Weblogbericht | 12-03-2024 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Wat is een evacuatie uit een land?

Bij een evacuatie helpt de Nederlandse overheid mensen die daarvoor in aanmerking komen om weg te komen van een gevaarlijke plek in het buitenland naar een veilig punt in de regio. Maar een evacuatie is nooit zeker. En zolang Nederlanders zelf veilig uit het land kunnen vertrekken, organiseert de Nederlandse overheid in principe geen evacuaties.

De Nederlandse overheid heeft geen wettelijke verplichting om Nederlanders te evacueren. De overheid heeft wel een inspanningsverplichting om Nederlanders tijdig te informeren over de veiligheidssituatie in het buitenland en hen te adviseren.

Geeft Nederland het advies om goed na te denken of een verblijf noodzakelijk is? Of het advies om het land direct te verlaten? Volg dit advies dan op. Wacht niet tot het laatste moment. Het is voor de Nederlandse overheid niet altijd mogelijk Nederlanders die toch blijven te helpen middels een evacuatie. Want evacueren gaat niet zomaar.

Wat is de persoonlijke impact van een evacuatie?

De ervaring leert dat een evacuatie een ingrijpende gebeurtenis is die niet onderschat moet worden. De omstandigheden waarin een evacuatie plaatsvindt blijken niet zelden heftig en onveilig. Dit is niet alleen beangstigend en spannend tijdens de evacuatie. Ook na thuiskomst kan blijken dat de evacuatie een traumatische gebeurtenis was. Dit geldt voor zowel volwassenen als voor kinderen.

Tijdens een evacuatie mag vrijwel geen bagage mee. Dat geldt ook voor mensen die daar wonen. Huisdieren moeten worden achtergelaten. Vaak weet je niet of je ooit nog terug kunt keren. Het plotselinge verlies aan persoonlijke herinneringen en bezittingen, is ingrijpend.

Het C-130 Hercules transportvliegtuig dat bij evacuatie vaak wordt ingezet, ook voor medische evacuatie, is een militair transportvliegtuig dat gebieden in kan vliegen met een hoger risico waar passagierstoestellen moeilijker in kunnen vliegen. De C-130 Hercules wordt door Defensie gebruikt voor troepentransport en niet als passagiersvliegtuig. Het comfort is niet te vergelijken met een passagiersvliegtuig. Evacuees zitten in een netstoel en hebben een centrale gordel voor zich. Aan boord is geen toilet en nauwelijks eten en drinken. Vanwege het lawaai worden oordoppen uitgereikt.

Waarom zijn evacuaties vaak zo ingewikkeld?

Bij een evacuatie staat veiligheid altijd op de eerste plaats. Veiligheid van de Nederlanders in nood, maar ook de veiligheid van alle mensen die de evacuatie moeten uitvoeren. Is er veel geweld in een land of gebied? Dan is de situatie vaak te onveilig om mensen te evacueren. Bijvoorbeeld omdat vliegtuigen niet kunnen landen, of omdat het te gevaarlijk is om de deur uit te gaan. Evacuatie kan dus alleen als er niet onnodig mensen in gevaar worden gebracht.

Hoe kan ik mij voorbereiden op een evacuatie?

Dat ligt altijd aan de situatie. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zal u daar zo goed mogelijk over informeren. Er zijn een aantal tips die voor iedere evacuatie gelden:

• Registreer u altijd bij de Informatieservice van Buitenlandse Zaken (kies optie ‘Aanmelden + registratie bij ambassade’). Het is belangrijk dat het ministerie van Buitenlandse Zaken weet wieer in het land zijn en waar zij zitten. Dan kan het ministerie in noodsituaties contact met u opnemen. Ook als het op evacuatie aankomt.
• Heeft u hulp nodig? U kunt ons 24 uur per dag, 7 dagen per week bereiken via het telefoonnummer +31 247 247 247.
• Bekijk de pagina Wat moet ik doen in een crisissituatie? Hier staan belangrijke tips.
• Bent u op een veilige plek? Ga dan alleen als het echt noodzakelijk is naar buiten. Neem altijd alle belangrijke spullen mee (reisdocumenten, communicatiemiddelen, medicatie, voedsel/water).

Hoe wordt een evacuatie voorbereid?

Bij een mogelijke evacuatie bereidt Nederland zich voor op verschillende scenario’s. Dat betekent dat er voorbereidingen worden getroffen, plannen worden uitgedacht en dat er mensen klaarstaan om Nederlanders te helpen. Daarvoor werkt het ministerie van Buitenlandse Zaken nauw samen met Defensie. Ook werkt Nederland samen met andere landen (bijvoorbeeld binnen de Europese Unie). Bijvoorbeeld om informatie uit te wisselen en samen plannen te maken. Maar ook om samen te werken om de onveilige situatie in het land te stoppen.

Wat is het verschil tussen een evacuatie en een repatriëring?

Een repatriëring lijkt op een evacuatie. In beide gevallen worden mensen geholpen om weg te komen van een bepaalde plek wanneer ze dat zelf niet meer kunnen. Maar er zijn ook verschillen. Het belangrijkste verschil is de groep mensen die voor een repatriëring of een evacuatie in aanmerking komt.

Een repatriëring is gericht op een beperkte(re) groep. Om precies te zijn: gestrande reizigers. Dat gaat dus om reizigers (toeristen, zakenreizigers, familiebezoek, etc) die door onverwachte omstandigheden opeens vast komen te zitten en zelf niet meer naar huis kunnen komen. Nederlanders die niet op reis zijn maar in het buitenland wonen, komen in principe niet in aanmerking voor repatriëring.

Bij een evacuatie is dat anders. Zoals hierboven beschreven, richt een evacuatie zich onder andere op iedereen met de Nederlandse nationaliteit, dus ook Nederlanders die in het buitenland wonen. De keuze voor een repatriëring of een evacuatie wordt door het kabinet gemaakt en hangt af van de omstandigheden. Bij die keuze kan bijvoorbeeld meespelen of er acuut levensgevaar is.

Begin 2020, aan het begin van de coronapandemie, voerde Nederland een repatriëring uit. Veel landen sloten plotseling hun grenzen en luchtvaartmaatschappijen annuleerden hun vluchten. Daardoor konden Nederlanders die op reis waren ineens niet meer naar huis. De overheid heeft toen in samenwerking met luchtvaartmaatschappijen en reisverzekeraars ruim 12.000 reizigers van over de hele wereld terug naar Nederland gehaald op speciale repatriëringsvluchten.  

In 2023 zorgde het ministerie van Buitenlandse Zaken ervoor dat Nederlanders konden vertrekken uit Niger, waar in juli van dat jaar een staatsgreep plaatsvond. Lees hier een interview met Paul Tholen, Nederlands ambassadeur in Niger, over de evacuatie uit Niger.

Wie komen in aanmerking voor evacuatie door Nederland?

De volgende mensen komen in aanmerking om door Nederland geëvacueerd te worden:

• Personen met de Nederlandse nationaliteit.
• Kerngezinsleden van Nederlanders, ook met een andere nationaliteit. Kerngezinsleden zijn: de partner (huwelijkspartner, geregistreerde partner, partner met wie een ongehuwde Nederlander een notariële akte heeft en gemeenschappelijke huishouding voert) en de afhankelijke kinderen (ook adoptie- en stiefkinderen) tot in principe de leeftijd van 18 jaar.
• Personen die een vergunning hebben tot rechtmatig verblijf in Nederland of een geldige vergunning voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, St. Eustatius of Saba.
• Nederland kan met andere (EU-)landen afspraken maken om elkaars burgers te helpen evacueren. Daar zijn wel regels aan verbonden.