Ga direct naar inhoud

Vernieuwing rechtsbijstand

De overheid wil dat mensen gemakkelijk en snel de juiste route vinden bij een juridisch probleem. En dat zij goed geholpen worden om hun juridisch probleem (en eventueel andere problemen) op te lossen. Daarom werkt de overheid aan de vernieuwing van het stelsel voor de gesubsidieerde rechtsbijstand. Dit programma loopt tot 1 januari 2026.

Oplossing hulpvraag rechtzoekende centraal

Het oplossen van de hulpvraag van de rechtzoekende staat centraal. De overheid wil dat iedereen toegang heeft tot passende informatie, advies en ondersteuning bij juridische problemen. Zoals bij echtscheiding, burenruzie, ontslag of schulden. Vaak is een juridische procedure te voorkomen door andere vormen van hulp in te zetten.

Informatie en advies bij juridische problemen

De overheid wil dat hulp bij het oplossen van juridische problemen in een vroege fase beschikbaar is. En dat deze hulp online, via inloopspreekuren in de buurt en/of telefonisch beschikbaar is. Deze vormen van hulp worden op dit moment verbeterd. Denk aan de verbeterde website van het Juridisch Loket of het bellen met het Juridisch Loket (telefoonnummer 0800 80 20). Hulp van het Juridisch Loket is gratis beschikbaar voor mensen met een laag inkomen .

Mensen met meerdere problemen en ingewikkelde situaties kunnen rekenen op samenwerking tussen sociale en juridische hulpverleners, bijvoorbeeld tussen wijkteams, sociaal raadslieden, het Juridisch Loket en advocaten. Op steeds meer plekken is sociaaljuridische hulp beschikbaar, denk bijvoorbeeld aan een bibliotheek of een rechtswinkel. Wordt er geen oplossing gevonden of is een specialist nodig? Dan kunnen mensen naar een gespecialiseerde (sociaal) advocaat of mediator. Binnen de stelselvernieuwing wordt gewerkt aan de verbetering van de kwaliteit van de juridische dienstverlening. Mensen moeten kunnen rekenen op deskundige dienstverlening door medewerker van het Juridisch Loket, een gespecialiseerde advocaat of mediator.

Aan deze hulp door een advocaat of mediator zijn kosten verbonden. De overheid betaalt mee in deze kosten voor mensen met een laag inkomen. maar je betaalt altijd een eigen bijdrage. De hoogte van de eigen bijdrage is afhankelijk van je inkomen. Dit is gesubsidieerde rechtsbijstand.

Caribisch Nederland

Er wordt gewerkt aan een laagdrempelige voorziening voor informatie, advies en ondersteuning voor burgers op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Naar verwachting zal het Juridisch Loket Caribisch Nederland in het najaar van 2024 een start maken met de dienstverlening.

Minder onnodige juridische procedures

De overheid wil onnodige procedures tussen overheid en burgers in het bestuursrecht voorkomen. Ze zet in op betere dienstverlening en wet- en regelgeving met ruimte en oog voor maatwerk en de menselijke maat.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid helpt uitvoeringsorganisaties zoals UWV en SVB en gemeenten om meer burgergericht te gaan werken en procederen. Bijvoorbeeld door meer rekening te houden met het specifieke probleem van een burger. Het doel en de aanpak van deze burgergerichte aanpak staan in de brochure Deelprogramma Burgergerichte overheid.

Een voorbeeld van betere dienstverlening door samenwerking tussen het Juridisch Loket en UWV staat in het Jaarbericht 2021 van de JenV-brede Werkagenda.

Het project ‘Procedeergedrag overheid’ heeft ruim 100 mensen gesproken over problemen bij het procederen met en door de overheid. Een bloemlezing van citaten over de problemen in procedures in het bestuursrecht staan in het rapport 'Een Beschikkingenfabriek'. Het rapport helpt om de problemen en oorzaken van het procedeergedrag van de overheid te analyseren.

Ook is het boekje over de probleem- en oorzakenanalyse over onnodige procedures in het bestuursrecht uitgekomen. In het boekje ‘Gevangen in procedures’ staat een schematische weergave van problemen en oorzaken bij onnodige procedures tussen burger en overheid. En het procedeergedrag van de overheid. Deze inzichten krijgen hun vertaling in een actieplan Procedeergedrag overheid.

Betere vergoedingen voor rechtshulpverleners

De overheid heeft in januari 2022 de vergoedingen voor rechtshulpverleners (advocaten en mediators) verbeterd. Eind 2023 is een eenmalige compensatie voor rechtbijstandverleners toegekend. En begin 2024 is een onafhankelijke commissie ingesteld om de vergoedingen van rechtsbijstandverleners opnieuw te bekijken. Deze commissie zal met een voorstel komen voor betere vergoedingen op basis van de tijdsbesteding van rechtsbijstandverleners aan zaken in 2022 en 2023.

Vormgeving vernieuwing rechtsbijstand

In de afgelopen jaren is in pilots ervaring opgedaan met verschillende nieuwe werkwijzen. Pilots (of onderdelen) die succesvol zijn, kunnen worden doorgevoerd in de bestaande organisatie(s). Het WODC is in juni 2023 gestart met de evaluatie van de opbrengsten van alle pilots. Bekijk voor meer informatie het overzicht van de pilots. Het evaluatierapport wordt in de zomer van 2024 verwacht.

Betrokken organisaties

Om de stelselvernieuwing rechtsbijstand mogelijk te maken, werkt het ministerie van Justitie en Veiligheid samen met betrokken organisaties in en om het stelsel rechtsbijstand. Dit zijn onder meer:

Documenten