Weblogbericht | 16-10-2025 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

In 1979 riepen de Verenigde Naties 16 oktober uit tot Wereldvoedseldag om het wereldwijde belang van toegang tot voldoende en voedzaam eten te onderstrepen. Daarom staan we vandaag stil bij waar het allemaal begint: grond om vee te laten grazen of een akker om voedsel te verbouwen. ‘Alles is verbonden met land’, zegt Imke Greven, programmabeheerder van LAND-at-scale Tsjaad bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). ‘Land laat relaties tussen mensen zien, speelt een fundamentele rol in de ontwikkeling van voedselsystemen en is een bron van rijkdom en macht. Ook heeft land vaak een belangrijke emotionele, culturele of religieuze waarde voor lokale gemeenschappen.’

Wereldwijd is vruchtbare grond schaarser dan ooit. Door extreme droogte en overstromingen als gevolg van klimaatverandering is steeds meer land onbruikbaar. Ook zorgen bevolkingsgroei en conflicten ervoor dat meer mensen van hetzelfde stukje land gebruik willen maken. Zo ook in Tsjaad, weet Imke. ‘Steeds meer mensen trekken naar gebieden waar voldoende water beschikbaar is en waar het land nog bruikbaar is. Daardoor neemt de druk op deze gebieden en de kans op conflicten toe.’

Conflicten en landroof

In Tsjaad gaat ruim 80% van alle rechtszaken over land. Ook in andere landen zien we vergelijkbare statistieken, vertelt Imke. ‘Door gedateerde wet- en regelgeving, corruptie en onduidelijke afspraken ontstaan in veel landen conflicten over eigenaarschap en landgebruik. We zien het conflict op verschillende niveaus: binnen of tussen families, tussen buren, binnen lokale gemeenschappen, tussen lokale gemeenschappen en bedrijven of met en tussen verschillende autoriteiten.’

Wanneer landrechten niet goed zijn geregeld, of de rechten niet worden erkend, zorgt dit voor veel onzekerheid. Zo kan een boer plotseling toegang tot zijn land verliezen of kan land zelfs worden afgepakt. ‘Landroof komt op verschillende manieren voor’, legt Imke uit. Het kan zijn dat mensen worden verdreven door conflict of natuurgeweld, maar ook bijvoorbeeld door de aanleg van infrastructuur of uitbreiding van mijnbouwactiviteiten.

LAND-at-scale programma

Via het LAND-at-scale programma werkt Nederland aan eerlijker en rechtvaardig landbeheer. Dat gaat verder dan alleen afspraken over wie de eigenaar van een stuk grond is, vertelt Imke. ‘Het gaat ook om wie het land mag gebruiken, wie keuzes mag maken over wat er op het land gebeurt en wat er gebeurt met de opbrengst. Daarnaast gaat goed landbeheer over het beschermen van vruchtbare grond en natuurlijke hulpbronnen, zoals water. Maar ook over hoe conflicten kunnen worden voorkomen of opgelost op lokaal niveau.’

Duidelijke en rechtvaardige landrechten dragen zo bij aan stabiliteit, voedselzekerheid en duurzame ontwikkeling, legt Imke uit. ‘Zo ontstaan er minder snel conflicten. En als boeren meer zekerheid hebben, durven ze meer te investeren in de toekomst van hun land. Bijvoorbeeld door betere zaden te planten.’

LAND-at-scale wordt gefinancierd door het ministerie van Buitenlandse Zaken en beheerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Het programma is actief in 12 landen. Er wordt samengewerkt met verschillende partners, in Tsjaad zijn dat Oxfam Novib, Oxfam in Tsjaad, Kadaster International en de Voedsel- en Landbouworganisatie van De Verenigde Naties (FAO).

Lokale gebruiken

Vanuit LAND-at-scale worden trainingen over landrechten georganiseerd, want met de juiste informatie en kennis kunnen misverstanden vaak worden voorkomen. ‘Veel mensen weten niet wat hun rechten zijn’, legt Imke uit. ‘In eerste instantie gaat het daarom om een stukje onderwijs: wat staat er in de grondwet? Waar heb je recht op? Dat geeft mensen de eerste handvaten om uiteindelijk ook voor hun rechten op te komen.’

Toch zit er een groot verschil tussen wat er in de grondwet staat en wat er in de praktijk gebeurt, weet Imke. ‘Vaak verschillen de lokale gebruiken per gemeenschap. In sommige gemeenschappen wordt land collectief beheerd, in andere gemeenschappen is er een lokale leider die alles bezit.’ Vooral voor vrouwen en meisjes is het vaak lastig om toegang tot land te krijgen, vervolgt Imke. ‘In veel culturen is het niet gebruikelijk dat vrouwen hun land behouden na het overlijden van hun man. Ook bij erfenissen gaat de grond vaak automatisch naar een man in de familie.’

Samen met de lokale gemeenschap

Het werk van LAND-at-scale vindt daarom altijd in nauwe samenwerking met lokale gemeenschappen plaats. Zo worden culturele gebruiken in kaart gebracht en wordt samen gekeken hoe landbeheer er lokaal uit kan zien. Iets wat in het verleden te weinig gedaan is, denkt Imke. ‘Juist door hoe in verleden grenzen zijn getrokken op het Afrikaanse continent, zonder overleg met de lokale bevolking, zijn er nu veel conflicten ontstaan en zien we veel ongelijkheid. Het is belangrijk dat we goed in gesprek gaan met alle stakeholders en vragen: wat is er lokaal nodig, en voor wie?’

Nationaal beleid voor landbeheer

Het programma in Tsjaad heeft ook bijgedragen aan de opzet van een nationaal beleid voor landbeheer. Hierbij is nadrukkelijk geluisterd naar de lokale gemeenschap en vrouwen in het bijzonder. De partners van LAND-at-scale hebben hier een belangrijke rol in gespeeld, vertelt Imke. ‘Vanuit Nederland heeft Kadaster veel ervaring in landbeheer: hoe meet je land in, voor wie? Hoe zet je de juiste logistiek op vanuit de overheid om deze informatie te beheren? FAO en Oxfam hebben zich ingezet om de lokale bevolking, met name vrouwen, te consulteren om het beleid  daadwerkelijk inclusief te maken en hun stem vertegenwoordigd te zien.’

10.600 hectare voor vrouwen en jongeren

Het LAND-at-scale programma loopt nu sinds 2019 in Tsjaad. Een van de resultaten waar Imke het meest trots op is? 10.600 hectare landbouwgrond voor vrouwen en jongeren. Via een grote campagne werden lokale leiders gevraagd om land toe te kennen aan kwetsbare groepen, waaronder vrouwen en jongeren.

‘Bij de start van het project hoopte de partners toegang tot 1.000 hectare te realiseren, een paar jaar later hebben ze meer dan 10 keer zoveel bereikt’, zegt Imke. ‘Door deze campagne hebben veel vrouwen nu de mogelijkheid om zelf voedsel te verbouwen en te investeren in het land. Dit draagt ook bij aan culturele verandering, waarbij het gebruikelijker wordt dat vrouwen land beheren. Het is geweldig om te zien welke verandering dit in het leven van deze vrouwen brengt!’

Nederlandse inzet voor voedselzekerheid Het ministerie van Buitenlandse Zaken draagt bij aan het verbeteren van voedselzekerheid. Om ondervoeding tegen te gaan en voedselproductie in lage- en middeninkomenslanden te verbeteren. Bijvoorbeeld door bij te dragen aan eerlijke en rechtvaardige landrechten. Dit draagt bij aan stabiliteit in de wereld, veiligheid in Nederland en biedt kansen voor Nederlandse bedrijven.  Lees meer op de pagina over voedselzekerheid.