Uitlegvideo: Artikel 4 van de Grondwet
De Grondwet van Thorbecke bestond in 2023 precies 175 jaar. Met de artikelen uit de Grondwet heeft elke Nederlander in het dagelijks leven te maken. Maar op welke manier? En wat betekenen de artikelen precies? Deze video geeft uitleg over het vierde artikel van de Grondwet: het recht om te kiezen en gekozen te worden.
PRESENTATOR: Dit jaar bestaat de Grondwet van Thorbecke 175 jaar.
Daarom leggen we jou verschillende artikelen van de Grondwet uit... in onze Grondwetexplainer.
Vandaag bespreken we artikel 4 van de Grondwet: het kiesrecht.
Daarin staat:
“Iedere Nederlander heeft gelijkelijk recht de leden van algemeen vertegenwoordigende organen te verkiezen alsmede tot lid van deze organen te worden verkozen, behoudens bij de wet gestelde beperkingen en uitzonderingen.”
Dat klinkt misschien nogal ingewikkeld, want wat houdt dat precies in?
Het kiesrecht is misschien wel het belangrijkste recht van een democratie.
Namelijk het recht om te kunnen stemmen bij verkiezingen... en om zelf verkozen te worden.
We maken onderscheid tussen twee soorten kiesrechten.
Het recht om te kunnen stemmen heet het actief kiesrecht...
en het recht om verkozen te kunnen worden noemen we het passief kiesrecht.
Het is niet altijd zo geweest dat iedere Nederlander kiesrecht had.
Zo bepaalde de Grondwet van 1848 bijvoorbeeld... dat Tweede Kamerleden rechtstreeks werden verkozen.
Maar alleen vermogende mannen hadden kiesrecht.
In 1887 werd het kiesrecht al uitgebreid naar een grotere groep mannen...
maar het duurde nog even voordat er algemeen kiesrecht kwam.
Pas in 1917 en 1919 werden de wetten zo gewijzigd... dat alle mannen én alle vrouwen... mochten stemmen en verkozen konden worden.
Nog wel één verschil met nu: je mocht pas stemmen als je 25 jaar of ouder was.
Niet alleen de leden van de Tweede Kamer... maar ook andere volksvertegenwoordigers worden gekozen.
In totaal zijn er dus behoorlijk wat verkiezingen.
Bijvoorbeeld de verkiezingen voor de gemeenteraad... de provinciale staten en de waterschappen.
Hier wordt dus bepaald wie de gemeentes... provincies en de waterschappen van Nederland gaan besturen.
Dit zijn verkiezingen waarbij kiezers... rechtstreeks kunnen stemmen op kandidaten.
Er zijn ook getrapte verkiezingen.
De leden van de Eerste Kamer worden bijvoorbeeld gekozen... door de leden van de provinciale staten en de kiescolleges.
Als je stemt voor de provinciale staten... stem je eigenlijk dus ook voor de Eerste Kamer.
In de volgende explainer leggen we een ander artikel uit. Tot dan.