Door Nederland ondersteund vaccin getest tijdens ebola uitbraak in Oeganda
Ministeries
Een experimenteel vaccin speciaal voor een variant van het ebola virus is dit voorjaar voor het eerst ingezet tijdens een beginnende uitbraak van deze dodelijke ziekte in Oeganda. De wetenschappelijke organisatie International AIDS Vaccine Initiative (IAVI), met Europees hoofdkantoor in Amsterdam, heeft het medicijn ontwikkeld. De uitkomst tot nu lijkt hoopgevend nu de verdere verspreiding van het dodelijke virus is afgewend. Door ter plekke snel en adequaat te handelen zijn geen verdere gevallen van Sudan virus besmetting buiten Oeganda tijdens deze uitbraak voorgekomen. De Oegandese overheid verklaarde eind april dat de uitbraak voorbij was.
Verspreiding dodelijke ziekte een halt toegeroepen
In Oeganda is eind januari een 32-jarige verpleegkundige overleden aan de gevolgen van een variant van ebola dat bekend staat onder de naam Ebola Sudan. Elin Hilwig van de Nederlandse ambassade in Oeganda: ‘De man zocht hulp bij verschillende ziekenhuizen in Kampala en Mbale vanwege hoge koorts, pijn op de borst en kortademigheid. Helaas is hij in quarantaine aan bloedingen overleden. Iedereen die met hem in contact was geweest – familie, vrienden en patiënten - moest zich vervolgens per direct melden.’
Deze groep bleek uiteindelijk uit 60 mensen te bestaan. Zij moesten zo snel mogelijk getest en gevaccineerd worden en daarna in quarantaine gaan. Twaalf mensen bleken het virus te hebben opgelopen. Vier mensen zijn uiteindelijk aan de ziekte overleden.
Test van een door Nederland ondersteund vaccin
Ebola Sudan heeft afgelopen jaren een paar keer de kop opgestoken in Afrika: drie keer in Soedan en zes keer in Oeganda. Deze ebola variant is even besmettelijk en dodelijk als andere typen: eenmaal geïnfecteerd heb je 50% kans op overleven. Bij de laatste uitbraak in 2022 zijn in Oeganda 55 mensen overleden. Dr. Gupta van IAVI: ‘We zijn al 5 jaar bezig met het ontwikkelen van een effectief vaccin tegen deze variant van ebola. Bij de uitbraak in januari van Ebola Sudan konden we het ter plaatse beschikbare vaccin voor het eerst in Afrika inzetten. Eigenlijk dus te beschouwen als een soort test.’
Stroomversnelling
‘Door de situatie in Oeganda is de doorontwikkeling van het vaccin onverwacht in een stroomversnelling gebracht’ zegt Dr. Gupta. ‘Wel zullen er nog vervolg studies nodig zijn voordat het vaccin op de markt kan worden gebracht. Als wetenschappelijke non-profit organisatie is het onze missie om vaccins betaalbaar en beschikbaar te maken. We geven extra aandacht aan landen waar het risico op een Ebola uitbraak het grootst is, zodat we kunnen voorkomen dat het virus zich verder verspreidt.’
Extra geld
Half juni heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken besloten met 2 mln euro extra bij te dragen aan dezelfde missie: het voorkomen van verdere verspreiding. Één mln euro is met dit doel naar de WHO gegaan en 1 mln naar de IAVI voor de doorontwikkeling van het vaccin. Voor de productie van het kandidaat vaccin in ontwikkeling werkt IAVI samen met het Nederlandse bedrijf Batavia Biosciences, gehuisvest op het BioScience Park in Leiden. Dr. Gupta: ‘We zijn blij met deze extra middelen. Het vaccin is nieuw en bouwt voort op al geteste en gepatenteerde, dus veilige technieken.’
Innovatief
Innovatief is ook het grote voordeel dat je er maar één dosis van nodig hebt, mensen hoeven dus niet terug te komen. Dr. Gupta voegt daar aan toe: ‘De producent Batavia is in staat om op kleine schaal de vaccins te produceren, en kunnen ze snel inspringen om nieuwe doses te produceren. Dat maakt hun technologie juist geschikt voor kleine maar risicovolle uitbraken en houdt de kosten van de productie laag. Dat is een belangrijk aspect als het gaat om toegang tot de vaccins in ontwikkelingslanden, maar ook voor het onderhouden van bijvoorbeeld een noodvoorraad in Nederland.’
Samenwerking
Terug naar Oeganda. Naast de beschikbaarheid van het vaccin is het snelle handelen van betrokken organisaties cruciaal geweest. Onder leiding van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft het Oegandese Ministerie voor Gezondheid ervoor gezorgd dat er binnen drie dagen een test- en inentingsprogramma kwam. Elin Hilwig: ‘Je kunt je voorstellen dat dat best een logistieke uitdaging is: de juiste mensen met de juiste informatie op de juiste plek.’ Om daar aan toe te voegen: ‘En met een beschikbaar vaccin natuurlijk.’
In ieders belang
Elin sluit af met: ‘Dit is eigenlijk een mooi voorbeeld hoe nauwe samenwerking en technische innovaties een epidemie met alle gevolgen van dien kunnen worden voorkomen. Het gaat hier over gezondheid, maar ook veiligheid. Het is in ieders belang, voor de mensen in Oeganda, maar ook voor de mensen in Nederland dat zo’n besmettelijke ziekte zich niet kan verspreiden.’