"Herken het patroon van intieme terreur en help erger voorkomen"
Ministeries
“Hoezo ‘familiedrama’? Zeg het zoals het is: ze is vermoord. Door haar eigen partner, die precies wist wat hij op dat moment deed.” Barbara Godwaldts zus Gea werd op een gruwelijke manier omgebracht. Juist daar waar ze veilig had moeten zijn. Bij haar eigen man. Achter haar eigen voordeur. Het gebeurde 5 jaar geleden en inmiddels is Barbara behalve ervaringsdeskundige ook geschoold specialist in intieme terreur en femicide. En: ze slaagde er als eerste ‘burger’ in om deze problematiek op de kaart te zetten in politiek Den Haag.
“In de tijd na de moord op mijn zus wist ik niet wat ik met mezelf aan moest,” vertelt Barbara Godwaldt. “Ik werd verteerd door verdriet en boosheid. Maar ik snapte er ook gewoon niets van. Zo’n walgelijke daad. Hoe komt het tot zoiets? Ik begon onderzoeken te lezen, zocht contact met andere nabestaanden van femicide. En ik ontdekte: de onderzoeken strookten met mijn eigen verhaal en het verhaal van de anderen. Er bleek sprake van een patroon. Dat patroon dat het geweld volgt, en de waarschuwingssignalen die voorafgaan aan femicide, of die wijzen op dwingende controle, kwamen in álle verhalen terug.”
Femicide komt overal voor
Barbara benadrukt dat juist dit patroon kansen biedt: “Als je het patroon en de rode vlaggen herkent, worden het risico en gevaar voorspelbaar. Daar kan én moet op worden ingegrepen. Politie en hulpverleners willen dit ook, maar daarvoor moet wel geïnvesteerd worden in scholing en zijn cruciale wetgeving en tools nodig." Femicide komt in alle lagen van de bevolking voor. Slachtoffers én plegers hebben verschillende achtergronden in status, opleidingsniveau en cultuur. Barbara: “In mijn werk bij Blijf Groep zie ik juist vaak slimme vrouwen die van nature goed onafhankelijk kunnen functioneren. Een groot verschil in emancipatie bij partners maakt de relatie en het beëindigen ervan gevaarlijker.”
Elke 8 dagen 1 vrouw
Elke 8 dagen wordt in Nederland een vrouw gedood door een man, vaak haar partner of ex. Dit noemen we femicide. Wat start als een mooie liefde, kan veranderen in een onveilige relatie. Na een vaak snelle start met overmatige aandacht verandert de relatie: die wordt steeds verstikkender en gaat over in dwingende controle; de partner bepaalt wat wel en niet mag.
Vrouwen en meisjes van alle leeftijden en achtergronden kunnen slachtoffer worden van femicide. Door de rode vlaggen te herkennen, kun je helpen het geweld te stoppen:
- Stalking
- Dreigen met moord of zelfdoding
- Bezit of gebruik van wapens
- Recent gewelddadig gedrag
- Geweld tijdens de zwangerschap
- Gedwongen seks
- Poging tot verwurging, verstikking of verdrinking
- Tegenhouden van medische zorg
- Angst (om te praten) in de buurt van de partner
- Extreme angst voor haar eigen leven of dat van de kinderen
- Toenemend geweld
Herken je rode vlaggen?
Veilig Thuis geeft hulp en advies. Ook als je twijfelt.
Bel Veilig Thuis: 0800 2000 (dat kan ook anoniem).
Of chat via www.veiligthuis.nl.
Heb je vermoedens van acuut huiselijk geweld in je omgeving? Bel 112.
Nog meer leed
In de nasleep van Gea’s dood kreeg Barbara het extra zwaar door de berichtgeving in de media. Een ‘familiedrama’ werd het daar genoemd. Barbara: “En de burgemeester van haar dorp had het erover “niet 1, maar 2 slachtoffers te betreuren”, omdat de dader na de moord op mijn zus de hand aan zichzelf had geslagen. Een ‘crime passionel’ hoor je ook vaak in deze context. Allemaal termen die de indruk geven dat niemand er eigenlijk iets aan kan doen. Dat het in een vlaag van verstandverbijstering opeens zo ver is gekomen. Of dat de vrouw de man wel uitgelokt zal hebben. Inmiddels weet ik: dat is níet wat er gebeurt bij femicide. De man spint een web van controle en macht om de vrouw heen. Zij loopt op eieren om hem niet boos te maken. Ze raakt steeds verder geïsoleerd. Er is constante dreiging voor deze vrouw. Haar wereld wordt steeds kleiner. Op het moment dat ze uitspreekt hem te verlaten, wordt het pas écht gevaarlijk. Het is goed om bijvoorbeeld bij Veilig Thuis hulp te zoeken. Maar overhaast iemand uit de intieme terreur willen weghalen, kan juist gevaarlijk zijn voor het slachtoffer. Dat moet weloverwogen gebeuren.”
Strategische strijd
Barbara besloot de strijd tegen femicide aan te gaan. “Toen Gea nog niet zo lang dood was, schreef ik eens een boze brief aan de toenmalige minister van Justitie. Dat hielp niets. Ik besefte dat ik het anders moest aanpakken. Strategischer.” Barbara verdiepte zich steeds meer in intieme terreur en femicide. Ze schoolde zichzelf en ging stage lopen en later werken bij Blijf Groep, een organisatie die helpt bij alle gevallen van huiselijk geweld, dus ook bij intieme terreur. En Barbara deed meer: gesteund door een hulpverleningsexpert en een wetenschapper schreef ze een plan van aanpak waarmee ze femicide in 2024 eindelijk op de kaart zette bij de Nederlandse politiek. Barbara: “Met mijn werk bij Blijf Groep en femicide op de politieke agenda houden, breng ik mijn zus niet terug, maar het voelt wel of ik iets bijdraag. Iedere femicide die ik zo kan helpen voorkomen, is pure winst.”
Er moet nog veel gebeuren voordat het hoge aantal femicides in Nederland zal dalen. Barbara: “Er lopen veel goede initiatieven en pilots. Maar hoeveel pilots heb je nodig? Laten we tot actie overgaan en zorgen dat dat gestructureerd gebeurt. Je hebt bijvoorbeeld wel voldoende bedden in de opvang nodig vóórdat je slachtoffers kunt weghalen uit een situatie van intieme terreur. Essentieel is ook dat we intieme terreur en femicide zien als een complex misdrijf dat opbouwt, waar een patroon in zit. Daarbij helpt het om het beestje bij de naam te noemen in de media. Ook in wetgeving en in handelingsperspectieven voor mensen in het veld liggen nog kansen. Agenten leren bijvoorbeeld situaties te beoordelen op basis van gepleegde strafbare feiten. Als psychisch geweld heel duidelijk strafbaar wordt, maakt dat hun taak gemakkelijker: ze herkennen een strafbaar feit en kunnen daartegen optreden.”
Maatschappelijk probleem
Barbara: “Femicide is een maatschappelijk probleem. De media, de politiek, de hulpverlening, de politie, maar ook wij allemaal als leden van de maatschappij, wij kunnen allemaal bijdragen aan het kleiner maken van dit probleem. Stoppen met victim blaming, met stigmatiseren, met het accepteren of zelfs normaliseren van verbaal, fysiek en psychisch geweld tegen vrouwen. We zijn niet gelijk, maar absoluut wel gelijkwaardig. Als je in Spanje een vrouw slaat, ben je een loser. Andere mannen spreken je daar op aan, het is not done. Vrouwen én mannen gaan daar de straat op om te protesteren. Wat mij betreft een land om een voorbeeld aan te nemen op dit gebied. Alle Europese landen hebben niet voor niets al in 2015 het Verdrag van Istanbul ondertekend. Dat is een belangrijk instrument in de strijd tegen geweld tegen vrouwen en tegen huiselijk geweld. Het benadrukt de noodzaak van een integrale aanpak om dat geweld te voorkomen en te bestrijden.”
Verander het systeem
“Wat ik concreet denk dat we in Nederland moeten doen? Laten we om te beginnen heel snel psychisch geweld duidelijk strafbaar stellen. Verder moeten we zorgen dat hulpverlenende instanties en de politie de kennis en de middelen hebben om intieme terreur snel te herkennen en ertegen in actie te komen. Nú gestructureerd doorpakken is keihard nodig, want we zien de laatste tijd weer veel femicidegevallen in ons land. Het huidige systeem moét veranderd worden.”
Meer weten?
Bekijk de video’s over femicide.