Een blik achter de schermen bij de Nederlandse ambassade in Kyiv
Ministeries
Nederland heeft wereldwijd ongeveer 150 diplomatieke vertegenwoordigingen, van klein tot groot. Vandaag bieden we een blik achter de schermen bij een bijzondere ambassade: die in Kyiv, de hoofdstad van Oekraïne. Onze diplomaten vertellen hoe het is om te werken in een land in oorlog, en wat zij doen om Oekraïne te steunen in de strijd tegen Rusland.
‘Eigenlijk is onze opdracht veranderd’, zegt plaatsvervangend ambassadeur Esselien van Eerten. ‘Normaal gesproken ben je op een ambassade allereerst bezig met het belang van Nederland en het versterken van de relatie met het land waar je werkt. Hier draaien we dat om en bekijken we vooral hoe we met Nederlandse kennis en expertise Oekraïne kunnen helpen de strijd met Rusland vol te houden’.
Mark Heemskerk, economische afdeling
Het volhouden van die strijd begint met economische stabiliteit, vertelt Mark Heemskerk. Hij is werkzaam op de economische afdeling van de ambassade. ‘Nederland probeert waar het kan een bijdrage te leveren aan het overeind houden van de Oekraïense economie. Want als de economie instort, kan er ook geen oorlog worden gevoerd. Vanuit de ambassade dragen we daar aan bij door het bedrijfsleven te mobiliseren. Met bedrijven samen wordt nagedacht over vroege wederopbouw, die bijdraagt aan economische ontwikkeling. Geschat wordt dat er momenteel al meer dan 400 miljard dollar aan oorlogsschade is in Oekraïne, en dat kan de overheid niet alleen ophoesten. Het bedrijfsleven is daar hard bij nodig.’
Hij vervolgt: ‘Door de risicovolle situatie en het rode reisadvies is het momenteel lastig om bedrijven naar Oekraïne te halen. Desalniettemin stellen we nu al alles in het werk om voor dat bedrijfsleven de voorwaarden zo goed mogelijk maken, zodat zij op – hopelijk korte – termijn met waardevolle investeringen de Oekraïense economie er weer bovenop kunnen helpen.’
En daar zou niet alleen Oekraïne de vruchten van plukken, vertelt Mark. ‘Nederland heeft Oekraïne veel te bieden, maar Oekraïne heeft Nederland ook veel te bieden. Met name de IT-sector en de landbouwsector zijn hier heel sterk. Daarin sluiten de economieën van beide landen goed op elkaar aan.’
Natalya Bongers, economische afdeling
‘Specialistische kennis is van groot belang als het gaat om het koppelen van Nederlandse bedrijven aan Oekraïne’, vult Natalya Bongers aan. Ze is geboren Oekraïense en als lokale medewerker in dienst op de economische afdeling van de ambassade.
Ze geeft een voorbeeld: ‘We hebben een project lopen waarin Nederlandse waterbedrijven hun collega’s in Oekraïne helpen bij het herstel en moderniseren van de watervoorziening. Als gevolg van de ramp rondom de Kakhovka-dam, die tijdens de oorlog werd vernietigd, kregen heel veel mensen geen toegang meer tot drinkwater, een eerste levensbehoefte. Daarom ondersteunen wij lokale waterbedrijven met kennis en opleiding van personeel, maar ook met materiaal zoals waterpompen, om de terugkeer van mensen naar zwaar getroffen gebieden weer mogelijk te maken.’
Het zijn soms hectische tijden op de ambassade, vertelt Esselien. ‘Kyiv is een symbolische plek in het buitenlandbeleid van veel landen, en dat geldt zeker ook voor Nederland. Daardoor krijgen we veel bezoeken, van bijvoorbeeld de minister-president en van andere ministers. Dat is belangrijk voor Oekraïne, want het maakt onze steun duidelijk. Bovendien maakt een bezoek aan Kyiv voor bezoekende delegaties duidelijk dat het echt oorlog is in Europa.’
Roy Spijkerboer, politieke afdeling
De steun aan Oekraïne uit zich op allerlei manieren, weet Roy Spijkerboer van de politieke afdeling. ‘Ik houd me bijvoorbeeld bezig met het EU-toetredingsproces van Oekraïne en de hervormingen die daaraan gekoppeld zijn’, vertelt Roy. Hij legt uit: ‘Die toetreding is voor Oekraïne een hele belangrijke stip aan de horizon. De autoriteiten zeggen hier vaak dat wanneer de oorlog gewonnen is, Oekraïne ook bij de EU moet horen. Maar daarvoor moet nog wel een groot aantal stappen worden doorlopen. Dat proces volgen we op de ambassade nauwgezet. We proberen met onze steun aan allerlei projecten, bijvoorbeeld via het maatschappelijk middenveld, bij te dragen aan het hervormingsproces en zien dat zeker ook als een investering in de relatie met een mogelijk toekomstige EU-staat.’
Het is een bijzondere tijd om aan het werk te zijn in Kyiv, vindt Roy. ‘Je merkt aan Oekraïense collega’s op de ambassade, maar ook mensen die je buiten de ambassade spreekt, dat ze een heleboel hebben meegemaakt. Dat is indrukwekkend, en motiveert om het werk hier uit te voeren. Om Oekraïne te helpen de strijd tegen Rusland te winnen.’
Patrick Urselmann, Defensie
Voor het volhouden van die strijd is militaire steun uit het westen keihard nodig, weet Patrick Urselmann. Hij werkt als Defensie-attaché op de ambassade in Kyiv, samen met een groep collega’s van het ministerie van Defensie. Hij vertelt: ‘Wij houden ons hier allereerst bezig met het coördineren van de militaire steun aan Oekraïne, en het onderhouden van ons netwerk met internationale coalitiepartners.’
‘Maar we werken ook nauw samen met de collega’s van Buitenlandse Zaken’, gaat Patrick verder. ‘De ambassade heeft er de afgelopen jaren een hoop capaciteit bijgekregen. Dat moet ook, want we werken aan veel dossiers. Zo werk ik met BZ-collega’s samen aan het tegengaan van straffeloosheid in oorlogstijd, een belangrijke prioriteit voor Nederland. Daarnaast zetten we ons ook samen flink in voor het beschermen van kritieke infrastructuur, zoals energie- en watervoorzieningen, die tijdens het eerste jaar van de oorlog nog hard werd geraakt door Rusland.’
De ambassade in het kort
- Op de ambassade werken momenteel ongeveer 40 collega’s. Dat zijn zowel diplomaten als lokale collega’s. Voor de oorlog waren dat er in totaal 19.
- Jennes de Mol is sinds 2019 Nederlands ambassadeur in Oekraïne. Zijn plaatsing eindigt in de zomer van 2024. Hij wordt dan ambassadeur in Polen.
- Twee maanden voor het uitbreken van de oorlog is er in de stad Lviv, in het westen van Oekraïne, een kleine ambassadepost geopend om Nederlanders te ondersteunen.
- Op 19 februari 2022 sloot de ambassade in Kyiv haar deuren en vertrokken de aanwezige diplomaten naar Lviv. Enkele dagen later moesten zij Oekraïne helemaal verlaten.
- Op 29 april 2022 keerden de eerste collega’s terug op de ambassade in Kyiv
Tjitske Wildervanck, politieke afdeling
Ondertussen gaat de strijd in Oekraïne ook buiten het slagveld verder, vertelt Tjitske Wildervanck. ‘Dit is niet alleen een oorlog aan het front, maar zeker ook een cultuuroorlog. Rusland valt doelbewust culturele doelen aan, in een poging de Oekraïense cultuur en identiteit te uit te wissen. Ik kijk wat we als Nederland en als ambassade kunnen doen om Oekraïne op cultureel gebied te ondersteunen en faciliteer daarbij de samenwerking tussen de Nederlandse en Oekraïense cultuursector. Niet voor niets is Oekraïne het afgelopen jaar als prioriteitsland aan het internationaal cultuurbeleid van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap toegevoegd.’
Tjitske: ‘Ik kom op bijzondere plekken, zoals bijvoorbeeld in het Khanenko Museum. De kunstcollectie is daar aan het begin van de oorlog ter bescherming grotendeels weggehaald en wat niet weg kon, is stevig ingepakt. Gelukkig maar, want aan het begin van de oorlog is er vlakbij het museum een bom neergekomen, die het gebouw flink heeft beschadigd. Een bizar toeval, want tijdens de Tweede Wereldoorlog is het museum op nagenoeg dezelfde plek geraakt. Het toont wel aan dat cultuurbescherming van groot belang is.’
Er worden op de ambassade veel ballen tegelijkertijd in de lucht gehouden, zegt Esselien. ‘Je denkt dat je ’s morgens een beetje weet wat er gaat gebeuren, maar dan kunnen er zo maar weer allerlei ontwikkelingen ontstaan. Nog niet zo lang geleden werd de Oekraïense commandant der strijdkrachten Valery Zaloezjnyi ontslagen. Ik kwam ’s avonds net thuis toen dat nieuws bekend werd, en moest dus gelijk weer aan het werk. Je staat hier dus eigenlijk 24/7 aan als dat nodig is. Maar dat element maakt het ook juist heel bijzonder om hier te werken.’
Marco Wijnands, operationeel manager
Dat weet ook Marco Wijnands, die onlangs begon als operationeel manager op de ambassade, maar al te goed. Hij legt uit: ‘Als operationeel manager moet ik ervoor zorgen dat de ambassade draaiende blijft. Ik houd me met mijn team bijvoorbeeld bezig met de financiën en personeelszaken, maar ook met het onderhoud van de ambassade en inkomende bezoeken. Het is een uitdagende functie in een hele bijzondere tijd. Het werk gaat door, maar op de achtergrond is er oorlog gaande. Dat maak je natuurlijk niet overal mee.’
‘In mijn eerste week heb ik al vier keer het luchtalarm meegemaakt, waarvan een keer ’s nachts. Dan moet je gewoon twee uur de schuilkelder in. We hebben op de post beveiligingsmanagers werken, die dat allemaal coördineren. Dat maakt deze post wel echt anders dan andere ambassades waar ik heb gewerkt.’
Natalya Vasilchenko, algemene zaken
Sinds het uitbreken van de oorlog is het werk ook voor lokaal aangenomen collega’s, Oekraïners dus, ingrijpend veranderd. Natalya vertelt: ‘Het luchtalarm gaat vaak af. Als er weer een Russische aanval is geweest dan bespreken we dat de volgende dag met alle collega’s. Het is belangrijk dat te kunnen doen.’
Het werk op de ambassade biedt ook enige houvast in turbulente tijden, vertelt ze. ‘Wat me altijd zal bijblijven is het moment dat we terug konden naar de ambassade, een paar maanden na de invasie. Dat gaf ons weer een beetje het gevoel van een normaal leven.’
Ze merkt vanuit haar werk hoe belangrijk steun voor Oekraïne is en blijft. Natalya: ‘Maar Westerse steun, waaronder de Nederlandse, is belangrijk voor de hele democratische wereld. Ik had me nooit kunnen indenken dat in de 21e eeuw Rusland zich nog zou bezighouden met het aanvallen van Oekraïne en het vermoorden van mensen op de manier waarop het nu gebeurd. De steun moet doorgaan, want Rusland stopt niet uit zichzelf.’