Plan kabinet: nieuwe kernreactor voor medische isotopen

Stand van zaken van het plan

De Tweede Kamer is op Prinsjesdag 2023 geïnformeerd over de stand van zaken van het PALLAS-project. Er is volledige financiële dekking gevonden en VWS heeft een plan opgesteld om vanuit het rijk goede sturing te geven op het project. 

De bouw van de reactor kan definitief worden voortgezet als de Tweede Kamer en Eerste Kamer geen bezwaar maken tegen het oprichten van een nieuw staatsbedrijf. En als de Europese Commissie de publieke investering in de reactor goedkeurt. 

Medische isotopen (nucleaire medicijnen) helpen bij diagnose en behandeling van ziekten

Jaarlijks maken wereldwijd ongeveer 48 miljoen patiënten gebruik van medische isotopen. Medische isotopen zijn radioactieve stoffen die gebruikt worden voor de diagnose of behandeling van ziekten. Onder andere kanker en hart- en vaatziekten. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt in SPECT- en PET-scans om kankercellen te onderscheiden van gewone cellen. Of om tumoren te bestralen. Vaak werken ze beter, geven ze minder bijwerkingen en zijn ze betaalbaarder dan andere behandelingen. 

Huidige kernreactor is aan vervanging toe

De meeste isotopen worden op dit moment radioactief gemaakt in kernreactoren. Wereldwijd zijn er 6 kernreactoren die medische isotopen op grote schaal maken. Eén ervan is de bestaande kernreactor in Petten. Dit is een van de belangrijkste leveranciers van medische isotopen in de wereld. Die voorziet in ongeveer 65% van de Europese vraag en 30% wereldwijd. Deze reactor is aan vervanging toe. 

Als de levering van medische isotopen stopt, heeft dit ernstige gevolgen voor diagnoses en behandelingen van duizenden patiënten. Hun diagnose wordt bijvoorbeeld niet of te laat gesteld. Of er zijn geen medicijnen meer. Een voorraad maken van medische isotopen is niet mogelijk. Dit komt omdat na productie de werking van isotopen snel vermindert, door radioactief verval. 

PALLAS-reactor moet in 2030 klaar zijn

Om het risico op te weinig isotopen en te hoge prijzen te voorkomen, wil het kabinet een nieuwe kernreactor bouwen om de oude te vervangen. De PALLAS-reactor moet in 2030 klaar zijn en neemt vanaf 2032 de productie van medische isotopen helemaal over. Tot die tijd blijft de huidige reactor in Petten draaien. Tijdens de bouw van de nieuwe reactor wordt de capaciteit van de huidige reactor uitgebreid. En vinden er verbeteringen plaats die ervoor moeten zorgen dat de reactor op een veilige en betrouwbare manier open kan blijven tot de nieuwe reactor klaar is.

Waarom het kabinet voor Petten als locatie kiest

Het kabinet kiest om meerdere redenen opnieuw voor Petten als locatie voor de PALLAS-reactor: 

• De infrastructuur die nodig is voor een kernreactor is al aanwezig;
• de verwerkingsindustrie, onderzoekscentra, laboratoria en ziekenhuizen zijn in de buurt;
• in deze omgeving is al decennia lang kennis en ervaring opgedaan met medische isotopen. Onder andere op het gebied van verwerking en transport van radioactief afval.

Omwonenden zijn de afgelopen jaren over de plannen geïnformeerd. Ook komt er een informatiecentrum voor bezoekers. 

Verwerking van stoffen en wetenschappelijk onderzoek

De nieuwe PALLAS-reactor gaat medische isotopen produceren. Verder komt er naast de kernreactor een productiecentrum, waar de gemaakte stoffen verwerkt worden tot halffabricaten van nucleaire medicijnen. Ook komt er een onderzoekscentrum, waar onder andere onderzoek naar nieuwe toepassingen met medische isotopen voor de behandeling van ziektes zoals kanker wordt gedaan. 

In tegenstelling tot de kerncentrale in Borssele kan de PALLAS-reactor geen elektriciteit opwekken. 

Kernreactor in Nederland moet behandelingen toegankelijk en betaalbaar houden

Een kernreactor in Nederland heeft verschillende voordelen. De belangrijkste voordelen zijn:

• Doordat er een reactor in de buurt is, kunnen Nederlandse ziekenhuizen vaak zelf veelbelovende therapieën tegen kanker ontwikkelen.
• Het biedt zekerheid voor patiënten om toegang te blijven houden tot nucleaire behandelingen. Als de medische isotopen uit het buitenland moeten komen, is de levering ervan minder zeker. 
• Bij medische isotopen is snelle levering van belang, omdat de radioactiviteit (en dus de werking ervan) snel afneemt. 
• Nederland heeft een sterke positie op de wereldmarkt en is bijna zelfvoorzienend op dit vlak.
• Veel innovatieve medicijnen op basis van medische isotopen komen in Nederland voor het eerst voor patiënten beschikbaar. Dit komt vooral omdat kennisinstellingen en ziekenhuizen in Nederland zelf onderzoek kunnen doen met medische isotopen uit Petten.

Veiligheid en vergunningen kernreactor

Het risico op een ongeval met de nieuwe kernreactor is beperkt. De reactor voldoet aan strenge veiligheidseisen wat betreft ontwerp, omgang en beheer. Bovendien is dit een ander type reactor dan waarin energie wordt opgewekt. De belangrijkste verschillen zijn: 

• Het reactorvermogen is ongeveer 180 keer lager dan dat van gangbare moderne kerncentrales;
• De reactorkern is relatief klein en heeft daardoor meer dan 1.000 keer minder uranium;
• De temperatuur in de reactor is ongeveer 40 graden Celsius in plaats van 330 graden Celsius.

De Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) controleert of er aan alle wettelijke eisen voor veiligheid voldaan wordt. Om de reactor op te mogen starten en gebruiken, moet PALLAS nog een Kernenergiewetvergunning aanvragen bij de ANVS. Hier mogen belanghebbende partijen eventueel nog bezwaar tegen maken. De procedures volgen ruim op tijd voordat de reactor opstart. 

Aanbod en opslag radioactief afval

Bij de productie van medische isotopen ontstaat radioactief afval. De Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) verzamelt en verwerkt dit en slaat het op. De kosten hiervan zijn voor de producent van het afval. COVRA gaat haar opslagcapaciteit uitbreiden en houdt daarbij rekening met afval dat de PALLAS-reactor produceert.