Weblogbericht | 16-05-2025 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Wereldwijd moeten LHBTIQ+-ers zich beschermd weten door de wet en zich vrij onderdeel voelen van de samenleving. Nederland zet zich daarvoor in. Op 17 mei staat dat streven centraal op IDAHOBIT, de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie, Transfobie en Interseksefobie. LHBTIQ+ -organisaties vragen internationaal aandacht voor de haat tegen onder meer homoseksuelen en transgenders.

Anti-LHBTIQ+-wetgeving

Op de Nederlandse ambassades is het werken aan mensenrechten en dus ook de rechten voor LHBTIQ+’ers een belangrijk streven. Zoals in Oeganda, waar in 2023 een van de strengste anti-homowetten ter wereld werd ingevoerd. Op homoseksuele relaties stond al de doodstraf, en deze wet ging verder. Het 'promoten van homoseksualiteit' kreeg bijvoorbeeld een maximumcelstraf van twintig jaar.

Twee jaar later is nog niemand veroordeeld als gevolg van deze wet, al zijn er meer arrestaties verricht. ‘Het Constitutionele Hof heeft de wet iets afgezwakt,’ vertelt eerste ambassadesecretaris veiligheid en rechtsorde Odde de Jong in Kampala. ‘Zo mag je tegenwoordig weer een huis verhuren aan iemand van de LHBTIQ+-gemeenschap. Maar de wet blijft in de kern grotendeels intact. Het Hooggerechtshof oordeelt nu over de wet.'

In tegenstelling tot Oeganda zijn de rechten van LHBTIQ+’ers in Brazilië en Zuid-Afrika best goed geregeld. Beide landen erkennen in hun grondwet de basale rechten van LHBTIQ+’ers en beide hebben het homohuwelijk ingevoerd.

‘Het gaat vaak om jonge zwarte transvrouwen uit het noordoosten van Brazilië, levend in armoede, die op openbare plekken met uiterste wreedheid worden vermoord.’

Geweld

De werkelijkheid is grimmiger: zowel Zuid-Afrika en Brazilië als ook Oeganda kennen veel geweld tegen LHBTIQ+-ers. Brazilië is sinds zeventien jaar het land met de meeste moorden op transpersonen ter wereld. ‘Het gaat voornamelijk om jonge zwarte transvrouwen uit het noordoosten, levend in armoede, die op openbare plekken met uiterste wreedheid worden vermoord’, vertelt tweede ambassadesecretaris politieke zaken en mensenrechten Jelle Floot. ‘Maar ook in andere delen van het land worden LHBTIQ+-personen geconfronteerd met schokkend geweld’.

In Zuid-Afrika zijn sinds 2021 meer dan dertig LHBTIQ+-personen bruut vermoord. De recente moord op een openlijk homoseksuele imam heeft mensen in de LHBTIQ+-gemeenschap bezorgd gemaakt over hun veiligheid. Het is lastig om precieze cijfers van het geweld tegen LHBTIQ+’ers in Oeganda te vinden. Odde de Jong: ‘Het is duidelijk dat de anti-homowetgeving veel mensen sterkt in hun afkeer van deze groepen.’

Feiten en cijfers

Om de rechten en veiligheid van LHBTIQ+-ers te ondersteunen heeft Nederland verschillende projecten. De Braziliaanse regering heeft een hulplijn voor anti-LHBTIQ+-geweld. Voor officiële statistieken van moorden op transpersonen is men afhankelijk van ngo’s. Nederland steunde daarom een initiatief van een ngo om het aantal incidenten in kaart te brengen. Het rapport met cijfers werd op de Nederlandse ambassade aangeboden aan het Braziliaanse ministerie van Mensenrechten. ‘Een aansprekend initiatief,’ zegt Jelle Floot. ‘Met feiten en cijfers gaan we de dialoog aan over de situatie en wat er kan worden verbeterd.’

Toegang tot gezondheidszorg en juridische bijstand voor LHBTIQ+’ers is onderdeel van de inzet in Zuid-Afrika en Oeganda. Nu de Amerikaanse fondsen via USAID zijn stopgezet, staat dit onder druk, vertelt beleidsmedewerker mensenrechten op de ambassade in Pretoria, Charity Mungweme.

Zichtbaarheid

De Nederlandse ambassade in Brasilia organiseerde vorig jaar in Benelux-verband ook een sessie samen met de universiteit over arbeidsinzetbaarheid. ‘Hoe kunnen we de kansen op werk van LHBTIQ+’ers vergroten en wat betekent dat voor zowel werkgever als werknemer?’, vertelt Jelle Floot. ‘We proberen dit soort onderwerpen praktisch en concreet te houden.’

De Nederlandse ambassades zijn ook zichtbaar als LHBTIQ+-bondgenoot tijdens de Pride Month en op IDAHOBIT. Tijdens de Pride Month in Brazilië ging de ambassadeur vorig jaar op de ambassade in gesprek met leden van het Braziliaanse parlement. Floot: Op IDAHOBIT zelf houden we een vlaghijsingsceremonie met de Braziliaanse overheid, ngo’s en andere (EU)-landen. Dat klinkt niet heel spectaculair, maar het draagt bij aan zichtbaarheid en waar Nederland voor staat. LHBTIQ+-mensen in Brazilië weten dat zij Nederland aan hun zijde vinden.’

Diplomatie

Diplomatie is een belangrijk onderdeel van de steun van Nederland aan de LHBTIQ+-gemeenschappen. ‘In elk gesprek dat we met de regering hebben, kaarten we de mensenrechtensituatie aan, en speciaal die van LHBTIQ+’ers’, zegt Odde de Jong. ‘We benadrukken daarnaast dat de wet slecht is voor het beeld dat Nederlanders hebben van Oeganda en dat het bijvoorbeeld toerisme en economische kansen schaadt.’

In Zuid-Afrika probeert Nederland in gesprekken met gematigde parlementariërs en ministers de anti-LHBTIQ+ sentimenten te veranderen. ‘Nederland wil Zuid-Afrika ervan overtuigen om lid te worden van de Equal Rights Coalition’, zegt Charity Mungweme. Dit samenwerkingsverband van 45 landen zet zich in voor de rechten van LHBTIQ+’ers. Mungweme: ‘De relatie tussen Nederland en Zuid-Afrika is uitstekend, dit zou best kunnen lukken. Zuid-Afrika is relatief progressief als het gaat om LHBTIQ+’ers en zou op dit punt een voorbeeld kunnen zijn voor de rest van Afrika.’

Platteland en stad

LHBTIQ+’ers worden in Brazilië over het algemeen geaccepteerd, maar er bestaan duidelijke verschillen tussen stedelijke gebieden en het platteland. Op de stranden van Rio de Janeiro en de straten van São Paulo lopen homo- en lesbische stellen openlijk hand in hand. Transgenderpersonen zijn zichtbaar in het straatbeeld en zijn prominent aanwezig in de media. De acceptatie van homoseksualiteit groeit, met name onder jongeren, hogeropgeleiden en zelfs binnen religieuze kringen. Toch blijft het contrast met het platteland aanzienlijk.

Dat contrast zien we ook in Afrika. Traditionele en religieuze leiders in Oeganda en Zuid-Afrika zien rechten voor LHBTIQ+’ers bovendien als onderdeel van een ‘westerse’ agenda. Charity Mungweme: ‘Afrikaanse LHBTIQ+’ers waren er al honderden jaren. Ze zijn alleen nu zichtbaarder.’

Veiligheid

De Nederlandse ambassades proberen op hun manier lokale LHBTIQ+-activisten te steunen. Zuid-Afrikaanse LHBTIQ+-activisten kunnen een paar maanden in Nederland op adem komen in het kader van het zogeheten Shelter City-project. Recent ontving de ambassade in Pretoria een week lang 35 LHBTIQ+-activisten uit heel Afrika. In Oeganda helpt de Nederlandse ambassade LHBTIQ+-activisten lokaal een veilige plek te vinden.

Voorvechter zijn van rechten voor LHBTIQ+’ers is soms lastig en vraagt om sensitiviteit. ‘We benadrukken in onze diplomatieke gesprekken dat een open samenleving waarin iedereen zichzelf kan zijn en gelijke rechten heeft, een stabiele samenleving is’, zegt Odde de Jong. Hij is trots op het werk dat hij doet. ‘Het is een complex vraagstuk hier in Oeganda, maar ik blij dat, hoe beperkt ook, we iets kunnen doen voor de LHBTIQ+-gemeenschap, samen met andere EU-landen zoals Zweden en Denemarken.’

Ook Charity Mungweme is blij met haar werk. ‘Te midden van toenemende anti-LGBTQI+ sentimenten zijn deze mensen kwetsbaar. Het streven naar inclusie en samenwerking in Afrika en daarbuiten is essentieel. Nederland is een belangrijke bondgenoot voor hen en daar ben ik trots op.'