175 jaar Grondwet van 1848

De Grondwet van 1848 bestaat in november precies 175 jaar. Deze Grondwet vormt de basis van de Nederlandse parlementaire democratie. Op verschillende momenten wordt dit jaar stilgestaan bij dit jubileum.

Belang van Grondwet 1848

In de Nederlandse geschiedenis staat 1848 bekend als het Revolutiejaar. In veel Europese landen braken hevige protesten uit, waarbij de bevolking liberale hervormingen eiste. In Nederland kwam het niet tot een revolutie. Koning Willem II was geschrokken van de opstanden in het buitenland en stelde een Grondwetscommissie aan. Deze commissie stond onder leiding van Johan Rudolph Thorbecke. De commissie stelde vérgaande voorstellen voor. Zo werden ministers voortaan verantwoordelijk voor het beleid en niet de Koning. De meeste voorstellen werden op 3 november 1848 aangenomen. De wijzigingen maakten van Nederland een parlementaire democratie.

Viering 40 jaar sociale grondrechten

In 2023 is het ook 40 jaar geleden dat de zogeheten sociale grondrechten werden ingevoerd. Dit gebeurde bij de Grondwetsherziening van 1983. Denk hierbij aan het recht om vrij te kiezen welk beroep je wilt uitoefenen en het recht op bijstand.

Nederlandse Grondwet: belangrijkste momenten

1800 - 1900
1. 1814: Eerste Grondwet Koninkrijk der Nederlanden
2. 1815: België ingelijfd bij Nederland
  Het Congres van Wenen bepaalt dat België bij Nederland wordt ingelijfd. Daar is een wijziging van de Grondwet voor nodig.
  
  Deze wijziging regelt ook:
  - vrijheid van de pers;
  - recht van petitie;
  - opdeling van het parlement in Eerste en Tweede Kamer.
3. 1848: Niet Koning, maar ministers verantwoordelijk
  Beeld: Henriëtte Guest
  
  De nieuwe Grondwet van 1848 maakt van Nederland een parlementaire democratie. De belangrijkste wijzigingen:
  - Niet de Koning, maar ministers zijn verantwoordelijk voor het beleid van de regering.
  - De Tweede Kamer wordt direct verkozen en mag wetten aanpassen.
  - Invoering van de vrijheid van onderwijs, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van drukpers, en vrijheid van vereniging en vergadering.
1900 - 2000
1. 1917: Kiesrecht voor mannen en einde Schoolstrijd
  Beeld: Noord-Hollands Archief
  - Alle mannen boven de 23 mogen voortaan hun stem uitbrengen bij verkiezingen. Vrouwen krijgen alleen passief kiesrecht. Dat wil zeggen dat ze wel gekozen kunnen worden, maar niet zelf mogen kiezen.
  - Het bijzonder onderwijs (onderwijs op religieuze of levensbeschouwelijk basis) krijgt evenveel recht op overheidssubsidie als openbaar onderwijs. Dit betekent het einde van de zogeheten Schoolstrijd.
2. 1922: Invoering vrouwenkiesrecht
3. 1983: Uitbreiding artikel 1 en sociale grondrechten
  Beeld: Mayke Swemle
  
  In 1983 wordt de Grondwet, voor het eerst sinds 1848, flink gemoderniseerd:
  - Uitbreiding artikel 1 van de Grondwet. Voortaan is discriminatie op welke grond dan ook expliciet verboden.
  - Voor het eerst zijn sociale grondrechten opgenomen in de Grondwet. Voorbeelden: het recht om vrij te kiezen welk beroep je wilt uitoefenen en het recht op bijstand.
  - In de Grondwet staat dat de bevordering van werkgelegenheid, bestaanszekerheid, leefbaarheid en volksgezondheid taken van de overheid zijn.
2000 - nu
1. 2023: Verdere uitbreiding artikel 1