Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 26 april 2023
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 26 april 2023. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Voorjaarsnota (1)
RUTTE
Goedemiddag. Sorry hoor voor mijn lichte vertraging. Ja. Van mij een paar onderwerpen ter inleiding van mijn kant. Allereerst de voorjaarsbesluitvorming. Het was ons streven om vandaag dat af te ronden. En dat is ook gelukt. Dat moet nog wel allemaal precies cijfermatig worden verwerkt. Dat vergt zorgvuldigheid. En het is nu de bedoeling om vrijdag die Voorjaarsnota naar de Tweede Kamer te sturen. Daarom kan ik daar nu ook helaas nu verder geen toelichting op geven. Het was een ingewikkelde puzzel. Zoals u weet, moesten we voor het eerst sinds jaren ook weer kijken naar ombuigingen, mede door de hoge rentenlasten. Maar ook andere stijgende uitgaven. Denk aan Oekraïne, asiel, Groningen. En tegelijkertijd wil je ook blijven werken als kabinet aan je ambities op het gebied van klimaatverandering tegengaan, de energietransitie, onderwijs en veiligheid. Ik denk dat we zijn gekomen tot een evenwichtig pakket, dat we erin geslaagd zijn om de begroting weer sluitend te krijgen. Maar ook met behoud van die langetermijnambities.
Tegelijkertijd zijn we vandaag ook het eens geworden over een aanvullend klimaatpakket. Dat is ook een pakket waarmee we erin slagen om de ambities van 2030 in beeld te houden. Die klimaatdoelen voor 2030. Waarbij we er ook voor zorgen dat de lasten en lusten zo eerlijk mogelijk worden verdeeld. Dat lage- en middeninkomens ook kunnen meekomen. En waarin we er ook voor zorgen dat onze economie wordt vergroend, dat onze economie wordt versterkt. Ook met het oog voor nieuwe kansen en duurzame verdienmodellen voor ons bedrijfsleven. Aansluitend aan deze persconferentie zal Rob Jetten, de minister die daarover gaat, een uitgebreide toelichting geven op deze maatregelen. Ook in deze zaal. Dus u kunt ook hem daar zo meteen nog uitvoerig over bevragen.
Aardgaswinning Groningen (2)
Dan hebben Hans Vijlbrief en ik natuurlijk ook teruggeblikt op gisteren, de – mag ik zeggen - de indrukwekkende bijeenkomst in Groningen die we hadden, waarbij we presenteerden: de reactie van het kabinet op de Enquêtecommissie Aardgaswinning. Gisteren in Garmerwolde. Nogmaals, indrukwekkend. En ook in de gesprekken, nadat ik met velen van jullie had gesproken, met de pers, nog lang gesproken met bewoners. Die laten nog maar eens zien hoe groot die impact is van de gevolgen van de aardgaswinning. Maar ook belangrijk om met elkaar vast te stellen dat het nu aankomt op daden, dat men genoeg teksten heeft gehad en dat heel belangrijk zal zijn ook de veiligheid van de eigen woning. Dus alle maatregelen op het gebied van schadeherstel en versterken, die zijn belangrijk. En uiteraard daarnaast ook de sociale agenda en de economische agenda voor de regio. Daar gaat ook de kabinetsreactie over. En ik zei het gister al: we realiseren ons dat dit de laatste kans is om dit goed te doen. En er zal uiteraard ook een Kamerdebat over volgen na het reces.
Soedan
Dan wil ik van deze gelegenheid gebruik maken om mijn grote waardering uit te spreken voor de mensen van Defensie en Buitenlandse Zaken, die alles op alles zetten om Nederlanders en andere evacués uit Soedan te halen. Zij verrichten onder moeilijke en ook onvoorspelbare omstandigheden ongelofelijk knap werk. Er zijn nu zo’n 150 Nederlanders in veiligheid gebracht. Deels met Nederlandse vluchten, maar ook met vluchten van andere landen, andere Europese partners. En gisteren zijn enkele tientallen Nederlanders aangekomen op Eindhoven, de vliegbasis. Onder wie ook iemand met een schotwond. En dat laat zien hoe gevaarlijk die situatie in Soedan op dit moment is. Ook de komende dagen wordt verder gewerkt aan de evacuatie. En vanzelfsprekend blijven daarbij ook de bewindspersonen, in het bijzonder ook Kajsa Ollongren van Defensie en Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken nauw betrokken, en is de samenwerking met de Europese partners daarbij van groot belang.
Dan een korte blik op de planning. Morgen, uiteraard, Koningsdag. Volgende week, op 4 mei, de Dodenherdenking en vrijdag Bevrijdingsdag. Er is geen ministerraad volgende week, dus de eerste keer dat wij elkaar hier weer zien, zal zijn op vrijdag 12 mei.
Paul van Vliet
Maar uiteraard wil ik ook iets zeggen, tot slot, als Hagenaar, over het overlijden, trieste overlijden vandaag, van Paul van Vliet. Ik kwam ‘m kortgeleden nog tegen in de stad. Hij leek nog in zeer goede conditie. En eigenlijk kan ik, kan niemand in Den Haag zich, deze stad, voorstellen zonder Paul van Vliet, kunnen we ons trouwens ook Nederland niet zonder hem voorstellen. Hij was een meester om, met soms een paar rake woorden en met zijn unieke stem, de mooiste stem van Nederland, met zijn prachtige timing en zijn gevoel, uit te drukken, datgene wat mensen meteen ook herkennen. Denk aan ‘Veilig achterop bij vader op de fiets’. En of je het nou kent of dat je het herkent, je hebt onmiddellijk dat gevoel en je herkent ook meteen weer Paul van Vliet. Hij wist decennialang ons met zijn leuke dingen voor de mensen, tussen aanhalingstekens, te raken en te bewegen. En zijn typetjes en zijn taalgebruik staan ons in het geheugen gegrift. Dus ik kan ook niet anders dan mijn inleidende tekst vandaag afsluiten met de onvergetelijke woorden van Paul. Of beter gezegd: van Majoor Kees. Vragen, geen vragen. We gaan naar huis.
Klimaatplannen (1)
DE ROOY (NOS)
Premier Rutte, ik heb een vraag over de klimaatplannen. Kunt u omschrijven: hoe gaat Nederland de komende jaren veranderen?
RUTTE
Ik wil echt dat u dat zo meteen met Rob Jetten uitvoerig gaat doornemen. Maar laat ik een paar algemene dingen over zeggen. Het is van groot belang dat we die klimaatdoelen halen. Want we moeten die CO2-uitstoot terugbrengen. We moeten de opwarming van de aarde tegengaan. En tegelijkertijd wil je dat ook op een manier doen dat dat leidt tot meer banen, tot meer innovatie, en ook dat mensen het kunnen meemaken in de zin ook in hun portemonnee, de klimaatrechtvaardigheid. Zeker ook mensen met een wat kleinere beurs en de middeninkomens. Dus daar zijn we mee bezig. En dat raakt natuurlijk alles. Dat raakt bijvoorbeeld, Rob Jetten en ik maandag waren, wind op zee. Nou dat is een voorbeeld hoe ingewikkeld dit is. Want als je die energietransitie wil doen, wat betekent 21 gigawatt elektriciteitsopwekking op de Noordzee in 2030, voor heel Europa in 2050 300 gigawatt. Het grootste windmolenpark wordt nu gebouwd voor Scheveningen, ter wereld. Dat doet ongeveer 1,5 gigawatt. Kun je nagaan als het er 300 moeten zijn. In de Noordzee heb je ook ecologische belangen, heb je visserijbelangen. Dus het zal betekenen dat wij de komende jaren op een hele slimme manier, als het gaat om ruimte, ecologie, energietransitie, waar het betreft het wonen, waar het betreft vervoer, waar het betreft onze energievoorziening breed, echt heel creatief zullen moeten zijn om ervoor te zorgen dat we deze doelstellingen bereiken.
DE ROOY
Gaat Nederland met dit pakket die doelstellingen bereiken?
RUTTE
Ja. Dit is echt, het is gelukt om uiteindelijk ook die doelstelling goed te bereiken van 22 megaton. Dat is een enorme klus. Daarmee kom je verder over die 55%, breng je ook zelfs die 60% echt in beeld. Dat wordt natuurlijk allemaal nog doorgerekend. Er zullen ook hier en daar wel weer dingetjes van af geveild worden. Maar ook dan hebben we weer reserve er in zitten om uiteindelijk die doelstellingen te halen.
DE ROOY
Er zitten ook wel wat verplichtingen in voor mensen. In ieder geval als het gaat bijvoorbeeld over vervoer, de bewoning, hoe mensen isolatie, dat soort dingen. Hoe voorkomt u dat mensen niet helemaal in de kosten worden gejaagd?
RUTTE
Ik ga u echt vragen, want anders heeft het geen zin dat Rob Jetten hier dadelijk staat, dan trek ik nu zijn presentatie naar mij toe en doe ik het. Dat ga ik niet doen.
DE ROOY
U zegt zelf net ‘we moeten voorkomen dat mensen het allemaal kunnen meedoen’. Iedereen moet het mee kunnen maken. Maar hoe gaat u dat dan doen? En…
RUTTE
Mede omdat naast maatregelen die nodig zijn om ook te normeren en te beprijzen, natuurlijk ook geld beschikbaar is. We hebben een klimaatfonds van 35 miljard vrijgemaakt.
DE ROOY
Dus allemaal subsidies zijn dat dan?
RUTTE
Nee, niet alleen. Nee het moet een balans zijn want alleen met subsidies kom je er niet. Dus in die zin is het altijd een combinatie.
DE ROOY
En in de brede zin: is het wenselijk dat benzine-, dieselrijders straks meer gaan betalen?
RUTTE
Ik denk dat ook voor de automobilisten een goede balans gevonden is. Dat meen ik, dat weet ik eigenlijk wel heel zeker. Maar ook daarover zou ik zeggen: kijk dadelijk even goed naar de plannen.
DE ROOY
Was het politiek een ingewikkelde discussie?
RUTTE
Nee, politiek viel ‘ie eigenlijk mee. Je hebt altijd eindeloze discussies over de laatste paar procent. Dus eigenlijk waren we het heel snel eens over de eerste 18-19 megaton. En dan heb je nog tien dagen een hoop discussie over die laatste drie. Maar daar zijn we goed uitgekomen. En het is ook technisch ingewikkeld. Want als je dan zegt ‘deze niet, maar dan deze wel’, dan moet je natuurlijk ook zeker weten dat die andere maatregel ook oplevert wat je wilt zodat je uiteindelijk weer de doelstelling kunt halen.
DE ROOY
De laatste vraag: is Nederland nog een aantrekkelijk land komende jaren voor werkgevers en de industrie?
RUTTE
Bij uitstek. Bij uitstek. Wij zijn natuurlijk een land wat met het – na Amerika en Engeland – beste universitaire stelsel ter wereld. Met een bedrijfsleven wat booming is op dit moment. Economie draait natuurlijk op volle toeren. We hebben bijna geen werkloosheid. We hebben hoge economische groei. Wij hebben een enorme innovatiekracht. We hebben het grootste Europese bedrijf, ASML, niemand kende dat 20 jaar geleden, in Europa zitten.
DE ROOY
Maar er komen wel verplichtingen voor de industrie.
RUTTE
Ja maar ook die industrie heeft er dus belang bij want kijk, neem bijvoorbeeld of je nou staal produceert of chemie of olie raffineert, of dat je bezig bent in de modernere economie, laten we zeggen alles wat te maken heeft met artificial intelligence ontwikkeling, noem maar op. Allemaal heb je nodig toegang tot de beste opgeleide mensen, die hebben we hier. Wat je nodig hebt is dat er ook een koers wordt uitgezet. Dat doen we. Dus mensen weten waar ze aan toe zijn. Daar kunnen ze op inspelen. We houden rekening bij de industrie met hun investeringscycli. We gaan niet ineens zeggen ‘je moet morgen alles omgooien’. Nee, als je over een paar jaar die kraker bijvoorbeeld toch gaat vervangen, dan houden we daar natuurlijk rekening mee. We zijn bezig die groene waterstof backbone te ontwikkelen, die ook vooral voor die zware industrie van groot belang zal zijn om uiteindelijk af te kunnen van fossiel. Maar het zal toch mooi zijn als we dadelijk staal, olieraffinage, chemische productie, als we dat allemaal kunnen doen, want al die spullen hebben we nog nodig de komende tientallen jaren. Zeker staal en chemische producten. Maar ook olie en gas zullen nog heel lang nodig zijn. Dat je die kunt produceren en raffineren op een manier dat er eigenlijk geen CO2 vrijkomt. Wij kunnen een van de eerste landen in de wereld zijn waar dat gebeurt.
DE ROOY
Klinkt wel een beetje als en-en-en allemaal. Kan dat allemaal?
RUTTE
Nee, dat kan omdat we én een rijk land zijn waar we dat fonds hebben neergezet. Dat hebben we met z’n allen opgebracht. Maar uiteraard, het is niet zo dat u en ik niets merken. Dat zal natuurlijk ook voelbaar zijn. Dat je zegt ‘hoe kun je ook bereiken dat mensen ook in hun persoonlijk leven die keuzes maken die helpen om die klimaatverandering tegen te gaan’. Maar op een manier dat ook iedereen het kan meemaken. Dat er geen armoede ontstaat. Maar ik zeg, om geen ruzie met jullie te krijgen, Rob Jetten staat hierna. Dus ik ben even wat langer doorgegaan… In z’n algemeenheid zeker. Ik ken u als dat dat allemaal gaat lukken. Maar om geen ruzie te maken met jullie wil ik het echt beperken. Want anders heeft het geen zin dat hij hier nog komt. En hij heeft het leeuwendeel van het werk gedaan. Dus hij heeft ook alle recht om dit ook zelf met zijn gezag uit te dragen.
KOOLE (RTL)
Hij zal alle aandacht krijgen die hij verdient. Er ligt een rapport over de voorjaarsnota, over het klimaat. U moet toch een tevreden mens zijn?
RUTTE
Nou ja, we zijn een kabinet wat natuurlijk de dingen moet doen die nodig zijn. Ik ben altijd blij als dat lukt.
KOOLE
En nu een beetje extra blij? Want het waren toch zware tijden.
RUTTE
Nou ja, daar lees je een hele hoop over natuurlijk. We hadden moeilijke verkiezingen voor deze vier partijen. Er wordt veel geschreven over intern hoe het allemaal zal gaan. Ik lees al die dingen. Ik zeg er altijd steeds bij ‘het is geen fusiepartij die wij hebben’. Het zijn vier partijen die heel verschillend denken over zo’n beetje alles. We hebben natuurlijk zeer ingewikkelde politieke verhoudingen met een gesplinterd politiek landschap waarin er eigenlijk geen grote partijen meer zijn. Ook de VVD niet, met 34 zetels. Is natuurlijk ook een middenpartij in omvang. Maar echt grote partijen zoals vroeger met over de 50 zetels heb je niet meer. Dus het zijn ingewikkelde politieke tijden. En dan is het belangrijk dat je er toch in slaagt met elkaar om, rekening houdend met alle opvattingen, tot besluiten te komen.
KOOLE
Toch wel fijn dat het als voorzitter dan weer gelukt is?
RUTTE
Nou ja, even. Rob Jetten was aan zet voor de klimaatplannen. Die heeft het leeuwendeel van die gesprekken gevoerd. Intern in het kabinet, en natuurlijk ook contact gehouden met fracties om naar de landingsrechten te kijken. En hetzelfde geldt voor Sigrid Kaag, de minister van Financiën, voor de Voorjaarsnota. Dus mijn aandeel daarin was beperkt.
Voorjaarsnota (2)
KOOLE
U noemt al de voorjaarsnota. Zonder op de details in te gaan, is het toch een voorjaarsnota waarin lijkt dat er bezuinigd moet worden. Deed dat pijn?
RUTTE
Ja. Omdat we dat niet meer gewend zijn. Dat is natuurlijk, toen ik begon in 2010 moesten we ook enorme bedragen zien te vinden. En nu zie je natuurlijk dat bijvoorbeeld die rente fors oploopt. We zien natuurlijk thema’s rond migratie, rondom Groningen. De reactie op de parlementaire enquête commissie. Oekraïne vanzelfsprekend, de verschrikkelijke agressie oorlog van Rusland in Oekraïne wat ook betekent dat Nederland daar aan zo goed mogelijk wil bijdragen. Dat zijn natuurlijk allemaal oplopende kosten.
KOOLE
Dus het was wel weer even wennen?
RUTTE
Ja. Ja. Inderdaad.
KOOLE
En toch lijkt het gelukt zonder al te veel hele erge zware lasten verhogingen voor de burgers.
RUTTE
Dit was niet de lastendiscussie. Dit was een uitgavendiscussie omdat het ging over de uitgavenkant.
KOOLE
..wat nu zo’n beetje uitgelekt is, lijkt het nog niet zo heel zware lastenverhoging voor burgers sprake te zijn. Hoe kan dat? Toch doelen halen…
RUTTE
Vraagt daar Rob Jetten zometeen op door. In dat klimaatpakket zitten natuurlijk ook normerende maatregelen, wat niet meteen lastenmaatregelen hoeven te zijn maar die wel natuurlijk te maken kunnen hebben met hoe je probeert ook te bereiken de komende jaren dat we sneller elektrisch gaan rijden bijvoorbeeld. Maar op een manier dat niet alleen de hoogste inkomens in Wassenaar het kunnen betalen, maar ook de middengroepen en de mensen met de lagere inkomens.
Aardgaswinning Groningen (2)
EK (SBS)
Meneer Rutte, ik wil even terug met u naar Groningen gisteren. Want in uw statement namens het kabinet zat nul zelfreflectie over uw eigen rol. Hoe kan dat?
RUTTE
Ik heb ervoor gekozen dat niet in het statement te doen maar wel uitgebreid na afloop met de pers en uiteraard ook met de bewoners. Maar ik vond dat in het statement, was mijn oordeel, netjes om het vooral te hebben over de gevolgen voor de bewoners en hoe het kabinet daarmee omgaat. En niet over de persoon Mark Rutte. Maar ik heb het daarna uitgebreid in mijn perstoelichting en ook met de bewoners in gesprekken ervoor gesproken.
EK
En wat was die zelfreflectie. Wat was uw conclusie over uzelf?
RUTTE
Wat ik heb gezegd is dat ik vind dat het rapport hard is. Dat het rapport pijnlijk is. Ook over mijn rol. Dat ik natuurlijk ook heb afgevraagd: kan ik dan doorgaan? Dat mijn conclusie is dat ik wil proberen samen met het kabinet nu ook uitvoering te geven aan de maatregelen die nodig zijn om de problemen in Groningen op te lossen. Dat ik daar natuurlijk niet voor wegloop.
EK
Maar u zegt ‘ik heb er over nagedacht of ik door kan gaan’. Wat waren dan uw afwegingen?
RUTTE
Die houd ik echt voor mezelf. Maar uiteindelijk moet je natuurlijk als politicus, als er zo’n zwaar rapport komt, altijd daar een afweging in maken.
EK
Wat was dan uiteindelijk, waarom was dan de conclusie: ik kan wel doorgaan. Terwijl de conclusies in het rapport inderdaad snoeihard waren over u.
RUTTE
Wat ik u zeg, dat is uiteindelijk natuurlijk ook een afweging die iedere politicus zelf moet maken, eigenlijk iedere dag, maar zeker als zo’n zwaar rapport uitkomt. Maar dat is echt de afweging die ik ook een beetje bij mezelf houd. Ik heb uiteindelijk dat afgewogen en tot de conclusie gekomen dat ik een poging wil doen om met het kabinet ervoor te zorgen dat we nu, waar al een aantal dingen in gang gezet waren, we nu kunnen versnellen dankzij dit rapport als het gaat bijvoorbeeld om schade herstel en versterken.
EK
Maar dat is dan toch wel bijzonder want u heeft daarvoor 12 jaar lang natuurlijk de tijd gehad. Waarom bent u dan nu toch weer in de veronderstelling dat u de aangewezen persoon hebt om dat te doen?
RUTTE
Het is natuurlijk ook niet zo dat we helemaal niets hebben gedaan in die 12 jaar. Maar het rapport is heel hard en heel duidelijk over alles wat er is misgegaan. En dat is heel veel. En dat hebben we ons aan te trekken. Je ziet dat mensen zich in de steek gelaten voelden. Dat mensen het gevoel hadden dat veiligheid niet voorop stond. Dat mensen ook de politiek als hard hebben ervaren en het is ook een hard en duidelijk rapport.
EK
Maar nu trekt u het weer breder. Maar ik heb het specifiek op uzelf. Waarom…
RUTTE
Dat gaat ook allemaal over mij. Dat kan niet anders.
EK
Maar waarom bent u dan de aangewezen persoon terwijl u daar 12 jaar lang de tijd voor heeft gehad?
RUTTE
Ik zeg niet dat ik van 17 miljoen mensen daarmee per definitie de meest aangewezen persoon ben. De vraag die ik mij moet stellen is, als zo’n rapport uitkomt, wat doe je? Wat vind ik daarvan? En wat ik u zeg, dan kijk je natuurlijk ook: kan ik door? En daar heb ik goed over nagedacht. En voor mezelf besloten, maar uiteraard doe ik dat niet in mijn eentje, er is ook nog een Tweede Kamer, er is altijd nog een vertrouwensvraag, die speelt permanent, maar ik moet in eerste plaats zelf de vraag stellen: wil ik proberen om met mijn collega’s ervoor te zorgen dat we het rapport omzetten in acties?
EK
Terwijl het rapport concludeert dat u al die tijd het verschil niet heeft gemaakt. Ook u heeft al een keer eerder excuses gemaakt wat niet gevolgd is door beterschap, zegt het rapport ook. Dan wordt dit toch bijna een herhaling van zetten elke keer?
RUTTE
Dat rapport is duidelijk en hard. Daar is geen twijfel over. En dat is ook pijnlijk en het raakt mij natuurlijk ook. Nogmaals, gisteren in het statement vond ik het ongepast om het over mezelf te gaan hebben. Maar ik wist dat het daarna ongetwijfeld ook in discussies met de media het erover zou gaan. Daar stond ik ook helemaal voor open. Maar de keuze die ik maakte was dat niet in het statement te doen. Want ik vind dat dat over de Groningers moest gaan, niet over Mark Rutte. Maar uiteraard, dat rapport is stevig en hard dus ook logisch dat je jezelf die vraag stelt.
EK
Dat was niet mijn vraag. Mijn vraag is dat dit eigenlijk steeds een herhaling van zetten is. U heeft al een keer excuses gemaakt en er is nu geconcludeerd dat u niet het verschil heeft gemaakt terwijl u zegt ‘we hebben natuurlijk wel wat dingen gedaan de afgelopen jaren’. Dus wanneer is het dan een keer genoeg? Wanneer is dan wel het moment waarop een premier zegt ‘dan ben ik niet meer langer de aangewezen persoon’?
RUTTE
Dat moment kan er ook zijn. Uiteraard kan dat moment een keer komen. Ik heb op dit punt dat afgewogen. Ik heb u verteld wat de conclusie is van die afweging. Het is natuurlijk ook niet zo, dat beschrijft het rapport ook, dat er niets gebeurd is sinds 2012. Maar het is duidelijk te weinig geweest. Er is te weinig is de veiligheid van de mensen voorop gesteld. Het is te weinig hebben mensen het gevoel gehad dat de politiek er ook voor hen is in Groningen. En in die zin zijn het harde conclusies. Maar het rapport beschrijft natuurlijk ook de dingen die het kabinet wel gedaan heeft die ik hier nu niet ga uitdragen want dan sta ik hier de dingen die we wel gedaan hebben uit te dragen. Dat wil ik helemaal niet. Want per saldo is het rapport volstrekt helder dat het onvoldoende was.
EK
U heeft, laatste vraag hoor, u heeft excuses aangeboden. Nog een keer. Dacht u niet ‘ja dat kan ik nu wel doen, maar dat komt toch niet aan’?
RUTTE
Nee. Nee die excuses maak ik namens het kabinet en dus natuurlijk ook namens mezelf. Dat vind ik nodig na zo’n rapport.
EK
Zelfs nadat er in het rapport staat ‘die excuses, daarna is niet gedaan waarvoor die excuses zijn aangeboden’?
RUTTE
Ik vind met zo’n rapport, en dat heb ik ook goed afgewogen samen met Hans Vijlbrief, dat die excuses op hun plek zijn. Vervolgens is één ding helder, dat in Groningen iedereen een beetje klaar is met nog meer papier, nog meer kabinetsreacties. Allemaal prachtig, men wil daden zien. En daar zijn we vreselijk hard mee bezig. Overigens samen met de Groningers.
EK
Hij lijkt een beetje aan de inflatie onderhevig.
Klimaatplannen (2)
BEEKMAN (BNR)
Premier Rutte. Sophie Hermans sprak zich in het debat over de verkiezingsuitslag uit tegen het eeuwige moeten, zoals zij dat noemde. Nu heeft u over klimaat gesproken. Dat is nou typisch zo’n thema waarbij dat eeuwige moeten, dat gevoel in ieder geval, bij veel mensen sterk opkomt. Heeft u dat in uw achterhoofd meegenomen?
RUTTE
Jazeker. Maar wat zij ook bedoelt, denk ik – en ik spreek haar natuurlijk vaker en ik ben het ook met haar eens – dat is dat als je – en dat beschreef zij, volgens mij, heel mooi in haar bijdrage aan dat debat – dat als je als politicus zegt: dat moet ik van een Brusselse regel, dat moet ik omdat een rechterlijke uitspraak. Wat mensen willen, is dat een politicus zegt: ik vind dit, ik wil dit, ik vind dit belangrijk. We zijn niet bezig stikstof terug te dringen vanwege rechterlijke uitspraken, we zijn bezig stikstof terug te dringen omdat we de natuur willen herstellen en er in de toekomst in dit land een sterke boerensector moet zijn. We willen niet CO2-reductie bereiken omdat dat moet van een of andere Brusselse afspraak. Nee, dat willen we omdat we het belangrijk vinden dit land schoon door te geven aan de volgende generatie met een innovatieve, moderne economie. Een schoon, modern land waarin je graag wilt wonen en ook een bedrijf wilt vestigen. Dat is het grote verschil. En als een politicus, en daar maken we ons allemaal in de politiek soms schuldig aan, zeggen ‘ik moet dit nou eenmaal, want’. Dat doe ik ook wel eens een enkele keer, als er een rechterlijke uitspraak is. En dan denk ik ook: daar heeft ze gewoon gelijk in, uiteindelijk doe je het niet vanwege een gerechtelijke uitspraak. Je doet het omdat je iets vindt.
BEEKMAN
Er zijn al wat plannen uitgelekt. Daar zijn ook al reacties op gekomen. Uiteraard op social media. En daar heerst dat gevoel wel. We moeten weer wat. U heeft net al een klein beetje laten doorschemeren, van hoe u mensen wilt meenemen. Maar hoe gaat u de komende tijd Nederland meenemen in die transitie?
RUTTE
Ik heb de indruk met Nederland dat er grote steun is – niet zozeer voor specifiek dit pakket, dat moet dan maar blijken, dat hoop ik. Ik denk dat dat pakket probeert de maatregelen waar we vandaag mee komen, ook rekening te houden met al die verschillende opvattingen, dat ze in de goede balans doen. Maar algemeen is er veel steun, in de samenleving, voor het feit dat we niet door kunnen gaan met deze mate van vervuiling, deze mate van uitstoot van broeikasgassen en met deze mate van bijdragen aan de opwarming van de aarde en afhankelijkheid van allerlei regimes waar je niet afhankelijk van wilt zijn voor je energievoorziening, dat je juist het andere wil bereiken. Namelijk: door dat op te lossen, ook innovatie los te trekken in het bedrijfsleven, mensen aanzetten om bedrijven te starten die met nieuwe ideeën komen. Dat dat ook weer mensen aantrekt uit de wereld om juist hier te willen werken omdat dat hier kan. Ik noemde ASML, maar er zijn zoveel andere bedrijven die daar een fantastisch voorbeeld van zijn.
BEEKMAN
Dus u denkt: u kunt Nederland meekrijgen in dit pakket?
RUTTE
Volgens mij is Nederland mee in het belang van het tegengaan van de opwarming van de aarde, het belang van een innovatief en schoon land zijn en het belang van voor je energievoorziening minder afhankelijk zijn van allerlei regimes waar je dat niet van wilt zijn. Maar wel op een manier dat niet alleen de mensen met een dikgevulde beurs, maar juist ook de mensen met een wat bescheidener inkomen en middengroepen, dat die ook mee kunnen.
BEEKMAN
Nu mijn laatste vraag. U zei net: met dit pakket gaan we het redden. Hiermee gaat het lukken, de doelstellingen.
RUTTE
Laat ik dat nou zo heel precies formuleren. Wij denken dat je hiermee komt tot die 22 megaton. Er zitten reserves in als dat uiteindelijk in de doorrekeningen net op een aantal punten anders zal zijn. En natuurlijk, als het dan toch net niet genoeg is, altijd bereid om weer aan te vullen.
BEEKMAN
Dus komt u misschien nog een keertje terug?
RUTTE
Ja, maar dan praat je echt, is mijn verwachting nu over, ik denk dat het niet nodig is. Maar als het al zal moeten, dan is dat echt voor het laatste stukje.
Koningsdag
HOEDEMAN (AD)
Meneer Rutte, gaat u morgen Koningsdag vieren?
RUTTE
Ja.
HOEDEMAN
Hoe gaat u dat doen?
RUTTE
Dat doe ik privé. Maar ik heb er erg veel zin in.
HOEDEMAN
Ok.
RUTTE
Maar ik ga niet naar Rotterdam.
HOEDEMAN
Alle jongeren die u morgen ziet, van tussen de 18 en 24, één op de drie is voorstander van de monarchie. Wat vindt u van dat cijfer?
RUTTE
Dat moet iedereen lekker voor zichzelf bepalen. U kent mijn standpunt. Ik vind die monarchie niet zo interessant. Ik vind interessant: de band van Nederland met het Huis van Oranje. Daar hecht ik aan. En ik heb wel vaker, ik doe niet eens een grapje, ik vind het een feitelijkheid: we zijn natuurlijk een republiek waarbij je, denk ik vanwege die bijzondere historische band met de familie van Oranje, wij het prettig vinden dat zij ook steeds ervoor zorgen dat die functie van verbindend staatshoofd wordt ingevuld.
HOEDEMAN
Maar als onder jongeren die cijfers zo slecht zijn, dan trek je de lijn door, dan staan we over tien, vijftien jaar ergens anders. Maakt u zich daar geen zorgen over?
RUTTE
Ik denk bij een monarchie, dat je altijd moet kijken naar de wat langere lijnen. We hebben dat ook gezien bij koningin Beatrix, koningin Juliana, we zien dat nu bij koning Willem-Alexander, dat er altijd momenten zijn dat de monarchie heel erg populair is, of net iets minder heel erg populair is. Ik zei vorige week al: de populariteitscijfers, ik zou er een moord voor doen, en veel van mijn collega’s in de politiek. Maar goed, als je ze vergelijkt met de pieken vlak na de troonswisseling, zijn ze misschien weer net iets lager. Maar dat is natuurlijk de kracht van de monarchie. Die heeft zijn zichtlijn niet van, laten we zeggen, de volgende verkiezingen, maar juist een zichtlijn die wat verder… en dat is, denk ik, ook wat mensen willen. Waarom kunt u mij bevragen, kritisch, van: moet je niet opstappen vanwege Groningen? Hoe zit het met die klimaatplannen? Waarom? En hebben wij deze ontspannen verhouding met elkaar? Omdat er ook nog een staatshoofd is die boven de partijen staat, die verbindend is, zodat wij juist ook dat gesprek met elkaar kunnen voeren.
HOEDEMAN
Als we naar de langere lijnen kijken, dan zien we al drie jaar beroerde cijfers. Die zijn in een duikvlucht gekomen. En dat zou u toch zorgen moeten baren.
RUTTE
Nogmaals: mijn overtuiging is dat uiteindelijk dit land niet gebaat is, en dat mensen dat ook echt vinden, bij een premier of een monarchie die bezig is met de populariteitscijfers van die monarchie van jaar op jaar. Het is echt voor de langere termijn. En kijk nou eens terug op de 32 jaar of 33 jaar dat Beatrix onze Koningin was. Althans, Prinses Beatrix onze Koningin was. Daar waren ook momenten dat misschien in de peilingen het net was lager was. Maar kijk nou eens naar de enorme waardering hoe mensen daarop terugkijken en ook hoe zij het ervaren hebben. En kijk nou eens naar momenten waarop… MH17, ik heb het meegemaakt, dan kan ik mijn best doen om er te zijn voor de slachtoffers, de nabestaanden, van de mensen die zijn omgekomen bij die verschrikkelijke ramp, bij die verschrikkelijke aanslag. Maar als dan de Koning er is en Koningin Máxima er is, dat is on another level. En dat is omdat zij iets vertegenwoordigen wat verder gaat dan henzelf, wat raakt aan een verbondenheid en een gevoel van onze nationale samenhang. En dat kan een politicus, want uiteindelijk moet ik in verkiezingen ook weer vragen: stem op mij. Dat is toch een hele andere rol dan een Koning.
HOEDEMAN
Ze hoeven zich dus nergens zorgen over te maken? Ze kunnen hun schouders ophalen, van ‘mwah, langetermijn. Komt wel goed’.
RUTTE
Ze werken dag in, dag uit voor dit land. Dat wordt, naar mijn overtuiging, enorm gewaardeerd. Dan zul je altijd wel eens fluctuaties zien in steun. Dat is toch geen zorgpunt, per se? En daar zullen ze ook ongetwijfeld weer denken, we hebben het nu gezien met die podcast, ik vond het heel leuk. Anderen zeggen weer ‘het is niet leuk’. Maar zij zoeken toch ook naar manieren om te kijken, ook in hun communicatie met de samenleving die niet per se het klassieke tv-interview is. En als ‘ie het al deed, een paar jaar geleden was dat toch ook een hele moderne vorm.
HOEDEMAN
Fluctuaties is een understatement, vindt u niet?
RUTTE
Wat was het nu? In plaats van 80 procent, 60 procent? Dat is toch allemaal geen ramp?
HOEDEMAN
55 procent. Van 60 naar 55.
RUTTE
Maar ik sta op 20 procent, geloof ik. Come on. 55 procent.
Klimaatplannen (3)
MCDONALD (FD)
Hoi, Orla McDonald van het Financieele Dagblad. U zei een paar jaar geleden dat u wilde dat Nederland klimaatkampioen wordt. En ik begrijp dat u het gras niet voor de voeten weg wilt maaien van de minister, maar toch: hoe ziet voor u dan die duurzame economie van Nederland eruit en waarom wilt u dat dan zo graag?
RUTTE
Ik wil dat, omdat ik al die dingen tegelijk wil. Ik wil én dat we die opwarming van de aarde bestrijden, omdat ik ervan overtuigd ben dat er wel een probleem is. En niet met het weer, want dat is van dag tot dag, maar wel met ons klimaat. Dat is het weer over dertig jaar. Je ziet het veranderen, heeft allemaal effecten. Het leidt tot verdroging in gebieden van de wereld waar het niet kan. Dat heeft ook grote, destabiliserende gevolgen in delen van Afrika en het Midden-Oosten. We zien daar de effecten ook nu al van. We zien Small Island Development States die dreigen te verdwijnen onder het water. We zien een stijging van de zeespiegel. Dus in alle opzichten is daar een probleem. Het tweede is dat je weet dat als je het probleem oplost met een land als Nederland… wij lopen zo voorop in de wereld, we zijn op dit moment in Europa zo’n beetje het rijkste land met de hoogste inkomens, met ook de hoogste gelukscijfers. Alles waar je maar naar kijkt, zitten we in de top 2, 3, 4. We hebben dus de kracht en het innovatieve vermogen van onze bedrijven, onze ondernemingen, onze studenten, onze universiteiten, onze hbo-instellingen en die fantastische mensen die op het mbo bezig zijn een vak te leren om hierin voorop te lopen. Dat leidt tot nieuwe banen. Mijn voorspelling, 2030 van de 10 miljoen banen, 1 tot 2 miljoen in deze moderne nieuwe economie. Dat is reden twee. En reden drie, je wilt niet voor je energievoorziening afhankelijk blijven van allerlei landen waar we dat nu al tientallen jaren van zijn en we hebben het nu recent weer met Rusland gezien, waar je eigenlijk, als je diep nadenkt, niet afhankelijk van wil zijn. Zeker ook met de verschrikkelijke gebeurtenissen in Groningen, de sluiting van dat veld, zou dat, als je niet je energietransitie doormaakt, je nog afhankelijker maken van Noorwegen, natuurlijk, prima, dat is een andere categorie, laat me het even afmaken, zo zie ik dat. Daarom ben ik daar zo passioneel over. Maar, maar, kwam die, daarom is het zo belangrijk dat je het op een manier doet, dat dat dus niet alleen een feestje is van de mensen met een hoog inkomen. Dat moet iets zijn wat we allemaal kunnen meemaken. En dan helpt het weer als we als land het geld hebben om dat te ondersteunen. Je kunt het niet alleen met geld oplossen, je moet ook kijken naar wat doe je in termen van normering en beprijzing en daar zit nu een goede balans, vind ik, maar goed, ter discussie altijd, in deze maatregelen.
MCDONALD
Maar hoe ziet die duurzame economie voor u er dan uit en waar zitten die verdienmodellen? Nu moet er heel vaak geld bij, bij een groene businesscase.
RUTTE
Om te beginnen zit hem dat natuurlijk in dat we weten dat wil je 2030 die doelen halen, maar zeker ook de doelen van 2050, dat er nog een hele reeks uitvindingen moet worden gedaan. Neem alleen al de opslag van elektriciteit. Gedeeltelijk gebeurt dat natuurlijk collectief in elektrische auto’s en andere batterijsystemen waar je tijdelijk elektriciteit in kunt opslaan, maar we weten allemaal dat een van de grootste doorbraken naar energieneutraliteit en klimaatneutraliteit zal zijn, de uitvinding die nog gedaan moet worden, namelijk het echt vinden van iets op die opslag van elektriciteit. Daar wordt aan alle kanten aan gewerkt. Ik denk dat Nederland daar een hele grote bijdrage aan kan leveren, dat zal vanuit allerlei delen van de wereld moeten gebeuren, maar ons bedrijfsleven en onze universiteiten, Eindhoven, Twente, Delft, staan natuurlijk te popelen om daar een grote doorbraak in op te leveren. Dat is zo’n voorbeeld en als je dat voor elkaar krijgt en dat patenteert, kun je daar heel veel geld aan verdienen. Een tweede is, neem Tata Steel. Je wilt dat dat bedrijf hier staal produceert, maar wel op een manier dat dat zonder CO2-uitstoot gebeurt. Dat kan met die hoog-kinetische energie zij nodig hebben alleen als je erin slaagt om in dit geval met groene waterstof denk ik, misschien zal het een combinatie zijn van dingen, misschien ook nog wel tijdelijke tussenvormen. Uiteindelijk hoop je dat natuurlijk te doen met groene waterstof, zodat zo’n bedrijf daar kan zitten. Zou het weggaan, Diederik Samsom zei ooit ‘tienduizend hele goede redenen om dat bedrijf hier te houden’, namelijk 10.000 banen, maar zou het weggaan, dan gaat het misschien vervuilen ergens anders. Heb je dus ook weer CO2-lekkage, omdat een ander deel van de wereld hier banen weg, ergens anders meer vervuilen, nee, die moeten hier blijven. Je wilt gewoon de modernste en groenste staalproductie ter wereld hier hebben. Dat geldt ook voor Camelot in Limburg, het geldt voor Dow Chemicals in Terneuzen, het geldt voor het hele grote chemische cluster van Esso, Shell en al die andere bedrijven in Botlek en Pernis, dat wil je hier hebben.
MCDONALD (FD)
En denkt u nog steeds dat ieder bedrijf kan verduurzamen of is er in die nieuwe economie misschien geen plek voor sommige bedrijven?
RUTTE
Ja, niet ieder bedrijf zal het kunnen. Alleen pas op dat je dat als overheid per se gaat zitten bepalen, want wij weten ontzettend weinig als overheid van geld verdienen. We weten alleen heel veel van uitgeven, we weten heel weinig van geld verdienen, daar zijn wij als overheid niet goed in. Dus laat dat nou vooral bij het bedrijfsleven, maar zorg er wel voor dat je slim de prikkels zo zet, dat je maximaal bevordert dat bedrijven daarmee bezig zijn, op een manier dat zij ook geld kunnen verdienen en dat ze het ook kunnen uitleggen aan hun aandeelhouders.
STANS (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, toch nog even hierop aansluitend. U bent zelf heel enthousiast over die klimaatplannen. Bent u dan ook trots dat er met uw gedeukte kabinet toch dit voor elkaar nog weet te boksen?
RUTTE
In die vraag zit een aanname besloten die mij natuurlijk aanzet om die te ontkrachten, maar dat ga ik niet doen, want dat kost teveel tijd. Door dit grapje te maken heb ik die ontkracht hoop ik, althans in ieder geval, mijn reflectie daar indirect op gegeven, maar terug naar de hoofdvraag. Een kabinet zit er om te proberen tot besluitvorming te komen. Het is wel besluitvorming in steeds ingewikkeldere politieke verhouding. Geen meerderheden in de Eerste Kamer, versplintering in de Tweede Kamer. Ik mopper er niet over, de kiezer is soeverein, die bepaalt dit, maar dat betekent dus dat waar voorgangers van mij met twee partijen een meerderheid in Tweede en Eerste Kamer, dat niet meer zo is. Dat betekent dus dat tot besluitvorming komen ingewikkelder is en zeker na verkiezingen waarbij al die kabinetspartijen, waaronder de mijne, verliezen. Wat natuurlijk ook intern discussie geeft en ja, hoe moet het nou verder Mark en Wopke en Sigrid en Carola en Mirjam, wat is nou de koers? Moet je toch proberen om te kijken, lukt het om een begroting op te stellen, lukt het om zo’n klimaatpakket te maken. Mijn ervaring is dat als je daar de tijd even voor neemt, daar ook rustig bij elkaar gaat zitten, even alles uitzoeken, alternatieven naast elkaar legt, goed luistert naar wat iedereen vindt, dat je daar uit kan komen.
Stikstof en migratie
STANS
Maar was de kritiek die u en uw kabinet de afgelopen tijd kregen, had u nog wel motivatie om te laten zien dat het nog wel kan in deze coalitie?
RUTTE
Ja, ik hoor ook al die kritiek, maar ik probeer ook een klein beetje soms te proberen met het schip door te varen en even de kritiek de kritiek te laten. Het punt is het volgende, in de politiek, elk bootje heeft gaatjes. Als je gaat stoppen met roeien, dan zink je. Als iemand van de roeiers ziet, er zit hier een gaatje, er komt water binnen en die andere roeier stopt ook met roeien want er zit een gaatje, dan stroomt het bootje vol en dan zink je. Dus de opgave in de politiek is ook wel een beetje te zeggen ‘ik hoor u allemaal, ja inderdaad, ingewikkeld, politieke verhoudingen niet makkelijk’, nee ik hoor wat u zegt, het kabinet maakt geen stabiele indruk geloof ik, wordt er dan gezegd. Of wat zei u? Gedeukt. Maar we gaan toch ook even verder proberen er weer uit te komen. En dat is niet zeker of dat vandaag lukt. Ik had ook in mijn hoofd dat als dat vandaag niet lukt, dan wordt het maandag, meivakantie. Maar dan had u vandaag gezegd ‘zie je wel, het lukt niet’. Dan had ik gezegd ‘ik hoor het, ik denk dat het wel lukt. Ik hoop dat het tweede week mei eruit te zijn. Ben blij dat het nu gelukt is’. Maar het kan ook niet zo zijn dat omdat de kritiek is ‘er gebeurt te weinig’, dat je dan zoveel tempo gaat maken dat je misschien juist de zaak in elkaar laat zakken.
STANS
Dit is een belangrijk onderwerp voor het kabinet. Bent u dan nu optimistisch gestemd dat u bij dat andere belangrijke onderwerp, stikstof, er ook uit gaat komen.
RUTTE
Ja ik denk bij al die, ik heb het vaak gezegd op deze persconferenties. We hebben stikstof, we hebben migratie, en daarbinnen natuurlijk ook het thema van de asielmigratie. Er zijn meer grote, we hebben natuurlijk, we willen ook de reactie op de verkiezingsuitslag, we hebben natuurlijk gezegd ‘behalve Groningen willen we ook als het gaat om het verschrikkelijke schandaal met de kinderopvangtoeslag, willen we kijken wat kunnen we doen zonder dat het uiteindelijk per saldo vertraging oplevert. Waar kun je nog dingen zo organiseren dat je juist misschien versneld’. Maar heel zorgvuldig, want nogmaals als je dat niet goed doet dan ben je per saldo aan het vertragen omdat je alles zo omgooit dat het mooi lijkt maar per saldo vertraging oplevert. Dus daar werken we ook hard aan. Daar is Aukje de Vries mee bezig. Op al die punten zijn we bezig. Ik denk op al die punten is uit te komen met deze partijen. Dat denk ik. Maar geen garantie, heb ik ook gezegd. En toen ik dat vorige week zei, toen zei iemand ‘oh hij bouwt al de mogelijkheid in dat het kabinet valt’. Nee. Ik zeg alleen ‘ik ben optimistisch’. Maar dan denken jullie weer ‘daar heb je dat happy ei weer’. Nee. Wel uiteraard met een realistische inschatting, of een realistische ondertoon dat het ook niet zou kunnen lukken. Maar ik denk dat het wel kan lukken.
STANS
Laatste vraag, u stipt het zelf al aan: migratie. Er zouden vandaag ook heel veel asielstukken naar buiten komen. Onder andere over hoeveel asielzoekers verwacht u de komende jaren in Nederland. Daar ligt nog een persoonlijk commitment van u maar dat zegt u altijd, als VVD-voorman. Maar die stukken kwamen allemaal niet. Ligt dat dan weer te gevoelig?
RUTTE
Nee. Nee hoor. Nee. Nee. Die stukken zijn op een haar na af. Dus daar hoeven we ook niet meer over te vergaderen. Maar Eric van der Burg moet nog een paar dingen heel goed uitzoeken en op papier zetten. Dus dat verwacht ik snel eerlijk gezegd.
STANS
Het is niet dat u vindt dat er teveel mensen alsnog komen?
RUTTE
Ja maar, ik vind inderdaad dat er teveel asielzoekers komen. Vind ik als VVD’er. Het kabinet heeft gezegd ‘laten we nou die discussie niet gaan voeren want we denken er zo verschillend over’. Maar we voeren wel de discussie breed over migratie: hoe krijg je daar meer grip op? Op zowel kennismigratie als arbeidsmigratie, alsook asielmigratie. Ik heb op mijn congres daar iets over gezegd en daar sta ik voor. Maar dat zeg ik als VVD’er. En ik denk met dit kabinet, met al die verschillende opvattingen, dat wij ook op asielmigratie, maar ook op kennismigratie, daar hebben we trouwens al stappen gezet een paar weken geleden, vorige week, en op arbeidsmigratie dat we daar met elkaar goed uit kunnen komen. En ga er maar van uit dat als je die cijfers dat het natuurlijk hele hoge instroom is. Maar dat is al heel veel nu in het bericht, dat zie je in alle kranten. Dus die cijfers zullen niet verbazen, denk ik. Goede Koningsdag. Hij (Jetten, red.) is in the house.