Aanpak witwassen en financiering van terrorisme

Misbruik financiële sector voor witwassen

Criminelen zoeken naar mogelijkheden om de illegale herkomst van hun geld te verdoezelen. Zij gebruiken daarvoor dienstverleners, ook uit de financiële sector. Bijvoorbeeld door:

• geld te storten op de rekening van een bedrijf in een ander land dat minder controleert op witwassen;
• valse rekeningen te (laten) maken, waardoor het lijkt alsof een bedrijf het geld verdiend heeft.

Betrokken organisaties bij de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering

Er zijn verschillende publieke en private partijen die een rol hebben in de bestrijding van witwassen. Het gaat om:

• de Financial Intelligence Unit (FIU);
• toezichthouders, zoals de Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten en Bureau Financieel Toezicht;
• opsporingsdiensten, zoals de politie en de FIOD;
• het Openbaar Ministerie;
• Meldingsplichtige instellingen, zoals banken, notarissen en advocaten. 

Meldingsplichtige instellingen onderzoeken hun klanten, en houden transacties in de gaten. Als een transactie ongebruikelijk is moeten zij dit melden bij de FIU-Nederland. Toezichthouders controleren of instellingen dit goed doen. De FIU-Nederland onderzoekt ongebruikelijke transacties. Verdachte transacties worden gedeeld met de opsporingsinstanties. Zo komt witwassen, financiering van terrorisme of een andere onderliggende overtreding aan het licht.

De Rijksoverheid heeft een algemene leidraad gemaakt om financiële instellingen te helpen met het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen.

Aanpak tegen witwassen

De overheid maakt beleid en wetgeving om witwassen en financieren van terrorisme te voorkomen. De 2 hoofdoelen daarbij zijn:

• lagere lasten voor burgers en ondernemers
• moeilijk maken voor criminelen om geld wit te wassen en terrorisme te financieren

Hiermee wil het kabinet de risico’s op witwassen aanpakken. Dit doet het kabinet bijvoorbeeld door:

• het Europese AML-pakket om witwassen te bestrijden lastenluw te implementeren waardoor er geen nationale verplichtingen bovenop komen, en de regels zoveel mogelijk gelijk blijven over heel Europa;
• banken, notarissen en andere zogenoemde poortwachters zich meer te laten richten op hoge risico’s van witwassen en minder op lage risico’s;
• Nederland met enkele andere EU-landen een voortrekkersrol te laten nemen bij het opzetten van samenwerkingen tussen de overheid en de private sector om witwassen beter te bestrijden;
• de Kamer van Koophandel de gegevens in het UBO-register beter te laten controleren. Zo kunnen poortwachters betrouwbaardere gegevens ophalen;
• het UBO-register niet meer openbaar toegankelijk te maken en het voor UBO’s in meer gevallen mogelijk te maken om afscherming van hun gegevens aan te vragen;
• het voor zakelijke klanten makkelijker te maken om een betaalrekening te openen. Momenteel hebben onder andere stichtingen en verenigingen van eigenaren (VvE’s) moeite om een bankrekening te openen;
• opsporingsdiensten en de Financial Intelligence Unit-Nederland (FIU-Nederland) meer te laten samenwerken om beter inzicht te krijgen in hoe criminelen opereren en welke nieuwe methoden ze gebruiken om geld wit te wassen. En deze organisaties gaan poortwachters ook vaker laten weten wat er met hun melding is gedaan;
• een verbod op contante betalingen in te voeren voor goederen boven een bepaald bedrag. De hoogte van het bedrag wordt vastgelegd in het wetsvoorstel plan van aanpak witwassen. Dit verbod wordt ook uitgebreid naar betalingen voor diensten;
• betalingen sneller te bevriezen via bankrekeningen waarmee criminelen geld witwassen. Daarvoor krijgt de FIU-Nederland, die namens de overheid meldingen van witwassen onderzoekt, de mogelijkheid tot een spoedbevriezing zodat crimineel geld niet snel wordt weggesluisd.

Een overzicht van alle maatregelen staat in de Kamerbrief aanpak anti-witwassen. 

Dezelfde regels in alle EU-landen

In 2024 is er een akkoord bereikt over nieuwe EU regelgeving voor de aanpak van witwassen en financieren van terrorisme. Deze regelgeving verbetert het toezicht binnen de EU. Ook zorgt het voor gelijke regels in alle EU-landen. Dit maakt uitvoering eenvoudiger en voorkomt dat criminelen verschillen in regelgeving kunnen misbruiken.

Lidstaten hebben 3 jaar om hun nationale regelgeving aan te passen aan de nieuwe Europese regelgeving. In 2027 wordt de nieuwe regelgeving van toepassing.

Europese anti-witwasautoriteit

Met de nieuwe regelgeving wordt ook een Europese anti-witwasautoriteit (AMLA) opgericht.  Deze moet zorgen voor:

• Betere samenwerking tussen de toezichthouders van de EU bij de aanpak van witwassen en financieren van terrorisme;
• Toezicht op meldingsplichtige instellingen met een hoog risico op witwassen of financieren van terrorisme, die in meerdere lidstaten van de EU actief zijn. Bij deze instellingen is toezicht op Europees niveau effectiever is dan nationaal toezicht;
• Samenwerking en gezamenlijke analyses van de Financial Intelligence Units (FIUs) in de EU. 

Internationale aanpak witwassen en financiering terrorisme

Om witwassen en terrorismefinanciering internationaal aan te pakken is de Financial Action Task Force (FATF) opgericht. Ook Nederland doet hieraan mee. Leden van de FATF hebben wereldwijde afspraken gemaakt om witwassen van crimineel geld en financiering van terrorisme tegen te gaan. De FATF controleert of landen zich aan de afspraken houden. 

De FATF beoordeelde Nederland positief in 2021/2022. De FATF zag ook verschillende verbeterpunten. Bijvoorbeeld de effectiviteit van de regelgeving voor niet-financiële instellingen vergroten en het toezicht op deze instellingen verbeteren. 

Het kabinet bouwt voort op de belangrijkste aanbevelingen van de FATF in de Beleidsagenda aanpak witwassen.

Discriminatie door banken en betaalinstellingen

Er zijn signalen dat burgers, onder andere door de aanpak van witwassen, discriminatie door banken en betaalinstellingen ervaren. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 10 klanten van banken en betaalinstellingen discriminatie ervaren. Bijvoorbeeld bij het openen van een bankrekening. Of bij het doneren aan een goed doel, moskee of kerk. Banken en betaalinstellingen zijn aan de slag gegaan met de volgende vier acties:

• Banken en betaalinstellingen moeten hun communicatie verbeteren.
• Banken en betaalinstellingen moeten wet- en regelgeving beter naleven. Zoals de Sanctiewet en Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Nu stellen banken soms vragen aan klanten die de wet- en regelgeving niet voorschrijft.
• Banken en betaalinstellingen moeten een actieve rol pakken om discriminatie te voorkomen.
• Er moeten voldoende mogelijkheden zijn voor klanten om discriminatie te melden. Hier moeten banken en betaalinstellingen meer aandacht aan geven.

Onderzoek DNB naar discriminatie

Ook DNB heeft onderzoek gedaan naar discriminatie. Hierbij is specifiek gekeken naar mogelijke discriminatie in de aanpak van witwassen door banken. DNB ziet verbetermogelijkheden en doet ook aanbevelingen richting de banken.

Criminele activiteiten voorkomen met UBO registers

Voor organisaties gelden verplichtingen om te registreren wie de eigenaar is, of wie zeggenschap of een belang heeft. Deze ‘ultimate beneficial owner (UBO)’ registers helpen criminele activiteiten voorkomen en opsporen.

Verbod contante betalingen vanaf € 3.000 in Nederland

Het moet voor criminelen moeilijker worden om geld wit te wassen met contant geld. Daarom zijn er plannen voor een verbod op contante betalingen vanaf € 3.000.