Regels voor PFAS

PFAS en gezondheid

PFAS zijn chemische stoffen met een aantal handige eigenschappen. Zo zijn ze vet- en waterafstotend. Daarom zitten PFAS in veel producten. Bijvoorbeeld in antiaanbakpannen, regenjassen, cosmetica en bakpapier. Ook zitten PFAS in brandblusschuim, batterijen en zonnepanelen.

PFAS kunnen schadelijk zijn voor mens, dier en milieu. Sommige PFAS kunnen het immuunsysteem beschadigen of kanker veroorzaken. PFAS breken niet af, verspreiden zich makkelijk en hopen zich tijdens een mensenleven langzaam op in het lichaam. PFAS komen in het lichaam terecht via bijvoorbeeld drinkwater, voedsel en de lucht.

PFAS komen op verschillende manieren in het milieu terecht. Bijvoorbeeld:

• via afvallozingen en uitstoot van fabrieken die producten met PFAS maken;
• doordat mensen producten met PFAS gebruiken en weggooien;
• bij het blussen van branden met blusschuim waar PFAS in zit.

Regels voor bedrijven die met PFAS werken

Bedrijven die PFAS maken, importeren of op de markt brengen moeten:

• deze stoffen registreren bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Dit geldt voor stoffen waarvan minimaal 1000 kilogram per jaar wordt gemaakt of geïmporteerd;
• informeren over of de stof schadelijk is;
• informeren over hoe de gebruiker er veilig mee om kan gaan.

Deze regels staan in de Europese verordening REACH.

Ook zijn er milieuregels voor bedrijven die met PFAS werken. Zij moeten:

• een omgevingsvergunning hebben;
• binnen 4 weken melden met welke PFAS zij gaan werken;
• binnen 4 weken een melding doen als zij met een andere hoeveelheid PFAS gaan werken;
• lozingen en uitstoot voorkomen van ongeveer 100 PFAS die in de groep zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) vallen. Als dat niet mogelijk is, moeten zij de uitstoot zoveel mogelijk beperken.

Het bevoegd gezag, bijvoorbeeld de gemeente of provincie, houdt in de gaten of het bedrijf voldoet aan de regels uit het Besluit activiteiten leefomgeving.

Regels om werknemers te beschermen tegen PFAS

Werknemers die met zeer zorgwekkende stoffen werken, zoals asbest en sommige PFAS, moeten zo min mogelijk risico lopen voor hun veiligheid en gezondheid. Daarom zijn er regels voor werkgevers om werknemers te beschermen tegen gevaarlijke stoffen.

Regels voor bedrijven die grond en bagger verplaatsen

Er zijn adviezen voor de hoeveelheid PFAS in grond en bagger die wordt verplaatst. Bedrijven die grond en bagger verplaatsen, zorgen dat zij daar niet overheen gaan. Want door grond en bagger te verplaatsen kunnen PFAS zich verder verspreiden in het milieu. Bijvoorbeeld bij de bouw van woningen en wegen. Of bij het baggeren van havens en vaarten. Daarom zijn er de volgende regels:

• Bedrijven mogen afgegraven grond met PFAS niet verplaatsen naar een terrein waar minder PFAS in de bodem zit.
• Bedrijven moeten afgegraven grond met meer PFAS dan is toegestaan eerst schoonmaken voordat deze grond opnieuw mag worden gebruikt.
• Kan de grond niet meer worden schoongemaakt? Dan moeten bedrijven de grond met PFAS opslaan in een zogenoemd gronddepot.

Het advies voor hoeveel PFAS er in grond en baggerspecie mag zitten, staat in het handelingskader voor PFAS. Het RIVM en kennisinstituut Deltares doen meer onderzoek naar PFAS in de bodem. De overheid is van plan om regels voor PFAS op te stellen. De kennisinstituten adviseren de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) daarover.

Maatregelen om gebruik van PFAS te verminderen

Urgentie en grootte van het probleem

Van sommige PFAS-stoffen is bewezen dat ze schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Ze kunnen kanker veroorzaken of tasten bijvoorbeeld het immuunsysteem aan. Het belangrijkste probleem is dat de meeste PFAS niet uit zichzelf afbreken. Daardoor hopen ze zich op in het milieu en in ons lichaam. Het gaat om grote hoeveelheden PFAS die in heel veel verschillende producten en processen worden gebruikt.

In 2020 is 140 tot 310 miljoen kilo PFAS op de Europese markt gebracht. Als er niets verandert, zal dat over 30 jaar in totaal ongeveer 49 miljard kilo zijn. Dit zou betekenen dat er 4,4 miljard kilo vrijkomt in het milieu bij de productie en het gebruik van producten met PFAS. Daarbij is dan nog geen rekening gehouden met PFAS uit afval. De totale jaarlijkse gezondheidskosten als gevolg van blootstelling aan PFAS in Europa worden geschat op tussen de € 52 miljard en € 84 miljard, als PFAS niet verboden worden.

Verbod op onder andere PFOS en PFOA

Er is een verbod op sommige PFAS: PFOS zijn bijvoorbeeld sinds 2008 verboden in veel producten. PFOA en een aantal stoffen die daarop lijken, zijn sinds 2020 verboden voor producten voor consumenten, zoals antiaanbakpannen.

Verbod op PFAS in voedselverpakkingen

PFAS kunnen via de verpakking van voedsel in het milieu en het lichaam terechtkomen. Bijvoorbeeld via pizzadozen en sommige drankverpakkingen. In papieren en kartonnen voedselverpakkingen mag daarom nog maar 1 soort PFAS gebruikt worden. Tot er een Europees verbod op alle PFAS is.

Nederland werkt mee aan Europees verbod op alle PFAS

Nederland heeft samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel voor een Europees PFAS-verbod ingediend. Dit voorstel is op 7 februari 2023 gepubliceerd door het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Zo’n voorstel heet ook wel een restrictievoorstel. 

Het doel van het voorstel is om het PFAS-probleem bij de bron aan te pakken, zodat er niet nog meer PFAS in het milieu komen. In het voorstel staat dat alle schadelijke PFAS-stoffen (meer dan 10.000 in totaal) verboden moeten worden. Het gaat dan zowel om het maken van PFAS als om het maken van producten die PFAS bevatten. Ook de import van producten met PFAS wordt verboden. Alleen medicijnen en bestrijdingsmiddelen vallen niet onder het verbodsvoorstel. Daarvoor komen aparte regels.

Als het Europese PFAS-verbod gaat gelden, start de overgangsperiode waarin bedrijven hun productie PFAS-vrij kunnen maken. Ze krijgen daarvoor 18 maanden te tijd, maar voor specifieke toepassingen kan dat langer zijn. 
Op de website van ECHA staat de laatste stand van zaken van het Europees verbod op PFAS.