Van klimaat tot veiligheid: Nederland denkt mee over de toekomst van het Noordpoolgebied
Ministeries
Het Noordpoolgebied lijkt ver weg, maar van de ontwikkelingen daar, merken we de gevolgen ook dichtbij huis. Ines Coppoolse, de Nederlandse ambassadeur voor Noorwegen en IJsland, vertelt over de samenwerking met Arctische landen en legt uit waarom de toekomst van het Noordpoolgebied ook voor Nederland belangrijk is.
Van 16 tot en met 18 oktober vond in de IJslandse hoofdstad Reykjavik de Arctic Circle Assembly plaats. Dit is het grootste jaarlijkse evenement over het Noordpoolgebied met zo’n tweeduizend deelnemers uit ongeveer zestig landen. Overheden, bedrijven, wetenschappers, burgers, inheemse gemeenschappen, ngo’s en organisaties van over de hele wereld kwamen samen om te spreken over de toekomst van het Arctisch gebied. In Reykjavik waren namens Nederland ook Arctisch ambassadeur Wampie Libon, Senior Arctic Official Mirjam Hoogendam en Ines Coppoolse, de Nederlandse ambassadeur voor Noorwegen en IJsland, aanwezig.
Nederland en de Noordpool
Coppoolse woont en werkt zelf al meer dan 10 jaar in Arctische landen. Ze werkte onder andere als ambassadeur in Zweden, Canada en nu als ambassadeur voor Noorwegen en IJsland in Oslo.
Dat mensen benieuwd zijn waarom Nederland deelneemt aan gesprekken over het Noordpoolgebied, begrijpt de ambassadeur wel. Ze legt uit waarom de toekomst van de regio ook voor Nederland van groot belang is: ‘Het ijs op de Noordpool smelt in zorgelijk hoog tempo. Dat zorgt niet alleen voor stijging van de zeespiegel, maar leidt ook tot verstoringen in de biodiversiteit en mogelijk ook voor veranderende oceaanstromingen. Veranderingen in het klimaat in het Arctisch gebied hebben dan ook grote gevolgen voor de rest van de wereld. Ook voor Nederland. Tegelijkertijd neemt het risico op spanning en conflict in het gebied toe. Nederland heeft er dus alle belang bij goed aangesloten te blijven bij wat er precies in het Arctisch gebied gebeurt.’
Het Arctisch gebiedHet Noordpoolgebied, ook wel het Arctisch gebied, ligt ten noorden van de poolcirkel. Acht landen hebben grondgebied in de regio: Canada, Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten. De meeste van deze landen liggen aan de grotendeels bevroren Noordelijke IJszee (of Arctische Oceaan) en beslissen daarom over delen van het gebied. Meer weten? Lees ook: Nederlandse inzet in Antarctica en het Arctisch gebied. |
Internationaal zeerecht
Sinds de zeevaarder Willem Barentsz de Noorse eilandengroep Spitsbergen in de 16e eeuw ‘ontdekte’, is Nederland altijd betrokken geweest bij het Noordpoolgebied. ‘In eerste instantie was de regio voor ons vooral belangrijk vanwege de handel’, legt Coppoolse uit. ‘Dat kwam met name door de walvisvaart en de hele industrie die daar omheen werd gecreëerd, zoals de productie van walvisolie voor zeep, verf en lampolie.’
Later deden Nederlanders als een van de eersten onderzoek op Spitsbergen en droeg Nederland bij aan de totstandkoming van het VN-zeerechtverdrag. In dit verdrag staan bijvoorbeeld afspraken over wanneer een land grondstoffen in de zeebodem mag gebruiken, windmolens mag plaatsen of mag vissen.
De afspraken uit dit verdrag worden de laatste jaren steeds relevanter. Door klimaatverandering is er steeds meer open water, vertelt de ambassadeur. ‘Je ziet een zekere versnelling op gang komen, waarin landen zich rijk lijken te rekenen door de toekomstige mogelijkheden, zoals open vaarroutes en nieuwe bodemschatten. We moeten voorkomen dat de interpretatie van het zeerecht en de opvattingen over naleving ervan veranderen en zullen daar bovenop moeten blijven zitten. Als handelsland heeft Nederland belang bij gelijke spelregels voor iedereen.’
Strategische belangen
De regio wordt niet alleen economisch, maar ook strategisch voor veel landen steeds belangrijker. Een groot deel van het Noordpoolgebied valt bovendien binnen het grondgebied van de NAVO, omdat het grondgebied is van bijvoorbeeld Canada, Denemarken (Groenland) of Finland. ‘Er is steeds meer militaire activiteit in het Arctisch gebied’, ziet Coppoolse. Zo vernieuwt Rusland oude militaire bases en vliegenvelden, willen de Verenigde Staten meer ijsbrekers kopen en traint ook de NAVO vaker in het gebied. ‘Dit raakt daarom ook de veiligheid in Nederland, als NAVO-land.’
Wetenschappelijk onderzoek
In het Arctisch gebied wordt veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van de opwarming van de aarde, ook door verschillende Nederlandse wetenschappers. Die onderzoeken zijn van groot belang, zegt Coppoolse. ‘De opwarming van het Arctisch gebied gaat tot wel vier keer sneller dan in de rest van de wereld. Onderzoeken kunnen ons daarom bijvoorbeeld veel vertellen over het tempo van de veranderingen in de biodiversiteit, vogelmigratie en oceaanstromen. Ook wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de belangen en onderlinge relaties van landen in het gebied.’
Geleerde lessen
Juist nu de veranderingen in het Arctisch gebied zo snel gaan, neemt de vraag naar onderzoek en internationale samenwerking toe. ‘We zijn daarom bij de Arctic Circle Assembly aanwezig om kennis met andere landen uit te wisselen en te luisteren naar de inzichten van onderzoekers, militairen, politici, diplomaten en beleidsmakers over geopolitieke veranderingen in het gebied. Ook horen we wat recente onderzoeken hebben opgeleverd en tegen welke uitdagingen de onderzoekers aanlopen.’
Tijdens de Arctic Circle Assembly organiseerde Nederland een panel discussie met vertegenwoordigers uit Japan, Groenland, Duitsland en Canada. Tijdens deze sessie gingen de deelnemende landen met elkaar in gesprek over de uitdagingen en beste methoden voor het ontwikkelen van een Arctische strategie die klaar is voor de toekomst. Ook vertelde de ambassadeur voor Arctische Zaken van de Europese Unie (EU) over het Arctisch beleid van de EU.
Blik op de toekomst
Deelname aan dit soort internationale bijeenkomsten biedt Nederland de kans om internationale partners te spreken en actief mee te denken over de toekomst van het Noordpoolgebied. Ook kunnen de inzichten van andere landen worden meegenomen in de nieuwe Nederlandse polaire strategie 2026-2030. ‘Met de snelheid waarop de wereld verandert, met name in het Arctisch gebied, is het belangrijk dat we de huidige strategie herzien. Daarin nemen we de ontwikkelingen van de afgelopen jaren mee, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat en veiligheid.'
Op dit moment werken verschillende ministeries samen aan de nieuwe strategie. ‘Daarvoor helpen de gesprekken tijdens de Arctic Circle Assembly met landen zoals Canada, Duitsland en Noorwegen, die gelopen jaar hun Arctische strategie al hebben vernieuwd.’
Bekijk de huidige Nederlandse Polaire strategie 2021-2025, die zowel over het Noorpoolgebied als Antarctica gaat.