Online hulpplatform Keerpunt: “De chat biedt perspectief, het besef dat je opties hebt”
Ministeries
Stel, je wordt door een kennis onder druk gezet om te stelen. Als je niet meewerkt, heeft dat gevolgen voor je familie. Je hebt er stress van, je slaapt slecht, en intussen steel je steeds vaker. Je durft er met niemand over te praten en vraagt je af hoe je hier ooit nog uit komt. 2 vragen over deze casus. 1: is dit mensenhandel? En 2: zijn er in zo’n geval opties om hulp te zoeken? Het antwoord op beide vragen is ja.
Eros Puggioni (beleidsmedewerker aanpak mensenhandel): “Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) coördineert de rijksbrede aanpak van mensenhandel. Mensenhandel is het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van mensen met gebruik van dwang, met als doel om hen uit te buiten. Dat kan seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting of gedwongen orgaanverwijdering zijn. De uitbuiting is de kern van mensenhandel. Dwang hoeft trouwens niet per se dreigen met geweld te zijn. Het kan ook betekenen dat iemand afhankelijk en kwetsbaar is, en dat de dader daar misbruik van maakt. Onlangs werd de Wet uitbreiding en modernisering strafbaarstelling mensenhandel door de Tweede Kamer aangenomen. Deze wet moet het makkelijker maken om mensenhandel te bestrijden. Bij de behandeling in de Tweede Kamer noemde de minister een opvallend initiatief: Keerpunt.”
Hoe Keerpunt begon
Keerpunt is een online hulpplatform. Het programma is ontwikkeld door Fier, landelijk expert op het gebied van (seksueel) geweld, uitbuiting en eerkwesties, en haar teams: het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM), Spine en Chat met Fier. Sinds januari 2025 vormt Keerpunt een eigen team binnen het Kennis- en Innovatiecentrum van Fier. Cherell Letterboom en Eros Puggioni zijn bij het ministerie van JenV rechtstreekse partners van Keerpunt. Eros vanuit de aanpak van mensenhandel, Cherell als beleidsmedewerker van het programma Preventie met Gezag. Dat programma biedt jongeren kansen en stelt grenzen aan crimineel gedrag. JenV financiert Keerpunt vanuit Preventie met Gezag-middelen.
Thris Leito is plaatsvervangend teamleider bij Keerpunt. “Jongeren die in de criminaliteit zijn beland en daarin worden uitgebuit, zien vaak geen uitweg meer. Ze weten niet welke opties ze hebben. Sterker nog: ze herkennen zichzelf vaak niet als slachtoffer van uitbuiting. Uit onderzoek van het CKM van enkele jaren geleden bleek dat het beschikbare hulpaanbod onvoldoende aansloot bij de unieke omstandigheden en behoeften van deze groep slachtoffers. Ook bleek dat de online wereld bij jongeren een heel belangrijke rol speelt. Zowel bij het ronselen van deze doelgroep voor criminele activiteiten als bij het bedreigen van jongeren en het plegen van delicten.”
“Sinds 2009 hebben we bij Fier ‘Chat met Fier’, voor laagdrempelige, gespecialiseerde online hulp aan personen die te maken hebben (gehad) met (seksueel) geweld, uitbuiting en eerkwesties. ‘Laagdrempelig’ is hier een sleutelwoord. Jongeren die uit de criminaliteit willen stappen, ervaren namelijk hoge drempels bij het zoeken naar hulp en bescherming. De politie is voor veel jongeren (nog) een brug te ver omdat ze bang zijn. Bang om vervolgd te worden of bang voor geweld vanuit het criminele circuit. En zoals gezegd: vaak herkennen ze niet dat zij (ook) slachtoffer zijn en hulp nodig hebben. Met grote gevolgen; deze jongeren blijven in hun situatie vastzitten, en ze komen vaak in beeld als dader, terwijl het slachtofferschap ongezien blijft. Soms groeien ze door in de criminaliteit en gaan ze zelf ook anderen uitbuiten. Daarom is het belangrijk om vroeg met deze jongeren in contact te komen, om hulp en bescherming te kunnen bieden.”
“De bovenstaande uitdagingen én het succes van Chat met Fier brachten ons op het idee om te onderzoeken of dat platform niet óók zou kunnen werken voor jongeren die verstrikt zijn geraakt in de criminaliteit. Via een haalbaarheidsonderzoek bekeken we met 25 stakeholders of dat haalbaar én van meerwaarde zou zijn. Daar kwamen genoeg hoopgevende conclusies uit om een pilot te starten met het programma Keerpunt.”
Online vertrouwelijk chatten
Keerpunt is een landelijke, online en persoonsgerichte interventie, die online contact legt met jongeren, al dan niet proactief. Bij Keerpunt kunnen jongeren in een beveiligde chatomgeving vertrouwelijk hun verhaal doen. Ze krijgen een luisterend oor, informatie, advies, hulp en bescherming. Thris: “Keerpunt verbindt de jarenlange expertise vanuit Fier en het opvangen, behandelen en begeleiden van complexe situaties. We bouwen voort op inzichten die we bij het CKM hebben opgedaan op het gebied van criminele uitbuiting. En we gebruiken daarbij de gespecialiseerde online hulpverlening van Chat met Fier. Belangrijkste doel is jongeren bekend te maken met de beschikbare hulp. Forensische ict’ers van Spine (ook onderdeel van Fier) gaan op platformen als Telegram proactief op zoek naar jongeren die mogelijk geronseld zijn voor criminaliteit. We zetten ook marketingstrategieën in bij het ontwikkelen en uitzetten van informatieve campagnes op social media, zoals Snapchat, TikTok en Instagram.”
Onontgonnen gebied
Cherell Letterboom: “Het CKM en Fier kwamen met het idee voor een online hulpportaal voor dezelfde groep jongeren waar we bij Preventie met Gezag voor werken. Ook wij bij het ministerie van Justitie en Veiligheid geloofden in een vertrouwelijke chat waar jongeren hun zorgen kunnen delen. Daar lag op dat moment namelijk nog onontgonnen gebied; Keerpunt is inmiddels de enige online interventie voor deze groep. Sommige jongeren en naasten delen bij Keerpunt voor het eerst hun verhaal. Dat betekent dat Keerpunt in contact komt met een groep die op dat moment nog nergens anders in beeld is. Reden te meer waarom deze vorm van laagdrempelige vertrouwelijke hulp zo belangrijk is.”
De verbinding tussen online en offline
Thris: “Juist de connectie tussen online en offline maakt Keerpunt zo waardevol. Het is niet alleen een online hulpplatform: we verbinden de online leefwereld van jongeren aan het gespecialiseerde hulpaanbod van Chat met Fier. We bieden een veilige omgeving waar jongeren vaak voor het eerst kunnen praten over hun situatie en online hulp kunnen krijgen. Als het nodig is, kan een overdracht plaatsvinden naar offline hulp.”
“Tegelijkertijd is Keerpunt een zeer waardevolle bron van kennis. We verzamelen en analyseren voortdurend de inzichten uit het programma voor een beter begrip van de hulpvragen, behoeften, achtergrond en situatie van jongeren en hun naasten. Ook de chatgesprekken evalueren we doorlopend, ook op methodiek, om de kwaliteit van de hulp te blijven verbeteren. En we checken of onze methodiek in de praktijk werkt. Met die kennis verstevigen we onze werkwijze constant en kunnen we ook voor partners, zoals gemeenten, waardevolle inzichten verzamelen die zij in de offline wereld in de praktijk brengen.”
Meekijken met de experts
Onlangs bracht minister van Justitie en Veiligheid David van Weel een bezoek aan Keerpunt, samen met een delegatie van Preventie met Gezag. Cherell daarover: “We gingen in gesprek met Fier en Keerpunt, CKM, Chat met Fier en Spine. Ook Young Perspectives (YOPE) was erbij. Bij al deze teams zit zo veel expertise en ervaring waar we met Keerpunt op verder kunnen bouwen. We keken ook mee bij het werk van de forensisch ict’ers. Schokkend vond ik welke onderwerpen soms in Telegramgroepen aan de orde komen. Van de verkoop van cocaïne en explosieven tot kinderporno. Het was onthullend om te zien welke zoekwoorden deze experts gebruikten. Sommige verwacht je niet. ‘Woning’ bijvoorbeeld. En dan pas besef je dat je met een woning van alles kunt doen, ook allerlei illegale dingen!” Thris: “De ontwikkelingen in het criminele circuit gaan snel. Een paar jaar geleden werden in onze onderzoeken drugsgerelateerde criminaliteit en financiële delicten het meest genoemd bij vermoedens van criminele uitbuiting. Daarna hoorden we steeds meer over jongeren die betrokken waren bij het uithalen van drugs uit de havens en het plaatsen van explosieven. Onze experts blijven voortdurend op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.”
Steun via de chat
Over het gesprek met YOPE zegt Cherell: “De jongeren vertelden openhartig waar ze tegenaan liepen, hoe moeilijk het is om weer mee te draaien in de maatschappij als je uit detentie komt, bijvoorbeeld. En dat je dan soms toch wéér de fout in kan gaan. Er is vraag naar intensieve begeleiding om dat te voorkomen. Als je ’s nachts ligt te piekeren in je bed, is het fijn als je contact kan zoeken met een hulpverlener. Keerpunt kan dan het luisterend oor zijn dat deze jongeren nodig hebben. Het is heus niet voor alles de holy grail, maar de chat met Keerpunt kan steun geven. En het besef dat je opties hebt. Uiteindelijk gaat het altijd om perspectief bieden aan jongeren.”
Het goed doen
De Keerpunt-pilot is inmiddels overgegaan in een volwaardig programma. Over de resultaten van de pilot zegt Thris: “Er kwamen 330 bezoekers op het portaal. Met 220 daarvan hadden we een gesprek. 89 van die gesprekken gingen over betrokkenheid bij criminele activiteiten. Bij 25 waren er duidelijke signalen van uitbuiting. Die cijfers moet je in de context zien; zo snel mogelijk een zo groot mogelijk platform worden, is niet ons doel. Je wilt het goéd doen, deze jongeren iets te bieden hebben. Dat kost tijd. En het mág ook een proces zijn. We bouwen het op. Via proactieve outreach en campagnes op social media. En als dat in de eerste 10 maanden 330 bezoekers oplevert, dan kun je met recht zeggen dat Keerpunt voorziet in een behoefte en dat we jongeren kunnen bereiken.”
Met vragen kun je terecht bij keerpunt@hetckm.nl