Open overheid

Actieplan Open Overheid

Het Actieplan Open Overheid bevat de ambities en acties van het kabinet en haar partners ter bevordering van een open overheid. Het actieplan richt zich op de volgende punten:

• Verbetering van de toegang tot overheidsinformatie.
• Verantwoording afleggen aan de samenleving.
• Bevorderen dat de overheid actief en met een open houding de samenwerking met de samenleving opzoekt.

De uitvoering van het vierde Actieplan Open Overheid is in volle gang. Eind 2020 stuurde Nederland het Actieplan Open Overheid 2020 – 2022 naar het Open Government Partnership. Begin 2021 vond de officiële start plaats met een online bijeenkomst, die voor iedereen te volgen was.

Open Government Partnership (OGP)

Nederland heeft zich aangesloten bij het internationale Open Government Partnership (OGP). Er zijn nu meer dan 75 landen lid van het OGP. Zo werkt Nederland samen met andere landen aan meer openheid wereldwijd. En delen de landen onderling kennis en ervaringen. 

Ondersteuning beleid en regelgeving open overheid

Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid (LEOO) ondersteunt overheden bij de uitvoering uitvoeren van open overheidsbeleid en -regelgeving. Dit doet het LEOO in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). LEOO biedt op 3 manieren ondersteuning:

• als kennismakelaar;
• als ondersteuner voor mede-overheden;
• als platform om de zichtbaarheid en het belang van open overheid te vergroten.

Het LEOO ondersteunt ook de actiehouders van het Actieplan. 

Wet- en regelgeving open overheid

In de volgende wetten staat regelgeving ter ondersteuning van een open overheid:

Initiatiefwet Wet open overheid (Woo)

De Wet open overheid heeft als doel om overheden transparanter te maken. De wet is sinds 1 mei 2022 in werking. Overheden moeten meer informatie actief openbaar maken.

Wet openbaarheid van bestuur (Wob)

De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) regelde tot 1 mei 2022 de toegang tot overheidsinformatie.

Wet hergebruik overheidsinformatie (Who)

De Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) is bedoeld om de toegankelijkheid en het hergebruik van gegevens die door organisaties met een publieke taak worden beheerd te bevorderen. 

Hergebruik open data stimuleren

Open data heeft de volgende kenmerken:

• openbaar (op basis van de Wet openbaarheid van bestuur);
• vrij van auteursrechten (of andere rechten van derden); 
• betaald uit publieke middelen (beschikbaar gesteld voor de uitvoering van een benoemde taak);
• computer-leesbaar;
• voor hergebruik beschikbaar zonder beperkingen of kosten.

Overheidsgegevens zijn actief beschikbaar als open data voor hergebruik van derden. Behalve als er goede redenen zijn om dat niet te doen. De Rijksoverheid stimuleert het hergebruik van open data van de overheid.  Bijvoorbeeld de gegevens van het KNMI. Hier maken websites als Buienradar gebruik van.  

Ook andere datasets van de overheid zijn vrij toegankelijk. Bijvoorbeeld het Centraal Bureau voor de Statistiek, de Kiesraad en het Kadaster. Inmiddels zijn meer dan 10.000 datasets te vinden op de website Data.overheid.nl.

Voordelen hergebruik van open data

Dankzij open data is het eenvoudiger om diensten te ontwikkelen met nieuwe mogelijkheden. Voordelen van hergebruik van open data van de overheid:

• Transparantie in het overheidshandelen en accountability (bijvoorbeeld door begrotingen of inkoopgegevens als open data beschikbaar te stellen);
• Economische en maatschappelijke innovatie (Ontwikkeling van apps en informatiediensten);
• Effectievere en efficiëntere overheid (actief benutten data om de eigen bedrijfsvoerings- en dienstverleningsprocessen te verbeteren. Kosten omlaag, prestaties omhoog).

Open standaarden: pas toe, of leg uit

ICT-standaarden zijn afspraken over de manier om gegevens uit te wisselen. Overheden en bedrijven kunnen met open standaarden makkelijker met elkaar communiceren. Bijvoorbeeld als zij facturen sturen. De overheid zelf hanteert voor open standaarden het 'pas toe, of leg uit'-principe:

Pas toe

bij een ICT-dienst of -product kiest een overheidsorganisatie een open standaard van de 'pas toe, of leg uit'-lijst.

Leg uit

een overheidsorganisatie mag alleen voor een andere standaard kiezen als een open standaard tot problemen leidt. De organisatie moet dit wel uitleggen in het jaarverslag.

Voorbeelden open standaarden

• IPv6

  IPv6 staat voor Internet Protocol versie 6. Het is een internationale afspraak hoe internetadressen eruit moeten zien.

• Open Document Format (ODF)

  Open Document Format is een open standaard voor tekstbestanden. Het is met veel verschillende tekstverwerkingsprogramma's mogelijk om een ODF-bestand te lezen of te maken.

Open source

Naast open data bestaat er ook open source. Open source betekent dat de broncode van bijvoorbeeld een website, programma of app, vrij beschikbaar is. Iedereen kan de broncode lezen, aanpassen en verspreiden.

Net als open standaarden is opensourcesoftware belangrijk voor meer openheid in ICT-systemen. De Rijksoverheid stimuleert overheidsorganisaties om opensourcesoftware te gebruiken. Maar stelt dat niet als norm. Staatssecretaris Knops van het ministerie van Binnenlandse Zaken roept in een beleidsbrief overheden op om de broncode van overheidssoftware zo veel mogelijk vrij te geven. Het uitgangspunt van de beleidsbrief is: ‘open tenzij’.

Op de community website ‘open source’ kunt u terecht voor vragen over hoe u in de praktijk met open source kunt werken.