Aanpak discriminatie en racisme

Meer aandacht voor discriminatie en racisme

De maatschappelijke aandacht voor discriminatie en racisme groeit. Onder meer door de Black Lives Matter-demonstraties in 2020, de discussie over Zwarte Piet en de herinnering aan het slavernijverleden. En vanwege de toeslagenaffaire. Daarbij kregen Nederlanders met een dubbele nationaliteit een strengere controle dan andere Nederlanders, als zij kinderopvangtoeslag aanvroegen.

Versterking aanpak van discriminatie

Het kabinet versterkt de aanpak van discriminatie en racisme. Deze versterkte aanpak staat in de Kamerbrief over de voortgang aanpak discriminatie en racisme (juni 2021). Ook staan er plannen voor bestrijding van discriminatie in het coalitieakkoord 2021-2025. Het kabinet wil optreden tegen onder meer:

• homohaat;
• etnisch profileren;
• antisemitisme;
• moslimhaat;
• vrouwenhaat;
• (online) seksuele uitbuiting.

Het beleid van het kabinet is gericht op:

• voorkoming van discriminatoir handelen door de overheid;
• voorkoming van discriminatie in de maatschappij;
• vergroting van het bewustzijn over discriminatie;
• vergroting van de meldingsbereidheid.

Het beleid komt terug in verschillende domeinen en gronden.

Maatregelen tegen discriminatie en racisme

Aanpak discriminatie per domein

De Rijksoverheid werkt samen met veel verschillende partijen aan de aanpak van discriminatie. Het gaat om discriminatie op gronden zoals racisme, geslacht en leeftijd op bijvoorbeeld de woningmarkt en arbeidsmarkt en in de zorg, het onderwijs en het voetbal. Maatregelen tegen discriminatie op die verschillende gebieden (domeinen) staan In het Nationaal Programma tegen Discriminatie en Racisme 2022.  

Aanpak discriminatie op woningmarkt

Er is veel discriminatie op de woningmarkt. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) in 2021. De Rijksoverheid wil die bestrijden door onder meer:

• meer voorlichting over discriminatie op de woningmarkt. Zoals workshops voor verhuurders;
• ontwikkelen van objectieve voorwaarden voor makelaars en verhuurders bij de selectie van kandidaten voor een woning. Gebruiken zij die niet, dan mag de gemeente een boete uitdelen.

Hoe het staat met de aanpak van woondiscriminatie, staat in de Kamerbrief over aanpak woondiscriminatie uit juni 2022. 

Aanpak discriminatie op arbeidsmarkt

Maatregelen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt zijn onder andere: 

• nieuwe wetgeving over toezicht op gelijke kansen bij werving en selectie. Daardoor kan de Inspectie SZW toezicht houden op de werkwijze voor werving en selectie van werkgevers en intermediairs;
• diverse onderzoeken, waaronder naar anoniem solliciteren;
• een campagne om meer bewustwording te creëren bij werkgevers;
• aandacht voor de aanpak van zwangerschapsdiscriminatie;
• aandacht voor gelijke beloning tussen mannen en vrouwen.

Meer acties staan in het Actieplan Arbeidsmarktdiscriminatie 2022-2025, uit juli 2022.  

Aanpak discriminatie in onderwijs

Het kabinet vindt het belangrijk dat iedereen gelijke kansen heeft. In het coalitieakkoord zijn maatregelen opgenomen om discriminatie aan te pakken. Onder meer:

• het aanscherpen van de burgerschapsopdracht in het onderwijs;
• door het creëren van een sociaal veilig schoolklimaat;
• door het bevorderen van gelijke kansen. Dit gebeurt via de Gelijke kansen Alliantie en het kennispunt Gelijke kansen, diversiteit en inclusie. Het kennispunt ondersteunt scholen bij het bevorderen van gelijke kansen op stages en eerste baan;
• binnen het traject Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt  is er bij het thema ‘jongeren’ aandacht  voor het tegengaan van stagediscriminatie. Het doel is om samen met het veld gelijke kansen bij de overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt te stimuleren.
• Beleidsagenda van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om discriminatie en racisme tegen te gaan in het onderwijs, de cultuur- en mediasector en de wetenschap in samenwerking met deze sectoren.

Aanpak discriminatie in het voetbal

De KNVB, Eredivisie, Keuken Kampioen Divisie hebben samen met de Rijksoverheid een landelijke aanpak van discriminatie voor amateur- en betaald voetbal gemaakt. Dit meerjarige plan bevat ruim 20 onderdelen om discriminatie te voorkomen, te signaleren en te sanctioneren.

Aanpak discriminatie en racisme binnen overheid

Discriminatie en racisme mogen niet worden getolereerd. Ook niet binnen de overheid. Ambtenaren die discriminatie of racisme ervaren, kunnen terecht bij de integriteitscoördinator van hun organisatie. Ook kunnen zij terecht bij de interne klachtencommissie of bij een vertrouwenspersoon.

Burgers die in hun contacten met de overheid discriminatie ervaren, kunnen hierover melding maken bij de antidiscriminatievoorzieningen in hun gemeente.

Aanpak discriminatie door gemeenten

Om discriminatie ook lokaal aan te pakken, moet iedere gemeente een zogeheten antidiscriminatievoorziening (ADV)  hebben. Een ADV:

• is onafhankelijk;
• registreert meldingen van discriminatie;
• helpt burgers die discriminatie ervaren;
• zorgt op lokaal niveau voor een goede samenwerking tussen bijvoorbeeld gemeente, strafrechtketen en maatschappelijke organisaties.

Als gemeenten beleid willen ontwikkelen om discriminatie tegen te gaan, kunnen zij gebruikmaken van 2 handreikingen van Movisie.

Bereidheid melden discriminatie moet omhoog

Ruim een kwart van de Nederlandse inwoners ervaart discriminatie. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau naar discriminatie (2020). Uit jaarlijkse cijfers blijkt dat slechts een paar duizend mensen melding maken van ervaren discriminatie.

Het kabinet wil graag dat meer mensen discriminatie melden. Met deze meldingen kan het kabinet gerichter beleid ontwikkelen. En beter de ontwikkeling van discriminatie beter in de gaten houden. Verschillende ministeries werken daarom aan de verhoging van de meldingsbereidheid. Dit gebeurt samen met maatschappelijke organisaties en instanties, zoals het College voor de Rechten van Mens.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties laat in 2022 een onderzoek uitvoeren naar het meldingsproces. Dit moet inzicht geven in de vraag waarom discriminatie wel of niet gemeld wordt.

Partijen verantwoordelijk voor aanpak discriminatie

Binnen de Rijksoverheid zijn er meerdere ministeries betrokken bij de aanpak van discriminatie. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is coördinerend minister voor de aanpak van discriminatie. De minister is verantwoordelijk voor artikel 1 van de Grondwet en alle gelijkebehandelingswetgeving. Ook is de minister verantwoordelijk voor het beleid rond de antidiscriminatievoorzieningen. En geeft ze samen met gemeenten invulling aan de lokale aanpak.

Ook de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Justitie en Veiligheid (JenV), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Volksgezondheid (OCW), Welzijn en Sport (VWS) zijn verantwoordelijk voor de gezamenlijke aanpak van discriminatie. Jaarlijks informeren hun bewindspersonen de Tweede Kamer over de voortgang van de aanpak van discriminatie.

Er zijn veel partijen betrokken om discriminatie aan te pakken. Naast de ministeries zijn dat onder meer:

• de Nationale ombudsman;
• de politie;
• het Openbaar Ministerie;
• de gemeenten
• het College voor de Rechten van de Mens;
• de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme.

Naast deze organisaties hebben ook maatschappelijke organisaties, bedrijven, onderwijsinstanties een verantwoordelijkheid bij de aanpak van discriminatie. Bijvoorbeeld door te zorgen voor een veilige werkomgeving, diversiteit en kansengelijkheid. 

Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme

De Nationale Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) heeft in augustus 2022 het eerste Nationaal Programma tegen Discriminatie en Racisme aangeboden. Dit programma bestaat uit meerjarige doelen en jaarlijks acties. 

De NCDR heeft voor het nationale programma samengewerkt met:

• belangenorganisaties;
• maatschappelijke instanties;
• ministeries;
• antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s);
• het College voor de Rechten van de Mens;
• de Nationale ombudsman.

De NCDR gaat ook samenwerken met de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme, die in 2022 is benoemd. 

Jaarlijkse rapporten over meldingen van discriminatie en racisme

Recente cijfers over meldingen en registraties van discriminatie staan in:

• het rapport Discriminatiecijfers in 2021 met cijfers van antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s), politie, nationale ombudsman, College voor de Rechten van de Mens en het meldpunt internet discriminatie (MiND).
• het rapport Discriminatie Cijfers in Beeld van het Openbaar Ministerie.

De rapporten worden jaarlijks aangeboden aan de Tweede Kamer.

Staatscommissie tegen discriminatie en racisme

Per 1 mei 2022 is er een Staatscommissie tegen discriminatie en racisme. De instelling van deze commissie gebeurde op verzoek van de Tweede Kamer. De Staatscommissie doet onderzoek naar discriminatie en racisme in Nederland en richt zich daarbij onder meer op:

• de arbeidsmarkt;
• het onderwijs;
• de woningmarkt;
• de zorg.

Ook onderzoekt de Staatscommissie of en hoe er bij de overheid sprake is van discriminatie en etnisch profileren. Het onderzoekt leidt uiterlijk 1 mei 2026 tot een eindadvies aan de regering over het verbeteren van beleid en regelgeving om discriminatie en racisme tegen te gaan.

Verschil tussen discriminatie en racisme

Hoewel de termen ‘discriminatie’ en ‘racisme’ soms door elkaar heen worden gebruikt, betekenen ze niet hetzelfde. Discriminatie is in Nederland wettelijk verboden. Terwijl racisme geen juridische term is en dus niet terug te vinden is in de Nederlandse wet. Maar in het dagelijks taalgebruik wordt met racisme hetzelfde bedoeld als ‘discriminatie op grond van ras’. En dat is wettelijk verboden. Meer informatie over de overlap tussen de termen discriminatie en discriminatie en de juridische definitie ervan staat in de Kamerbrief die het kabinet hierover in juli 2022 stuurde.