Werken sancties? Buitenlandse Zaken in begrijpelijke taal
Ministeries
Wat is het effect van sancties – bijvoorbeeld tegen Rusland? Wat merk je ervan in Nederland? En wat als er geen sancties zouden zijn? We leggen het uit.
Wat zijn sancties?
Sancties zijn regels om druk te zetten op een land dat zich niet aan internationale afspraken houdt. Bijvoorbeeld door export te verbieden van onderdelen waar het land tanks of raketten mee bouwt. Het doel: een agressief land in de portemonnee raken, en oorlog moeilijker maken. Dat maakt sancties ook belangrijk voor de veiligheid in Nederland. Meer weten over hoe sancties werken, en waarom ze er zijn? Lees dan eerst: Wat zijn sancties?
Hoe effectief zijn sancties?
Sancties zijn bedoeld om een harde grens te trekken tegen agressieve landen. Maar het effect kan soms verschillen. Sancties kunnen direct hard aankomen, maar een land kan ook manieren zoeken om de maatregelen te ontwijken (daarover later meer).
Om een beeld te geven van het effect van sancties, nemen we als voorbeeld de sancties van de Europese Unie (EU) tegen Rusland.
Elke euro die Rusland misloopt, kan het niet voor de oorlog gebruiken.
Werken de sancties tegen Rusland?
De sancties tegen Rusland raken de Russische economie op verschillende manieren:
- Bevroren tegoeden: Ruim €200 miljard van de Russische Centrale Bank is geblokkeerd in de EU. Dit geld kan Rusland niet gebruiken voor de oorlog. Ook is in de EU meer dan €21 miljard aan tegoeden bevroren van gesanctioneerde Russische personen en organisaties.
- Minder technologie voor de oorlog: Door exportbeperkingen heeft Rusland minder technologie die het kan gebruiken voor de oorlog. Denk aan onderdelen voor tanks, drones en raketten. Russische soldaten werken daardoor met slechter materieel, dat ook moeilijker leverbaar is.
- Verlies van inkomsten: Door de sancties loopt Rusland ongeveer €91 miljard aan export naar de EU mis. Rusland moet steeds op zoek naar nieuwe oplossingen voor de handelsbeperkingen. Dat kost tijd, geld en middelen die anders voor de oorlog gebruikt konden worden.
Hoe kan het dat de Russische economie nog groeit?
Rusland is overgegaan op een oorlogseconomie. De Russische overheid geeft in 2025 meer dan 30% van het totale budget uit aan militaire doelen. Veel van dit geld gaat naar Russische wapenfabrieken. Daardoor groeit de economie nog wel. Maar op de lange termijn verbeteren deze uitgaven niet de welvaart en toekomst van Rusland. De enorme uitgaven voor de oorlog gaan ten koste van de ontwikkeling van het land.
Ook hebben Russische bedrijven een tekort aan personeel. Honderdduizenden Russen verlieten door de oorlog het land of zijn als soldaat ingezet. Om toch genoeg personeel te vinden, bieden bedrijven steeds hogere lonen. En daardoor stijgen ook telkens de prijzen (dat heet een ‘loon-prijsspiraal’). Samen met de sancties hebben al deze ontwikkelingen grote gevolgen voor de Russische economie.
Sanctie-omzeiling: een grote uitdaging
Rusland zoekt steeds nieuwe manieren om sancties te ontwijken. Bijvoorbeeld door handel te versterken met landen als China. Of door producten via een omweg alsnog in Rusland te krijgen. Dit heet sanctie-omzeiling. Het feit dat Rusland deze omwegen zoekt, laat zien dat de maatregelen pijn doen. Om sancties effectief te houden, is nauwere samenwerking tussen landen belangrijk. En ook in Nederland moeten de sancties nog beter worden nageleefd. Want sancties werken alleen als iedereen zich eraan houdt.
Samen met andere EU-landen zet Nederland zich in tegen omzeiling. Bijvoorbeeld door onderzoek te doen naar handelsstromen. En door afspraken te maken zodat de sanctieregels overal in de EU op dezelfde manier worden toegepast.
Wat als we geen sancties zouden opleggen?
Sancties zijn geen wondermiddel, maar ze blijven een belangrijke manier om agressie van landen te remmen. Als we dat niet doen, kunnen de gevolgen groot zijn. Daarom is het goed de vraag ook om te draaien: wat als we geen sancties opleggen?
- Geen gevolgen voor agressie: Zonder sancties krijgen (ook andere) agressieve landen het idee dat ze ongestraft hun gang kunnen gaan. Dan geldt alleen het recht van de sterkste.
- Europese technologie in Russische wapens: Zonder sancties zou Rusland volop Europese onderdelen kunnen gebruiken in wapens. Dit brengt Europa’s eigen veiligheid in gevaar.
Wat merken we in Nederland van sancties?
Sancties hebben ook gevolgen voor Nederland. Bedrijven die zaken deden met Rusland kregen door de sancties minder inkomsten. In 2022 exporteerde Nederland ruim 38% minder naar Rusland dan het jaar ervoor. De Nederlandse overheid ondersteunt bedrijven daarom bij het vinden van nieuwe handelspartners. Ook willen EU-landen meer eigen energie produceren. Dit maakt onze economieën op de lange termijn sterker én minder afhankelijk van Rusland.
Als Rusland niet Oekraïne was binnengevallen, waren de sancties er ook niet geweest.
Na de Russische inval in Oekraïne in 2022 stegen de prijzen flink. De inflatie in Nederland was 11,6%. Dit kwam deels door de sancties. Maar uiteindelijk was de oorlog zelf de grootste oorzaak van de stijgende prijzen. Een onrustige wereld zorgt voor hogere gasprijzen en duurdere producten.
Waarom blijven sancties belangrijk?
Sancties voelen we soms ook in Nederland, maar ze zijn nodig om onze vrijheid, veiligheid en manier van leven te beschermen. Als agressieve landen hun gang kunnen gaan, worden de gevolgen in de toekomst veel groter en gevaarlijker. Onze veiligheid heeft een prijs. En sancties zijn een krachtig middel om zonder geweld grenzen aan te geven en grotere conflicten te voorkomen.