Euthanasie en de wet: sterven met hulp van een arts

Verschil euthanasie en hulp bij zelfdoding

• Bij euthanasie geeft een arts de patiënt een dodelijk medicijn.
• Bij hulp bij zelfdoding geeft de arts een dodelijk medicijn aan de patiënt. Maar de patiënt neemt deze zelf in.

Euthanasie is strafbaar

Een einde maken aan het leven van iemand anders is strafbaar. Ook als de patiënt er zelf om vraagt bij de arts. Soms willen mensen niet meer leven. Bijvoorbeeld omdat ze ernstig ziek zijn, pijn lijden of moeite hebben met ademhalen. Soms mag een arts euthanasie of hulp bij zelfdoding verlenen. Bijvoorbeeld als iemand niet meer beter wordt. Of als niets meer aan het lijden te doen is. De arts is niet strafbaar als hij zich houdt aan alle 6 zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet.

Alleen patiënt kan om euthanasie vragen

Euthanasie kan alleen als de patiënt er zelf om vraagt. Familie of vrienden van de patiënt kunnen er niet om vragen. Dat is bij kinderen anders.

• Is een kind tussen de 12 en 16 jaar, dan moeten de ouders of voogd ook toestemming geven.
• Is een kind tussen de 16 en 18 jaar, dan moeten de ouders bij de beslissing betrokken zijn.

Euthanasiewens opschrijven

Een patiënt kan opschrijven dat hij euthanasie wil. Een opgeschreven vraag om euthanasie kan in de plaats van een gesprek komen. Bijvoorbeeld als iemand later zijn wens niet meer zelf kan vertellen. De patiënt schrijft op wanneer hij euthanasie zou willen. Dit heet een schriftelijk euthanasieverzoek. Of een wilsverklaring.

Alleen een gesprek of een verklaring op papier is niet genoeg. Er moet aan alle 6 zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet worden voldaan. De arts bekijkt of alle eisen gelden. Zelfs als dat het geval is, hoeft hij geen euthanasie te verlenen.

Bij welke aandoeningen kan euthanasie?

De meeste mensen die euthanasie vragen en krijgen, zijn zo ernstig ziek dat ze niet meer beter worden. Iemand hoeft niet bijna dood te gaan, voordat euthanasie mag. Volgens de wet mag euthanasie alleen bij mensen die lijden door een medische oorzaak. Bijvoorbeeld:

• bij een verzoek om euthanasie bij een psychiatrische aandoening;
• bij een verzoek om euthanasie bij dementie;
• bij een verzoek om euthanasie bij meer dan 1 ernstige aandoening.

Wanneer kan euthanasie niet?

Volgens de wet mag euthanasie niet als mensen hun leven 'voltooid' vinden, of 'moe zijn van het leven'. En niet wanneer mensen gezond zijn.

Arts hoeft niet mee te werken aan euthanasie

Volgens de wet heeft niemand recht op euthanasie. Een arts mag dus ook een vraag om euthanasie weigeren. Ook als de patiënt opgeschreven heeft wat hij wil. Of als de situatie van de patiënt past bij alle eisen van de wet. Als een arts de euthanasie niet zelf wil uitvoeren, moet hij dit altijd tegen de patiënt zeggen. Dan kan de patiënt naar een andere arts. Soms stuurt de arts een patiënt naar het Expertisecentrum Euthanasie.

Hier kunnen mensen naartoe met een euthanasieverzoek als de eigen (huis)arts het verzoek niet kan of wil uitvoeren. Het verzoek van de patiënt moet wel voldoen aan alle zorgvuldigheidseisen.

Artsen melden euthanasie

Een arts die euthanasie heeft uitgevoerd, moet dit altijd direct melden bij de gemeentelijke lijkschouwer. Dit is een arts die de doodoorzaak onderzoekt.

De melding van euthanasie gaat daarna naar de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE). Deze commissie beoordeelt of de euthanasie volgens de wet is uitgevoerd. De toetsingsprocedure bij euthanasie staat op de website van de RTE. 

Commissie controleert of euthanasie volgens de wet is uitgevoerd

Elke regio van Nederland heeft een RTE. In iedere commissie zitten een arts, een ethicus en een jurist. De commissies kijken of artsen zich hebben gehouden aan de eisen uit de wet. De commissies zetten hun oordeel over de euthanasie op hun website. Je kunt niet zien over wie het oordeel gaat.

Onzorgvuldige euthanasie

Houdt een arts zich niet aan de wet? Dan kan het Openbaar Ministerie (OM) of de Inspectie een onderzoek starten en naar de rechter stappen. De straf die de arts kan krijgen, verschilt:

• Onzorgvuldige euthanasie kan leiden tot een gevangenisstraf van 12 jaar of minder.
• Onzorgvuldige hulp bij zelfdoding kan leiden tot een gevangenisstraf van 3 jaar of minder.