Oekraïense vluchtelingen: blik op de lange termijn
Ministeries
Gezien het verloop van de oorlog is het niet te verwachten dat Oekraïners op korte termijn kunnen terugkeren. Integendeel, er zullen juist meer mensen vluchten. Het kabinet richt zich daarom bij het maken van beleid op de lange termijn. Het betrekken van Oekraïense vluchtelingen in onze samenleving en het vergroten van hun zelfredzaamheid krijgen daarbij extra aandacht. Bovendien kijken we vooruit naar de periode na het aflopen van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) op 4 maart 2025. Hoe gaan we dan om met het verblijfsrecht van vluchtelingen uit Oekraïne? En als de veiligheidssituatie dat toelaat, hoe gaan we dan om met terugkeer?
Lei Nota en Isabel Sturm houden zich samen met andere collega’s bij de programmadirectie Oekraïense Ontheemden bezig met dit beleidsthema. De Verzamelbrief die op 26 januari naar de Tweede Kamer is verstuurd, was voor hen een mijlpaal. “In een interdepartementale werkgroep, waarbij ook diverse uitvoeringsorganisaties en de VNG betrokken zijn, hebben we verschillende opties onderzocht en in kaart gebracht voor verblijf en terugkeer van de vluchtelingen na 4 maart 2025”, legt Lei uit. “Het was een uitdaging om de belangen van zoveel verschillende partijen inzichtelijk te maken en bij elkaar te brengen. De hoofdlijn in de Verzamelbrief is dat Nederland zich inzet voor maximale ondersteuning van (vrijwillige) terugkeer van vluchtelingen naar Oekraïne na het aflopen van de RTB, als de veiligheidssituatie in Oekraïne dit toelaat. Duurt de oorlog langer, dan zetten we in op verlenging van de RTB of een andere nader uit te werken optie in Europees verband. Het maken van Europese afspraken over verblijf en terugkeer is belangrijk, zodat er minder verschillen tussen lidstaten ontstaan.”
Verblijfsrecht na aflopen RTB
“Uiteraard hoopt iedereen dat de oorlog zo spoedig mogelijk voorbij is, maar de huidige signalen laten zien dat het langer kan gaan duren”, vertelt Lei. “Daarom overlegt Nederland binnen de EU met andere lidstaten over de situatie na het aflopen van de RTB. We peilen hoe andere landen erin staan, en hoe groot het draagvlak is om de RTB te verlengen. Ondertussen onderzoeken we ook andere scenario’s. Als er geen Europese oplossing komt, en terugkeer nog niet mogelijk is, dan moet Nederland daar op voorbereid zijn met bijvoorbeeld een nationale optie.”
Perspectief voor vluchtelingen
De meeste vluchtelingen uit Oekraïne willen terug naar hun land zodra het veilig is. “Tegelijkertijd is er veel behoefte aan duidelijkheid”, zegt Isabel. “Zij willen bijvoorbeeld weten of hun kind de basisschool hier kan afmaken, hoelang ze hier kunnen werken en hoelang ze nog in een opvanglocatie moeten wonen. Door het onzekere verloop van de oorlog is het lastig om op korte termijn een langetermijnperspectief te bieden. Maar we kunnen wel blijven inzetten op het meedoen in de samenleving. En in gesprek blijven met (vertegenwoordigers van) vluchtelingen zodat zij weten waar ze aan toe zijn. Op die manier kunnen we hopelijk toch wat perspectief bieden.”