Arctisch ambassadeur: ‘De bescherming van onze poolgebieden is cruciaal voor een gezonde wereld’
Ministeries
De aarde warmt overal op, maar in de poolgebieden stijgt de temperatuur tot wel vier keer sneller dan het wereldwijde gemiddelde. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de weersomstandigheden en het klimaat, maar brengt ook nieuwe politieke en veiligheidsvraagstukken met zich mee. Nederlands Arctisch ambassadeur René van Hell legt uit waarom internationale samenwerking in de poolregio’s nu belangrijker is dan ooit.
Nederland is van oudsher geïnteresseerd in de ontwikkelingen in de poolgebieden. Op de Noorse eilandengroep Spitsbergen (Svalbard) verraden plaatsnamen, zoals Ny Friesland, Amsterdamøya, Beereneiland en de Barentszzee, de Nederlandse geschiedenis in de regio. Zo werd Spitsbergen in de 16e eeuw ‘ontdekt’ door de Nederlandse zeevaarder Willem Barentsz en deed Nederland als van de eerste landen onderzoek op de afgelegen eilandengroep.
Nog steeds voeren verschillende Nederlandse organisaties wetenschappelijk onderzoek uit in de poolgebieden, vertelt René. ‘De polaire onderzoekswereld in Nederland staat goed bekend en is heel divers. We hebben bijvoorbeeld onderzoekers die zich richten op het smelten van ijskappen en zeespiegelstijging, op Arctische trekvogels en op de impact van toerisme.’
Arctisch ambassadeur
Als ambassadeur is René het aanspreekpunt in binnen- en buitenland als het gaat om de Nederlandse inzet in het Arctische gebied. Deze verzamelnaam wordt vaak gebruikt om de regio ten noorden van de poolcirkel te omschrijven, ook wel het Noordpoolgebied. René is de derde Arctische ambassadeur van Nederland. ‘Het is een grote eer om de belangen van Nederland en onze onderzoekers te mogen vertegenwoordigen.’
De Arctische Raad
Ook sloot René tot voor kort aan bij de bijeenkomsten van de Arctische Raad, het belangrijkste overlegorgaan in de regio. De Arctische Raad bestaat uit de acht landen met grondgebied in de poolregio: Canada, Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten. Daarnaast zijn zes inheemse organisaties permanent deelnemer in de Arctische Raad en hebben verschillende internationale organisaties en dertien niet-Arctische landen een waarnemende rol.
De kern van het werk binnen de Arctische Raad vindt plaats in wetenschappelijke werkgroepen, waar Nederlandse wetenschappers een belangrijke bijdrage aan leveren. Sinds de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 ligt het werk van de Arctische Raad op politiek niveau stil.
Nederland is sinds 1998 als waarnemer bij de Arctische Raad betrokken. ‘We hebben geen directe stem, maar kunnen wel meepraten en onze standpunten uitdragen’, legt de ambassadeur uit. Zo pleit hij voor het belang van internationale samenwerking en wetenschappelijk onderzoek, om mens, milieu en politieke stabiliteit in het Arctisch gebied te blijven beschermen. ‘De blikken zijn steeds vaker op het Noordpoolgebied gericht. Door de snelle veranderingen in het klimaat en toenemende geopolitieke spanningen, is internationale samenwerking nu belangrijker dan ooit.’
Toenemende spanningen
De Arctische Raad richt zich voornamelijk op vraagstukken over milieu, biodiversiteit, wetenschap en sociale ontwikkelingen. Politieke, militaire en veiligheidsvraagstukken staan gewoonlijk niet op de agenda. Dat betekent niet dat geopolitiek geen rol speelt in de Arctische Raad. ‘De groeiende interesse van China in het Arctisch gebied, de oorlog in Oekraïne en de manier waarop Rusland zich in deze oorlog opstelt, heeft natuurlijk ook invloed op de verhoudingen binnen de Arctische Raad.’
Daarnaast roept het smelten van het poolijs nieuwe politieke en veiligheidsvraagstukken op. Zo zullen delen van de Arctische Oceaan in de toekomst tijdens de zomer waarschijnlijk ijsvrij worden. ‘Dat zorgt ervoor dat er nieuwe scheepsvaartroutes beschikbaar komen’, legt René uit. ‘Het wordt daardoor gemakkelijker om bijvoorbeeld met cruiseschepen te varen, te vissen en grondstoffen te winnen in het Noordpoolgebied. Maar ook militaire schepen kunnen zich dan eenvoudiger verplaatsen.’
Ontdooiende permafrost
Ondanks de toenemende spanningen in het Arctisch gebied staat buiten kijf dat wetenschappelijke samenwerking van belang is. ‘Niet alleen omdat bijna de helft van het Arctische gebied onder het Russische grondgebied valt, maar ook omdat het belangrijk is dat we veel waardevolle informatie kunnen blijven uitwisselen, bijvoorbeeld voor het onderzoek naar klimaatverandering.’
Denk bijvoorbeeld aan informatie over het dooien van permafrost, de grond die nu nog het hele jaar door bevroren is. ‘Data over de ontwikkeling van permafrost is van groot belang voor klimaatonderzoek’, legt de ambassadeur uit. In de bevroren bodem liggen grote hoeveelheden broeikasgassen opgeslagen, waaronder CO2, lachgas en vooral methaan. ‘Bij de dooi van permafrost komen deze gassen vrij, waardoor de opwarming van de aarde nog sneller gaat. En de gevolgen daarvan zullen we ook hier in Nederland merken.’
Airconditioning
De ontwikkelingen in de poolgebieden zorgen voor wereldwijde veranderingen in klimaat- en weerpatronen en oceaanstromen, waardoor we vaker met hittegolven, droogte en overstromingen te maken krijgen. Ook draagt het smelten van de ijskappen van Groenland en Antarctica bij aan wereldwijde zeespiegel. ‘Wat er in Antarctica, op Spitsbergen en in de Arctische Oceaan gebeurt, heeft wereldwijde invloed. Maar omgekeerd raken de ontwikkelingen in de rest van de wereld, zoals vervuiling, biodiversiteitsverlies en klimaatverandering, ook het Arctische gebied’, legt René uit.
Het Arctische gebied is bijvoorbeeld extra gevoelig voor de gevolgen van de wereldwijde verbranding van steenkool en aardolie. De roetdeeltjes die hierbij vrijkomen slaan neer in het gebied, waardoor het ijs donkerder wordt, meer zonlicht absorbeert en sneller smelt. Ook komt veel plastic afval via zee in het Noordpoolgebied terecht.
De Noord- en Zuidpool werken als een soort ‘airconditioning’ van de aarde, maar wanneer de hoeveelheid sneeuw en ijs afneemt, verkleint het verkoelende oppervlak. Hierdoor neemt de opwarming van de aarde toe, en smelt het overgebleven ijs nog sneller. Het proces versterkt zichzelf steeds opnieuw, legt de ambassadeur uit. ‘De poolgebieden lijken misschien afgelegen, maar ze zijn zeker niet afgezonderd van de wereld. De bescherming van onze poolgebieden is cruciaal voor een gezonde wereld. Juist daarom blijven wetenschappelijk onderzoek en internationale samenwerking in deze regio ongelofelijk belangrijk. Ook voor Nederland.’
Nederlandse Polaire StrategieIn de Nederlandse Polaire strategie 2021-2025 staat omschreven hoe Nederland de komende jaren in het Arctisch gebied blijft bijdragen aan de bescherming van mens en milieu, de internationale veiligheid en het tegengaan van klimaatverandering. Meer weten? Lees hier de Nederlandse Polaire Strategie 2021-2025 'Beslagen ten IJs' |