Vrouwen cruciaal voor vrede en veiligheid
Ministeries
Vrouwen spelen een cruciale rol in het voorkomen en oplossen van conflicten. Toch worden ze vaak niet betrokken bij onderhandelingen of besluitvorming, terwijl de helft van de bevolking vrouw is en hun stem net zo belangrijk. Zij leggen andere zaken op tafel dan mannen als het gaat om wat nodig is voor vrede. Ook worden vrouwen en meisjes harder door conflicten getroffen. Daarom hebben lidstaten van de Verenigde Naties precies 25 jaar geleden op 31 oktober 2000 afgesproken dat vrouwen een actieve en betekenisvolle rol moeten spelen bij zaken als conflict en vredesonderhandelingen.
Door mannen geleide wereld
‘Hoognodig,’ stelt de Jordaanse journalist en mediamaker Rawan Jayousi en gepromoveerd in politieke wetenschappen. ‘Vrouwen zijn te lang niet betrokken geweest bij overleggen en beslissingen. Je hoeft eigenlijk alleen maar te kijken hoe de door mannen geleide wereld er nu voor staat, dat zegt genoeg.’
Rawan heeft een paar jaar geleden de organisatie Madraj (letterlijk: landingsbaan) opgericht. Madraj begeleidt en traint jonge vrouwen die onafhankelijke digitale media start-ups in Arabische landen leiden. Voor haar is het overduidelijk dat vrouwen veel meer betrokken moeten worden voor, tijdens en na conflicten. ‘Uit cijfers blijkt keer op keer dat actieve deelname van vrouwen een positieve invloed heeft op vredesopbouw en een stabielere samenleving oplevert.’
|
VN wil een grotere rol voor vrouwen bij vrede en veiligheid Precies 25 jaar geleden stelden de Verenigde Naties vast dat de rol van vrouwen in vraagstukken van vrede en veiligheid versterkt moet worden. Op 31 oktober 2000 namen ze namelijk een zogeheten resolutie aan, waarin staat dat vrouwen volwaardig en gelijkwaardig moeten meepraten en beslissen bij vredesbesprekingen en beter beschermd moeten worden tegen geweld voor, tijdens en na conflictsituaties. De resolutie is bekend geworden onder de naam Resolutie 1325 over ‘Vrouwen, Vrede en Veiligheid’. Nederland heeft deze resolutie toen ook ondertekend en sindsdien nationale actieplannen (NAP’s) ontwikkeld. Op dit moment werken de overheid en maatschappelijk middenveld samen volgens het vierde nationaal actieplan, waarin afspraken staan hoe deze resolutie in de praktijk te brengen. |
Vrouwen gericht op veiligheid van kinderen en gemeenschap
Waarom dat zo is? ‘Het is nu eenmaal zo dat vrouwen veiligheid voor gezin, familie en gemeenschap bovenaan zetten. Daarom zijn ze eerder geneigd te de-escaleren, te overleggen met de verschillende partijen en bruggen te bouwen – ook in conflictsituaties. Ze zijn creatief, hebben hun netwerken en opereren pragmatisch, met het doel: een veilige omgeving voor hun kinderen,’ legt Rawan uit. Ze heeft met veel vrouwen in conflictgebieden samengewerkt, en doet dat nog steeds.
‘Ik heb bijvoorbeeld in Jemen vrouwen die actief zijn in politieke partijen getraind in hoe ze media in kunnen zetten bij onderhandelingen. Ook was ik betrokken bij vrouwen die actief in hun gemeenschap opereerden om daadwerkelijk onderdeel te zijn van de onderhandelingen en gesprekken met andere partijen van het conflict aangingen. Of zag ik hoe vrouwelijke activisten op verschillende niveaus hun stem probeerden te laten horen en voor vrede te pleiten.’ Ze noemt Soedan en de Palestijnse Gebieden.
Het verschil maken zit hem in hoop bieden
‘Het is moeilijk concreet te meten hoeveel verschil deze vrouwen hebben gemaakt, maar landen waar mannen en vrouwen gelijker zijn, zijn meestal stabieler en veiliger Uiteindelijk is het nooit één man of één vrouw die voor vrede zorgt,’ zegt Rawan. ‘Uitkomsten van vredesonderhandelingen vormen een mozaïek van heel veel puzzelstukjes. We kunnen dus nooit één specifiek succes vaststellen of toeschrijven aan één persoon. Maar we kunnen wel kijken naar wat het effect is op mensen en hun omgeving. Door actief mee te doen brengen zulke vrouwen namelijk hoop voor hun gemeenschappen, zelfs in oorlogsgebied.’
Rawan heeft in de regio - vooral in Jordanië - vele vrouwelijke journalisten getraind net als vrouwen een digitale media start-up leiden. ‘We willen immers meer balans in de door mannen gedomineerde mediawereld. Ik weet zeker dat we daardoor iets hebben toegevoegd. Op basis van die trainingen hebben ze hun strategie en business model aangepast waardoor minstens 16 start-ups verder hebben kunnen groeien. En zo zijn er veel vrouwen in de Arabische wereld die zich inzetten voor gelijke rechten en speelveld.’
Positie vrouw voordat conflict uitbreekt is bepalend
In hoeverre vrouwen in conflictgebieden daadwerkelijk een positieve rol kunnen spelen hangt volgens Rawan heel erg af van hoeveel rechten en kansen op ontwikkeling vrouwen hadden voordat het conflict zich aandiende. ‘Als er geen krachtige vrouwen zijn, hoe kunnen ze dan aan de onderhandelingstafel zitten? Als je geen kansen hebt gekregen, opleiding hebt gehad, hoe moet je dan de strategie bepalen en beslissingen nemen in oorlogstijd?’
Maar het gaat nog verder. ‘Als je geen gelijke rechten hebt in een normale situatie, en dus slachtoffer bent, dan zul je ook slachtoffer zijn ten tijde van oorlog. Als een vrouw niet opgeleid is en geen financiële draagkracht heeft, heeft ze vaak geen andere keuze dan te vluchten, eventueel ergens asiel aan te vragen.’
Gelijke rechten en (ontwikkelings)kansen voor vrouwen en mannen is dus een voorwaarde voor een actieve rol van vrouwen bij het voorkomen en oplossen van conflicten. ‘Het is namelijk een stuk vanzelfsprekender dat ze die rol pakt als ze een opleiding heeft genoten en al onderdeel is van bijvoorbeeld het politieke systeem, de overheid of een universiteit, of actief is binnen hulporganisaties.’
Immense uitdagingen
Nederland zet zich als ondertekenaar van de VN Resolutie 1325 (zie kader) in voor een wereld waarin gelijke en betekenisvolle deelname van vrouwen en meisjes aan besluitvorming over vrede en veiligheid de norm is. Hoe belangrijk is internationale samenwerking voor Rawan? ‘Ik geloof in universalisme en dat we altijd moeten samenwerken. We leven in een tijdperk van opkomend extremisme, polarisatie, desinformatie en haatzaaien, om er maar een paar te noemen. Allemaal gevaarlijke ontwikkelingen.
Was samenwerking decennialang gericht op gedeelde waarden, nu is het de economie die internationale relaties bepaalt en vormgeeft. Mensenrechten en dus vrouwenrechten komen op losse schroeven te staan. Doordat er wereldwijd minder geld is voor internationale samenwerking en hulporganisaties, verdwijnen belangrijke overlegstructuren en initiatieven voor vrede en veiligheid. Journalisten en activisten worden gevangen gezet.’
Méér internationale samenwerking
Wat moet er gebeuren? ‘Ik breek allereerst een lans voor het veilig stellen van degenen die zich uitspreken maar daardoor hun leven niet zeker zijn. Daarna is het superbelangrijk dat we blijven investeren in zaken als capaciteitsopbouw en vrouwenrechten en dat we bruggen blijven bouwen op basis van gedeelde waarden zoals vrijheid van meningsuiting en gelijke rechten.
Bij Madraj trainen we (jonge) vrouwelijke politici, journalisten en influencers uit de hele Arabische regio. We willen dat ze hun rol in vredesopbouw begrijpen en pakken, dat ze zich bewust zijn van hun voorbeeldfunctie en hoe hun werk hele gemeenschappen kan beïnvloeden. Vooral welke impact influencers op de jongere generaties heeft, die is gigantisch.’
Ze is heel duidelijk: ‘We hebben in het huidige tijdperk alleen maar méér samenwerking nodig, méér tijd, méér aandacht voor elkaar. Zodat mensen, en in het bijzonder vrouwen, niet afhaken maar juist hoop houden.’
