Wat is de OVSE? Buitenlandse Zaken in begrijpelijke taal
Ministeries
In de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) komen de overheden van 57 landen samen. Dit is de grootste regionale organisatie voor veiligheid ter wereld. Maar wat zijn de taken van de OVSE? En wat heeft Nederland eraan? We leggen het uit.
Veiligheid in Nederland
Een veiligere wereld betekent een veiliger Nederland. Waarom? Denk bijvoorbeeld aan terrorisme, illegale wapenhandel of cyberaanvallen. Die dreigingen hebben één overeenkomst: ze laten zich niet door grenzen tegenhouden.
Onze veiligheid begint dus vaak in het buitenland. Daarom is het belangrijk dat we goede banden hebben met andere landen – want samen sta je sterker. En daarvoor is er ook de OVSE.
Wat is de betekenis van OVSE?
De OVSE (in het Engels: OSCE) is een afkorting voor: de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa.
Wat doet de OVSE?
In de OVSE maken landen sinds 1975 afspraken over veiligheid. Het gaat bijvoorbeeld om onderwerpen die heel direct onze veiligheid raken. Zoals het tegengaan van terrorisme, smokkel van mensen, wapens en drugs en het voorkomen of oplossen van conflicten.
Maar OVSE-landen werken ook samen aan onderwerpen die, als je er even over nadenkt, nét zo belangrijk zijn voor ieders veiligheid – ook in Nederland. Landen met een sterke economie en democratie voeren bijvoorbeeld minder snel oorlog. Aan de andere kant zorgen klimaatverandering en gebrek aan mensenrechten juist voor meer conflicten. Daarom zet de OVSE zich ook in voor het beschermen van:
- de economie: zorgen voor goede banden tussen landen en het stoppen van foute praktijken, zoals corruptie en bekostigen van terrorisme
- de natuur: voorbereiding op natuurrampen en de effecten van klimaatverandering, behoud van natuurlijke bronnen zoals water, veilig omgaan met gevaarlijke stoffen en radioactief afval
- ieders rechten: steunen van eerlijke verkiezingen, mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en een vrije pers – en zorgen dat overheden niet boven de wet staan
Welke landen zitten in de OVSE?
57 landen maken deel uit van de OVSE: de Verenigde Staten, Canada, Europese landen en landen die deel waren van de Sovjet-Unie. Ook zijn er verschillende landen (partners) die regelmatig aansluiten bij bijeenkomsten van de OVSE.
Hoe werkt de OVSE?
OVSE-landen werken samen aan stabiliteit, vrede en democratie. Door met elkaar te overleggen, maar ook met speciale missies.
Overleggen
De OVSE is voor verschillende landen in Europa en Centraal-Azië de enige organisatie waarin zij samen wekelijks met elkaar aan tafel zitten en spreken over veiligheid in hun regio. Dat maakt de OVSE een belangrijk diplomatiek platform. Want het is goed om elkaar te kunnen vinden en te begrijpen – ook als je het niet met elkaar eens bent (lees waarom diplomatie zo belangrijk is).
Een voorbeeld: het internet (cyberdomein) heeft geen landsgrenzen. Daarom moeten we met andere landen zorgen voor een open, vrij en veilig internet. Dus hoe meer landen hierover afspraken maken – en zich daar ook aan houden – hoe veiliger we ook in Nederland zijn.
De OVSE komt op verschillende momenten samen. Bijvoorbeeld bij de jaarlijkse Raad van Ministers. Vanuit Nederland sluit daar de minister van Buitenlandse Zaken bij aan. Ook heeft de OVSE een Permanente Raad. Die vergadert elke week in Wenen. Nederland heeft een Permanente Vertegenwoordiging bij de OVSE, die bij iedere vergadering aanwezig is. Afspraken tussen landen worden gemaakt op politiek niveau, maar zijn niet juridisch bindend. Voor het maken van zo’n afspraak moet ieder land het ermee eens zijn (consensus).
Veldkantoren, monitoringsmissies en speciale missies
De landen van de OVSE kunnen ook bepalen om een OVSE-missie naar een van de 57 landen te sturen. Bijvoorbeeld bij een conflict. Of om bij te dragen aan een sterkere democratie. Voor zo’n missie moeten alle deelnemende staten akkoord gaan, en het land waarin de crisis plaatsvindt. De OVSE heeft voor zulke missies verschillende veldkantoren in Centraal-Azië, de Westelijke Balkan en Moldavië.
Ook is in maart 2014 in Oekraïne een OVSE-missie ingesteld, die de taak had om te rapporteren over de veiligheidssituatie in met name Oost-Oekraïne. Deze missie hielp bij het borgen van de slachtoffers na het neerhalen van MH17. In 2022 blokkeerde Rusland de verlenging van deze missie. Omdat Oekraïne de missie wel wilde verlengen, is met een aantal OVSE-landen een project opgezet zonder Rusland. Hierdoor kan de OVSE toch aanwezig zijn in Oekraïne en bijdragen aan veiligheid, bijvoorbeeld door ontmijning.
Moskou-mechanisme
Bij zware mensenrechtenschendingen in een land kan het Moskou-mechanisme worden ingeroepen. Hiervoor is het niet nodig dat elk land ermee akkoord gaat. Er wordt een missie opgericht met experts, die onderzoek doen naar de mensenrechtensituatie in een land. In 2023 is dit mechanisme, ook dankzij Nederland, ingezet in Belarus en Rusland.
Wat betekent de oorlog in Oekraïne voor de OVSE?
De OVSE is een brug tussen oost en west. De organisatie is actief in drie continenten: Europa, Noord-Amerika en Azië. Het gesprek aangaan met zoveel landen is nooit makkelijk geweest, maar wel heel belangrijk.
De Russische agressie tegen Oekraïne heeft de kloof vergroot. De Russische invasie gaat in tegen alle afspraken die binnen de OVSE zijn gemaakt. Rusland staat niet open om het gesprek aan te gaan en probeert het werk van de OVSE zoveel mogelijk tegen te houden. Maar Nederland werkt samen met andere landen hard aan het vinden van andere mogelijkheden, om te blijven werken aan de doelen van de OVSE. En ook de veldkantoren en de instellingen van de OVSE blijven hun werk doen. Zo blijft de invloed van Rusland beperkt. Nederland blijft zich ook binnen de OVSE elke week uitspreken tegen de Russische agressie.
Waar is de OVSE gevestigd?
Het hoofdkantoor van de OVSE ligt in Wenen. Daar overlegt de Permanente Raad wekelijks. Daarnaast zijn er kantoren in Kopenhagen, Den Haag, Praag en Warschau. Ook heeft de organisatie verschillende veldkantoren voor missies uit in Zuidoost- en Zuid-Europa, en Centraal-Azië.
OVSE in Nederland: de Hoge Commissaris inzake Nationale Minderheden
De OVSE vind je dus ook in Nederland. Het kantoor in Den Haag richt op zich conflicten tussen minderheden in een land. Zulke conflicten ontstaan bijvoorbeeld door verschillen in afkomst, geloof of taal. Maar kunnen ook ontstaan doordat bepaalde groepen worden onderdrukt door een overheid. De Hoge Commissaris inzake Nationale Minderheden (HCNM) in Den Haag zet zich in om zulke conflicten te voorkomen of op te lossen.
Elke twee jaar reikt de HCNM de Max van der Stoel Award uit aan een persoon, groep of organisatie die zich inzet voor nationale minderheden.
Wat is het verschil tussen de NAVO, VN en OVSE?
Nederland zit in verschillende internationale organisaties om samen te werken met andere landen. Denk bijvoorbeeld ook aan de NAVO en de Verenigde Naties (VN). Dit zijn een aantal belangrijke verschillen tussen deze grote organisaties:
| NAVO | VN | OVSE | |
|---|---|---|---|
| Belangrijkste doel | Militair en defensief bondgenootschap | Vrede, veiligheid en internationale samenwerking | Veiligheid en samenwerking in de regio |
| Lidstaten | 31 landen uit Europa en Noord-Amerika | 193 landen | 57 landen: Verenigde Staten, Canada, Europese landen en landen die deel waren van de Sovjet-Unie |
| Belangrijkste kenmerken | Een aanval op één bondgenoot, is een aanval op allen | Bijna ieder land ter wereld is lid | Gericht op dialoog over veiligheid, ook via economische samenwerking en bescherming van mensenrechten |