Vergeten conflicten: Hoe Nederland bijdraagt aan stabiliteit in Jemen
Ministeries
Jemen is een land in crisis. Door de burgeroorlog, armoede en humanitaire nood is het leven daar erg moeilijk. Een wapenstilstand in 2022 bood uitzicht op vrede. Maar hoe staat het er nu, drie jaar later voor? En wat doet Nederland om te helpen? In dit eerste deel van een serie over vergeten conflicten praat de Nederlandse ambassadeur in Jemen, Jeannette Seppen, ons bij over de actuele situatie in Jemen, het werk van Nederland en de toekomst van het land.
Een precaire situatie
Jeannette Seppen is sinds 2023 ambassadeur in Jemen. Jeannette: ‘In Jemen heerst sinds 2014 een burgeroorlog, waardoor we niet meer op de Nederlandse ambassade in Jemen werken maar vanuit Jordanië. In Jemen vechten de Houthi’s tegen de regering. De Houthi-beweging hangt een specifieke afsplitsing van de Sjiitische islam aan. Zij willen hun ideologie niet alleen over Jemen verspreiden, maar ook over de rest van het Arabische schiereiland. Ook geloven sommige Houthi’s dat juist zij de rechtmatige beschermheren van de heilige steden Mekka en Medina zijn, en niet de al-Saud-familie die in Saoedi-Arabië regeert.’
De Houthi’s beheersen tot nu toe het noordelijke gedeelte van het land en hebben de hoofdstad Sana’a ingenomen. Jeannette: ‘Het gebied dat de Houthi’s nu in handen hebben beslaat ongeveer een derde van het land. Daar woont wel het merendeel van de Jemenitische bevolking. De regering van Jemen zetelt in de tijdelijke hoofdstad Aden, in het zuiden van het land. Alleen met deze internationaal erkende regering hebben wij diplomatieke relaties.’
Hoop op vrede
Na het tekenen van een wapenstilstand in 2022 koelde het geweld in Jemen flink af. Jeannette: ‘In de eerste instantie was de wapenstilstand maar voor zes maanden, maar deze is elke keer stilzwijgend verlengd. Dat betekent helaas niet dat de burgeroorlog over is. De frontlinies tussen de strijdende partijen blijven, maar er zijn op het moment geen grootschalige acties. Wel zijn er soms kleine gevechten.’
In 2023 was Nederland gastheer van het Yemen International Forum. Verschillende Jemenitische partijen en internationale partners kwamen bijeen in Den Haag en er leek hoop te zijn op een duurzame vrede. Jeannette: ‘Helaas kwam er na 7 oktober 2023 snel een einde aan deze hoop. De Houthi’s begonnen met aanvallen op schepen die volgens hen verbonden zijn met Israël, uit solidariteit met de Palestijnen. Als reactie trokken belangrijke internationale partners hun steun in voor het door de VN-onderhandelde vredesproces, bekend als de Roadmap (link in het Engels). Zij gaven aan geen overeenkomst met de Houthi’s te kunnen steunen zolang er schepen in de Rode Zee aangevallen werden.’
Een dramatische humanitaire situatie
Als reactie op de aanvallen van de Houthi’s op de Rode Zee en Israël bombardeerden de VS en Israël onder meer havens in het noorden van Jemen. De VS zetten de beweging op de terrorismelijst en beëindigden alle hulp in de door de Houthi’s gecontroleerde gebieden. Jeannette: ‘De situatie ging vervolgens nog verder achteruit door een reeks arbitraire detenties van medewerkers van de VN, internationale en lokale Ngo’s en diplomatieke missies. Daarbovenop heeft Jemen, in het hele land, ook nog eens last van klimaatverandering, met droogte en overstromingen tot gevolg. Dit maakt een al slechte humanitaire situatie nog dramatischer. Ruim de helft van de bevolking is namelijk afhankelijk van voedselhulp, zo’n 19,5 miljoen mensen.’
Hulp vanuit Nederland
Nederland draagt in Jemen op verschillende manieren bij aan het verbeteren van de sociaaleconomische situatie. Zo doneren wij bijvoorbeeld direct bijna €20 miljoen per jaar aan humanitaire hulp. Maar de inzet van Nederland is breder dan alleen dat. Jeannette: ‘We helpen Jemenitische boeren bijvoorbeeld met beter gebruik van schaars water voor het verbouwen van voedsel. Ook financieren we projecten gericht op het herstel van de gigantische watertanks waar 400.000 mensen in Aden van afhankelijk zijn. Daarnaast is Nederland de belangrijkste partner op het gebied van de gezondheid van moeder en kind. We helpen ruim 2,5 miljoen Jemenitische vrouwen en meisjes bij een veilige zwangerschap en geboorte.’
Nederlandse inzet voor een stabiel Jemen
Niet alleen burgers krijgen hulp van Nederland. Jeannette: ‘We ondersteunen ook de Jemenitische regering met het opzetten van een functionerende overheid en rechtsstaat. Om Jemen te stabiliseren is er namelijk een overheid nodig om de boel draaiende te houden. Daarvoor zijn uiteraard ambtenaren en ander ondersteunend personeel nodig. Die zijn echter niet allemaal meegekomen vanuit de hoofdstad, en dus moet er vervangend personeel opgeleid worden.’
Die stabiliteit is hard nodig, zowel voor Jemen als voor Nederland. Jeannette: ‘Jemen heeft een zeer strategische ligging aan de Rode Zee. Nederland is grotendeels afhankelijk van de wereldwijde handel die langs deze regio komt. Door te investeren in wederopbouw in Jemen, draagt Nederland bij aan het stabiliseren van de Jemenitische staat, het beperken van radicalisering en het verminderen van migratiedruk. Dit is niet alleen belangrijk voor de veiligheid en welvaart in Jemen, maar ook voor Nederland, Europa en de bevriende landen van Nederland in de regio.’
Volgens Jeannette vraagt het verbeteren van de situatie in Jemen om een aanpak gericht op dialoog en samenwerking. ‘De mogelijkheid om met geweld veranderingen door te brengen is in Jemen ineffectief. De Saoedi’s hebben dit tien jaar lang geprobeerd, en recentelijk de Amerikanen. Deze pogingen mislukten echter, ondanks dat de meeste Jemenieten niet blij zijn met de Houthi’s. We moeten dus, samen met de Speciale Gezant van de Verenigde Naties en de Jemenieten, het gesprek open houden, om zo kansen te creëren en een toekomstperspectief te bieden. Alleen dan kan er stap voor stap gewerkt worden aan een sterke en stabiele Jemenitische staat.’
Hoop voor de toekomst
Een enorme opgave, maar toch is Jeannette voorzichtig positief. ‘Ik vergelijk het opbouwen van de staat vaak met het bouwen van een huis. Het gaat langzaam, en met tegenslagen. Het raam moet toch net op een andere plek, of het begint te regenen waardoor je een pauze moet inlassen. Sinds kort is er een weg tussen het door de Houthi-gecontroleerde noorden en het zuiden weer open. Dit is cruciaal om weer enige vorm van economische activiteit op te starten en geeft ons hoop voor de toekomst.’
Volgens Jeannette speelt de Jemenitische jeugd een belangrijke rol voor de toekomst van Jemen. ‘Deze jongeren zitten vol met daadkracht, en willen graag advies over hoe ze het beste hun land kunnen opbouwen. Ze weten heel goed wat de problemen zijn in Jemen, en willen dolgraag betere instrumenten om deze te leren aanpakken. Wij helpen ze daarin graag, en geven hen advies hoe ze deze gigantische opgave het beste kunnen aanpakken.’
Meer uit de serie Vergeten conflicten
In deze serie lees je over conflicten die vaak minder in het nieuws verschijnen. En waarom het belangrijk is mensen in oorlogsgebieden te steunen. Ook voor een stabielere wereld en een veiliger Nederland. Lees ook: