Regels voor PFAS

PFAS en gezondheid

PFAS zijn chemische stoffen met een aantal handige eigenschappen. Zo zijn ze vet- en waterafstotend. Daarom zitten PFAS in veel producten. Bijvoorbeeld in antiaanbakpannen, regenjassen, cosmetica en bakpapier. Ook zitten PFAS in brandblusschuim, batterijen en zonnepanelen.

PFAS kunnen schadelijk zijn voor mens, dier en milieu. Sommige PFAS kunnen het immuunsysteem beschadigen of kanker veroorzaken. PFAS breken niet af, verspreiden zich makkelijk en hopen zich langzaam tijdens een mensenleven op in het lichaam. PFAS komen in het lichaam terecht via bijvoorbeeld drinkwater, voedsel en de lucht.

PFAS komen op verschillende manieren in het milieu terecht. Bijvoorbeeld:

• via afvallozingen en uitstoot van fabrieken die producten met PFAS maken;
• doordat mensen  producten met PFAS gebruiken en weggooien;
• bij het blussen van branden met blusschuim waar PFAS in zit.

Regels voor bedrijven die met PFAS werken

Bedrijven die PFAS maken, importeren of op de markt brengen moeten:

• deze stoffen registreren bij het Europees Chemicaliën Agentschap (ECHA). Dit geldt voor stoffen waarvan minimaal 1000 kilogram per jaar wordt gemaakt of geïmporteerd;
• informeren over of de stof schadelijk is;
• informeren over hoe de gebruiker er veilig mee om kan gaan.

Deze regels staan in Europese verordening REACH en in Nederland in de uitvoeringswet REACH.

Ook zijn er milieuregels voor bedrijven die met PFAS werken. Zij moeten:

• een vergunning hebben van hun gemeente;
• binnen 4 weken melden met welke PFAS zij gaan werken;
• binnen 4 weken een melding doen als zij met een andere hoeveelheid PFAS gaan werken;
• lozingen en uitstoot van PFAS voorkomen. Als dat niet mogelijk is, moeten zij de uitstoot zoveel mogelijk beperken.

De gemeente houdt in de gaten of het bedrijf voldoet aan de regels uit het Activiteitenbesluit milieubeheer.

Regels om werknemers te beschermen tegen PFAS

Werknemers die met zeer zorgwekkende stoffen werken, zoals sommige PFAS, moeten zo min mogelijk risico lopen voor hun veiligheid en gezondheid. Daarom zijn er regels voor werkgevers om werknemers te beschermen tegen gevaarlijke stoffen.

Regels voor bedrijven die grond en bagger verplaatsen

Er zijn normen voor de hoeveelheid PFAS die op 1 plek in de grond mag zitten. Bedrijven die grond en bagger verplaatsen moeten zich aan regels houden zodat zij niet over deze norm heen gaan. Want door grond en bagger te verplaatsen kan PFAS verder verspreiden in het milieu. Bijvoorbeeld bij de bouw van woningen en wegen. Of bij het baggeren van havens en vaarten. Daarom zijn er de volgende regels:

• Bedrijven mogen afgegraven grond met PFAS niet verplaatsen naar een terrein waar minder PFAS in de bodem zit.
• Bedrijven moeten afgegraven grond waar meer PFAS in zit dan is toegestaan, eerst schoonmaken voordat deze grond mag worden hergebruikt.
• Grond die niet meer kan worden schoongemaakt, moeten bedrijven opslaan in een zogenoemd gronddepot.

De toepassingswaarden voor PFAS in de bodem staan in het handelingskader voor PFAS, dat eind 2021 is geactualiseerd. Deze tijdelijke regels met lagere normen moest voorkomen dat de bouw van woningen en wegen stil kwam te liggen. Het RIVM en kennisinstituut Deltares doen meer onderzoek naar PFAS in de bodem. Zij adviseren de minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over nieuwe normen voor PFAS.

Maatregelen om gebruik van PFAS te verminderen

Urgentie en grootte van het probleem

Van veel PFAS-stoffen is bewezen dat ze schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Ze kunnen kanker veroorzaken zijn of bijvoorbeeld het immuunsysteem aantasten. Het belangrijkste probleem is dat de meeste PFAS niet uit zichzelf afbreken. Daardoor hopen ze zich op in het milieu en in ons lichaam. Het gaat om grote hoeveelheden PFAS die in heel veel verschillende producten en processen worden gebruikt.

In 2020 is 140.000 tot 310.000 ton PFAS op de Europese markt gebracht. Als we niets doen, zal dat over 30 jaar in totaal ongeveer 49 miljoen ton zijn. Dit zou betekenen dat er 4,4 miljoen ton vrijkomt in het milieu tijdens productie en gebruik van producten met PFAS. Daarbij is dan nog geen rekening gehouden met PFAS uit afval. De totale jaarlijkse gezondheidskosten als gevolg van blootstelling aan PFAS in Europa worden geschat op tussen de € 52 en 84 miljard, als we PFAS niet verbieden.

Verbod op onder andere PFOS en PFOA

Er is een verbod op sommige PFAS. Zo is PFOS sinds 2008 verboden in veel toepassingen. PFOA en een aantal stoffen die daarop lijken, zijn sinds 2020 verboden voor producten voor consumenten, zoals antiaanbakpannen.

Verbod op PFAS in voedselverpakkingen

PFAS kunnen ook in het milieu en het lichaam terechtkomen via voedselverpakkingen. De overheid werkt aan een verbod voor PFAS in voedselverpakkingen. Bijvoorbeeld pizzadozen en sommige drankverpakkingen. Het verbod moet ingaan op 1 juli 2022.

Nederland werkt mee aan Europees verbod op alle PFAS

Nederland heeft samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel voor een Europees PFAS-verbod ingediend. Dit voorstel is op 7 februari 2023 gepubliceerd door het Europese Chemicaliën Agentschap (ECHA). Zo'n voorstel noemt men ook wel een restrictievoorstel. In het voorstel staat dat alle schadelijke PFAS stoffen (meer dan 10.000 in totaal) verboden moeten worden. Het gaat om zowel het maken van PFAS als om het maken van producten van PFAS. Ook de import hiervan wordt verboden. Het doel van het voorstel is om te zorgen dat het PFAS probleem bij de bron wordt aangepakt, zodat er niet nog meer PFAS in het milieu komen.

Stappen tot een verbod

Dit restrictievoorstel is de start van het proces voor een Europees PFAS-verbod. Iedereen kan nog 6 maanden lang reageren op het voorstel. Bijvoorbeeld met nog extra informatie over toepassingen, alternatieven, risico’s en gevolgen van het voorstel. Daarna kijken twee wetenschappelijke comités van Europa (RAC en SEAC) naar het voorstel. Dan stelt de Europese Commissie een wijziging voor in de lijst van restricties onder de REACH-verordening. Als laatste hebben de Europese Raad en het Europese Parlement drie maanden om hierop te reageren. Het is de bedoeling dat het verbod in 2025 ingaat. Dan start ook de overgangsperiode waarin bedrijven hun productie PFAS-vrij kunnen maken.

Meer informatie over het Europees verbod op PFAS

Nederland werkte samen met 4 andere landen aan het voorstel voor een Europees verbod op PFAS. Op de website van het RIVM staat meer informatie over PFAS en over het Europees verbod op PFAS.