Oorlog in Oekraïne: internationale coördinatie bij noodhulp in Oekraïne
Ministeries
Nederland steunt de noodhulp in Oekraïne. De veiligheid van hulpverleners is net als die van burgers niet vanzelfsprekend in een oorlog. Daarom is goede coördinatie belangrijk. Maar hoe komt de noodhulp daar waar die het hardst nodig is? We leggen het uit aan de hand van het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken van de Verenigde Naties (OCHA).
Nederlandse financiering
Nederland draagt op verschillende manieren bij aan noodhulpverlening in Oekraïne. In de praktijk kiest Nederland vooral voor een ‘ongeoormerkte’ financiering. Hierbij zijn de middelen niet gekoppeld aan een thema of land. In plaats daarvan kunnen de middelen snel ingezet worden waar de nood het hoogst is.
Bij de oorlog in Oekraïne blijkt deze manier van financiering van meerwaarde te zijn. VN-noodhulporganisaties hadden hierdoor vanaf de Russische inval meteen middelen beschikbaar om te helpen. Juist aan het begin van een ramp is het belangrijk dat noodhulp snel ingezet kan worden. Snel ingrijpen redt levens en legt de basis voor een duurzaam herstel.
Coördinatie van Humanitaire Zaken
Een van de VN-noodhulporganisaties die actief gebruik maakt van de flexibele financiering is het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA). Dit bureau coördineert de wereldwijde noodhulp om levens te redden en mensen te beschermen en is ook ter plekke actief in Oekraïne. Zij zorgen ervoor dat humanitaire organisaties over de informatie en middelen beschikken die ze nodig hebben om essentiële hulp te verlenen waarbij de hulp die door verschillende organisaties wordt geleverd op elkaar kan worden afgestemd.
De middelen die humanitaire organisaties gebruiken zijn onder meer voedsel, water en sanitaire voorzieningen, medische hulp en onderdak. OCHA heeft tot doel de meest kwetsbare mensen te helpen. Alleenstaande moeders krijgen bijvoorbeeld voorrang, net als ouderen en gezinnen met meer dan drie kinderen. Verder onderhandelt OCHA over veilige toegang voor hulpverlening aan mensen die vastzitten in gevaarlijke of moeilijk bereikbare plaatsen.
OCHA werkt waar mogelijk samen met Oekraïense maatschappelijke organisaties die humanitaire hulp verlenen. De hulpverleners werken volgens een aantal uitgangspunten die Nederland belangrijk vindt. Zo is het van belang dat mensen worden geholpen op de moeilijkst bereikbare plaatsen. Hulp wordt zo dicht mogelijk bij de mensen in nood geboden.
Ook gendergelijkheid en de bescherming van mensen staat centraal. Dit om gendergerelateerd geweld en misbruik te voorkomen. Verder is het belangrijk dat de noodhulp realistisch, haalbaar en toegankelijk is voor alle geslachten en leeftijdsgroepen.
Veilige toegang
Sinds het begin van de oorlog hebben meer dan acht miljoen mensen hulp gekregen. Hoewel het aantal mensen dat steun ontvangt in heel Oekraïne aanzienlijk is, is het slechts de helft van de bijna 16 miljoen mensen die dringend humanitaire hulp nodig hebben in het land. Velen van hen zijn ontheemd. Met name de aanhoudende gevechten, de vernietiging van medische infrastructuur en de ontzegging van toegang voor hulpverleners belemmeren de hulp aan mensen in nood.
Vooral het oostelijke deel van Oekraïne is door aanhoudend geweld moeilijk bereikbaar voor hulpdiensten. Hetzelfde geldt voor sommige delen van Zuid-Oekraïne die nu door Rusland worden bezet, waaronder Cherson. OCHA onderhandelt met de militaire partijen over snelle doorgang van humanitaire hulp aan mensen die dit hard nodig hebben. Dit is niet eenvoudig in een oorlogssituatie.
Watertekort
Sinds het begin van de oorlog op 24 februari zijn alleen al in Oost-Oekraïne minstens 20 afzonderlijke gevallen van schade aan de waterinfrastructuur geregistreerd. Het gebruik van explosieve wapens in bevolkte gebieden dreigt het watersysteem – al getroffen door de voorgaande acht jaar van conflict – op de rand van een volledige ineenstorting te brengen.
‘Water is essentieel voor het leven en een recht voor iedereen’, zegt Osnat Lubrani, de humanitaire coördinator voor Oekraïne. Zij waarschuwt voor de gezondheidsrisico's die worden veroorzaakt door wateronderbrekingen, met name voor kinderen en ouderen. ‘Een slechte waterkwaliteit kan leiden tot ziekten, waaronder cholera, diarree, huidinfecties en andere dodelijke infectieziekten.’
Water is essentieel voor het leven en een recht voor iedereen.
De situatie is bijzonder kritiek in plaatsen als het grotendeels verwoeste Marioepol en het oosten van Oekraïne waar steden zijn afgesloten van de watervoorziening en veel mensen het risico lopen om schoon water te verliezen. Het herstellen van de toegang tot water en het leveren van noodvoorraden aan deze steden en andere gebieden waar hevig gevochten wordt, is een enorme uitdaging. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn vele watertechnici en andere hulpverleners omgekomen of gewond geraakt.
‘Jonge kinderen die in conflictgebieden leven, hebben 20 keer meer kans om te overlijden aan diarreeziekten die verband houden met onveilig water dan aan direct geweld, als gevolg van oorlog’, zegt Murat Sahin, vertegenwoordiger van UNICEF Oekraïne. ‘Hun toegang tot water, waar ze ook zijn, mag niet in gevaar komen als gevolg van oorlog – voor kinderen is het een kwestie van leven en dood’, voegde Sahin eraan toe.