Nederlandse klimaatonderhandelaars in Glasgow: ‘De kop is eraf’
Ministeries
Eva Schreuder, Bastiaan Hassing en klimaatgezant Jaime de Bourbon de Parme proberen voor Nederland zo goed mogelijke onderhandelingsresultaten te behalen op de COP26, de klimaatconferentie in Glasgow. Drie delegatieleden geven een kijkje achter de schermen.
Zaterdag 30 oktober: klaar voor de start
Terwijl Eva nog in de speciale klimaattrein zit, wandelt Bastiaan naar zijn eerste vergadering in Glasgow. De Nederlandse delegatie onderhandelt als onderdeel van de Europese Unie. Dagelijks heeft delegatieleider Bastiaan coördinatie-overleg met alle 27 lidstaten om het Europese standpunt te bepalen en ervoor te zorgen dat ook de Nederlandse belangen worden meegenomen. Moet er een beslissing worden genomen? Dan gaat het dossier langs Bastiaan. ‘Het komt pas op mijn bordje als het gaat schuren.’
Onderweg ontvangt Bastiaan een berichtje dat de vergadering online plaatsvindt: het EU-paviljoen is nog niet klaar. Vlak van tevoren horen de onderhandelaars dat ze toch naar een vergaderzaal mogen, waar iedereen vervolgens via het beeldscherm met elkaar overlegt. ‘Het is tamelijk hilarisch’, lacht Bastiaan.
Ondertussen legt Eva de laatste kilometers af door het Schotse landschap. ‘Ontzettend leuk om gezamenlijk naar de COP26 in Glasgow te reizen.’ De pers reist mee, jonge klimaatactivisten, Europarlementariërs en medewerkers van Milieudefensie en ProRail. ‘En ja, Greta Thunberg zit ook op de trein’, zegt Eva. ‘Ik heb hier met veel collega‘s lang naartoe gewerkt. Fijn dat het nu gaat beginnen. Ik hoop dat alle voorbereidingen iets gaan opleveren; de druk die op deze top ligt is groot.’
De vier grootste uitdagingen? ‘De ambities op het gebied van CO2-reductie aanscherpen, werk maken van het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering (adaptatie), klimaatfinanciering en de afronding van de technische uitwerking van het Klimaatakkoord van Parijs’, zegt Eva. ‘De urgentie is voelbaar, we moeten eruit halen wat erin zit.’ Maar eerst staat er een PCR-test op het programma.
Zondag 31 oktober: geworstel met coronaregels
Op de COP26 heeft de Nederlandse delegatie een eigen kantoor, waar de onderhandelaars in en uit vliegen. Maar daar is Eva bijna niet te vinden: tussen 8.00 en 20.00 uur hopt ze van de ene vergadering naar de andere. De eerste gaat over klimaatfinanciering. Centraal staat de vraag hoe rijke landen bijdragen aan klimaatadaptatie in arme landen, die hard worden getroffen door de opwarming van de aarde. Eva: ‘De rijke landen beloofden om vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard dollar vrij te maken, maar die belofte wordt nog niet waargemaakt. We zitten daar nog 20 miljard dollar vanaf. Op de top laten de armere landen weten dat dit het vertrouwen niet ten goede komt.’
Financiën is topprioriteit voor de Britse COP-voorzitter. Veel landen hebben dan ook extra toezeggingen gedaan; sommige moesten van ver komen en hebben hun bijdrage zelfs verdubbeld. Nederland verhoogt het budget komend jaar met 10 procent. Eva: ‘De verwachting is dat we de 100 miljard dollar in 2023 halen. Veel ontwikkelingslanden vinden dat too little, too late.’
‘Het is chaotisch’, zegt Bastiaan, waarmee hij doelt op het geworstel met coronaregels. In de grootste zaal staan 72 stoelen aan de vergadertafel. Achter elke stoel staat nog een tweede stoel. Van iedere partij mocht maar 1 spreker en 1 ondersteuner naar binnen zodat het mogelijk is om afstand te houden. ‘Prima voor de EU, want wij spreken met één mond.’ Maar veel landen maakten bezwaar, waardoor er nu één persoon per delegatie naar binnen mag. ‘27 Europese onderhandelaars naar binnen sturen? Dat gaat niet werken. Daarom kiezen we voor maximaal 5 personen, waaronder de Sloveense voorzitter, de Europese Commissie en een of twee hoofdonderhandelaars, afhankelijk van het onderwerp.’
Afvalscheiding
Wel goed geregeld: afvalscheiding. Overal staan containers en bekers zijn van hard plastic zodat je ze meerdere keren kunt gebruiken. Bastiaan: ‘Ook leuk: op het menu staat precies hoeveel de CO2-impact van elke maaltijd bedraagt.’
Maandag 1 november: jongeren, wereldleiders en bedrijven
Gewapend met mondkapjes vertrekken de onderhandelaars voor zonsopkomst naar de ingang, om lange rijen voor te zijn. Bastiaan en Eva starten de dag met de andere EU-coördinatoren. Ze horen hoe de bilaterale gesprekken met Canada, Nieuw-Zeeland en Afrikaanse landen verliepen. Bastiaan: ‘Als we weten wat hun prioriteiten zijn, kunnen we vast inschatten waar de bewegingsruimte zit.’ Volgens Bastiaan is het op dit moment nog redelijk overzichtelijk. ‘Richting het einde van de week wordt duidelijk welke kant we op gaan, en op welke punten de Europese Unie compromissen moet sluiten. De grote spanning moet nog komen.’
‘Er zijn 10.000 mensen binnen. Kom niet, als je hier niet per se hoeft te zijn’, leest Bastiaan in het pushbericht van de organisatie. ‘44.000 Mensen hebben een accreditatie, iedereen vindt natuurlijk dat hij naar binnen moet. Logistiek maakt het een wat rommelige indruk.’ Ook de entourage van minister-president Mark Rutte heeft moeite om binnen te komen. Maar de premier zelf heeft snel zijn badge.
Ook president Joe Biden, Emmanuel Macron en Al Gore lopen voorbij. ‘De hoop is dat wereldleiders elkaar opjutten en een stapje verder gaan om de emissies te reduceren’, zegt Bastiaan. Jaime de Bourbon de Parme, klimaatgezant voor Nederland, heeft de top inmiddels ook bereikt.
De klimaatgezant leidt het diner tussen de minister-president en jongeren in goede banen. Aan een tafel zitten jongeren uit Oeganda, Nigeria en Zuid-Afrika, die met steun van Buitenlandse Zaken naar de top zijn afgereisd. Zij vertellen welke plannen zij hebben ontwikkeld voor hun eigen land. De Nederlandse ambassades ondersteunen hen bij het aanbieden van deze plannen aan hun nationale regering. Aan de andere tafels gaat het over het betrekken van jongeren bij klimaatbeleid.
Het laatste woord
De klimaatgezant geeft de jongeren spreektijd tijdens zijn sessies en geeft hen het laatste woord. Jaime: ‘Mooi aan deze top: zowel wereldleiders, jongeren als bedrijven zijn vertegenwoordigd.’
Dinsdag 2 november: sojateelt zonder bomenkap
Vóór 2030 moet er een einde komen aan ontbossing. Op de dag dat meer dan honderd wereldleiders dit akkoord sluiten, spreekt Jaime over dit onderwerp. ‘Natuurbehoud gaat me aan het hart. We praten de hele tijd over vermindering van de CO2-uitstoot, maar uiteindelijk hebben we natuur nodig om CO2 op te vangen. Natuurbehoud is onderdeel van de oplossing.’
In Brazilië wordt veel regenwoud gekapt voor de sojateelt, en Nederland is de grootste soja-exporteur. Jaime: ‘Samen met de lokale bevolking hebben we plannen ontwikkeld die ervoor zorgen dat we bossen beschermen en tegelijkertijd banen behouden. Alle soja voor de Nederlandse markt, die in ons eigen land wordt geconsumeerd in de vorm van diervoeder of tofu, wordt nu verbouwd zonder dat daar Amazonewoud voor sneuvelt. Een mooi resultaat. We delen onze werkwijze graag met andere landen.’
In de avond buigt Jaime zich over de effecten van klimaat op de veiligheid. Door lange periodes van droogte of overstromingen ontstaat er schaarste, waardoor de strijd om grondstoffen kan losbarsten. Jaime: ‘Een belangrijk thema, ook voor Nederland. Conflicten hebben invloed op migratie. Vroeg of laat krijgen we te maken met klimaatvluchtelingen.’
Woensdag 3 november: idioot groot podium
Eigenlijk is elke dag ‘finance day’, lacht Eva. Zeventien onderwerpen op de COP26 gaan over financiën. Maar ook de andere onderwerpen, zoals gendergelijkheid en adaptatie, bevatten een financiële component. Persoonlijk hoogtepunt voor Eva: een sessie modereren over financiering. ‘Ik kreeg het vertrouwen om de rol als facilitator te vervullen.’ Ook zat ze in een panel over het werk van een comité over klimaatfinanciering, waar Eva namens Nederland inzit. ‘Op een idioot groot podium.’
Ondertussen neemt Jaime deel aan een panel over duurzame inkoop. Jaime: ‘In plaats van te kijken naar de prijs-kwaliteitverhouding, zouden overheden bij de inkoop moeten denken aan de impact op het klimaat.’ Nederland heeft zich aangesloten bij een alliantie die zich daar hard voor maakt.
Donderdag 4 november: de eerste afspraken
‘Overzicht houden, dwarsverbanden zien. De complexiteit maakt dit werk zo boeiend’, zegt Eva. Grote doorbraken in de onderhandelingen zijn er nog niet. Wel zijn er verschillende belangrijke initiatieven gepresenteerd, over het stoppen van ontbossing en de vermindering van de methaanuitstoot. Verder slaan de Europese Unie en de Verenigde Staten de handen ineen om Zuid-Afrika te ondersteunen bij de energietransitie. De echte onderhandelingen moeten nog beginnen. ‘Maar’, zegt Eva: ‘De kop is eraf.’