Bewoners van het Amazoneregenwoud strijden samen tegen klimaatverandering en ontbossing
Ministeries
Bossen houden onze aarde gezond. Ze nemen CO2 op, bieden natuurlijke bescherming tegen klimaatextremen en vormen het leefgebied voor miljoenen planten- en dierensoorten. Toch moeten bossen steeds vaker ruimte maken voor landbouw en veeteelt, met grote gevolgen voor de natuur en de inheemse bevolking in deze gebieden. Op Earth Day, de Dag van de Aarde, vertelt Clara van der Hammen van Stichting Tropenbos Colombia hoe mensen in de regio zelf werken aan het herstel van ontbost gebied.
Amazone
Al decennialang moet het grootste regenwoud ter wereld – het Amazoneregenwoud – ruimte maken voor de mens. Er worden bomen gekapt om akkers te creëren voor landbouw en veeteelt. Sinds de jaren 70 is naar schatting al 20 procent van het regenwoud ontbost. Dit heeft grote gevolgen voor het leefgebied van miljoenen planten- en dierensoorten. Maar ook voor de manier van leven van de inheemse bevolking in het Amazonegebied. Door het kappen van bomen wordt het regenwoud bovendien steeds droger en warmer en kwetsbaarder voor klimaatverandering.
Ontbossing
Nederland wil dat ontbossing wereldwijd stopt. Samen met andere landen delen we de verantwoordelijkheid om onze aarde te beschermen. Daarom zet het ministerie van Buitenlandse Zaken zich in om tropische regenwouden en andere bosgebieden beschermen. Bijvoorbeeld via Europese wet- en regelgeving voor ontbossingsvrije productie en consumptie. Hierdoor is het in de Europese Unie verboden om producten te verkopen, waarvoor de kap van bossen heeft plaatsgevonden.
Daarnaast steunt Nederland lokale projecten die ontbossing tegengaan en zich richten op herstel of duurzame landbouw. Bijvoorbeeld in Colombia, via het Working Landscapes programma van Stichting Tropenbos International. Clara van der Hammen werkt voor de organisatie in het land waar zo’n 634.000 vierkante kilometer Amazonewoud ligt, ruim 7% van het totale gebied. Ze vertelt: ‘Als Stichting Tropenbos proberen we allereerst bij te dragen aan een betere relatie tussen mens en bos. We zetten in op behoud en herstel van bossen, en proberen tegelijkertijd te stimuleren dat de mens er op een verantwoorde manier gebruik van maakt.’
Ze vervolgt: ‘Met het Working Landscapes programma stimuleren we klimaatvriendelijk gebruik van het landschap in bosrijk gebied. Dat wil zeggen: verantwoordelijk gebruik van landbouw- en bosgrond door het betrekken van de lokale bevolking bij beslissingen over wat er met bepaalde grond gebeurt en dat ook financieel te stimuleren.’
Het deels ontboste tropengebied in Solano in beeld:
Solano
Stichting Tropenbos is in Colombia vooral actief in Solano, een gebied in het zuiden van het land waar veel inheemse bevolking woont. Solano heeft de nadrukkelijke aandacht, omdat het een van de meest ontboste regio’s van Colombia is, vertelt Clara. ‘In het verleden werd het gebied vooral ontbost om ruimte te maken voor de coca-plant. Maar inmiddels is het vooral de veeteelt die steeds stukjes van het kostbare bos afsnoept.’ Dit brengt verschillende problemen met zich mee, legt ze uit. ‘Er ontstaat schaarste aan biodiversiteit, voedsel en zelfs water, nog eens verder versterkt door klimaatverandering . En bovendien ziet de inheemse bevolking haar leefgebied steeds verder inkrimpen.’
Inheemse bevolking
De inheemse bevolking en de boeren in het gebied hebben dan ook een belangrijke rol in het behoud en herstel van de tropenbossen, zegt Clara. ‘We moesten die twee partijen allereerst bij elkaar brengen. Ze leven er allebei, en je kunt niet zomaar tegen de ene of de andere groep zeggen dat ze moeten vertrekken. Maar boeren en de inheemse bevolking spraken elkaar in het verleden nauwelijks. Wij hebben ons ingezet om ze samen te brengen. Ze moesten elkaar echt leren kennen.’
‘Dat is inmiddels behoorlijk gelukt’, vervolgt Clara. ‘Mensen zijn gaan zien wat de waarde is van een bos. Ze zien hoe lang het duurt voor zo’n bos na een kap weer terug is, met al zijn diversiteit aan planten en dieren.’
Zelf meebeslissen
Dat leidt tot mooie initiatieven, vertelt ze. ‘Boeren en de inheemse bevolking maken samen plannen voor het herstellen van stukken bos en dienen die bij ons in. Zo is er bijvoorbeeld een inheems reservaat waar een riviertje uitkomt dat eerst door allerlei boerenland loopt. De bevolking heeft samen met de boeren besloten de kwaliteit van het water in die rivier te verbeteren. Het is een mooi voorbeeld van de zogeheten participatory productive restoration waar wij voor staan: mensen zélf laten meebeslissen over het lot van hun leefomgeving.’
Dergelijke projecten vormen dan ook het bestaansrecht van Stichting Tropenbos, vertelt Clara enthousiast. ‘Het is de bedoeling dat we bossen herstellen zodat de mens ze later weer verantwoordelijk kan gebruiken. Mensen kunnen een krediet krijgen voor het restaureren van ontbost gebied. Met het idee dat gerestaureerd bos uiteindelijk ook weer duurzame economische groei kan opleveren. Vanuit die gedachte zijn bijvoorbeeld veel gemeenschapskwekerijen, zogeheten plant nurseries, ontstaan. Daar worden allerlei planten en bomen gekweekt, soms tot wel 90 verschillende soorten tegelijk, die later weer kunnen uitgroeien tot een bos. Een mooie bijkomstigheid is dat die kwekerijen voor werkgelegenheid zorgen, vooral onder vrouwen.’
Working Landscapes
Het tegengaan van ontbossing is voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken een prioriteit. Zo heeft het voor het Working Landscapes programma, dat in 9 landen geïmplementeerd wordt en loopt tot eind 2025, ruim 19 miljoen euro vrij gemaakt. Dergelijke steun maakt het verschil voor organisaties als Tropenbos Colombia, vertelt Clara. ‘We hebben een nauwe band met het Ministerie , onder anderen via de Nederlandse ambassade in Bogota. Met Working Landscapes hebben we concrete resultaten kunnen boeken: met allerlei initiatieven is al zo’n 300 hectare bos hersteld. Dat klinkt misschien niet als veel, maar wij doen het niet alleen. Ook andere organisaties werken aan de renovatie van gekapte bossen. Bovendien voelen mensen door de werkwijze van Working Landscapes dat het hun eigen project is, en niet dat van een ander. Ze voelen zich er verantwoordelijk voor. Zo blijven projecten ook na langere tijd behouden!