toe of leg uit'-principe

ICT-standaarden zijn afspraken over de manier om gegevens uit te wisselen. Overheden en bedrijven kunnen met open standaarden makkelijker met elkaar communiceren. Bijvoorbeeld als zij facturen sturen. De overheid zelf gebruiktvoor open standaarden het 'pas toe of leg uit'-principe:

Pas toe

Bij een ICT-dienst of -product kiest een overheidsorganisatie een open standaard van de 'pas toe of leg uit'-lijst.

Leg uit

Een overheidsorganisatie mag alleen voor een andere standaard kiezen als een open standaard tot problemen leidt. De organisatie moet dit wel uitleggen in het jaarverslag.

Voorbeelden open standaarden

• IPv6

  IPv6 staat voor Internet Protocol versie 6. Het is een internationale afspraak hoe internetadressen eruit moeten zien.

• Open Document Format (ODF)

  Open Document Format is een open standaard voor tekstbestanden. Het is met veel verschillende programma's mogelijk om een ODF-bestand te lezen of te maken.

Opensourcesoftware

Naast open data bestaat er ook open source. Open source betekent dat de broncode van bijvoorbeeld een website, programma of app vrij beschikbaar is. Iedereen kan de broncode lezen, aanpassen en verspreiden.

Net als open standaarden is opensourcesoftware belangrijk voor meer openheid in ICT-systemen. De Rijksoverheid stimuleert overheidsorganisaties om opensourcesoftware te gebruiken. Maar stelt dat niet als norm. Het kabinet riep in 2020 in een beleidsbrief overheden op om de broncode van overheidssoftware zo veel mogelijk vrij te geven. Het uitgangspunt van de beleidsbrief is: ‘open tenzij’.

Op de community website ‘open source’ kunnen vragen worden gesteld over hoe er in de praktijk met open source gewerkt kan worden.