Stand van zaken vogelgriep

Er is nog geen vaccin goedgekeurd voor de Europese markt waarvan bewezen is dat het werkt tegen het huidige vogelgriepvirus. Zo’n vaccin moet zowel de ziekteverschijnselen als de verspreiding van vogelgriep beperken. Als een vaccin alleen de ziekteverschijnselen beperkt, kan het virus zich onopgemerkt verspreiden. Dan kunnen andere bedrijven besmet raken. Ook kunnen nieuwe varianten ontstaan, die ook mensen zouden kunnen besmetten (zoönotisch risico). Dat wil het kabinet voorkomen. 

Het ministerie van LNV laat de haalbaarheid, de beschikbaarheid, werkzaamheid en veiligheid van drie mogelijke vaccins onderzoeken. De eerste resultaten van het vaccinatietraject om vogelgriep tegen te gaan, zijn bekend.

De Europese Commissie werkt samen met lidstaten aan nieuwe regels voor vaccinatie tegen onder andere vogelgriep. Hierin komen ook de voorwaarden te staan voor de handel in gevaccineerde dieren en de producten van gevaccineerde dieren. Als Nederland nu al zou besluiten zelf te gaan vaccineren voor vogelgriep, kan dat gevolgen hebben voor de export van pluimvee.

Veehouders moeten als eerste passende hygiënemaatregelen nemen. Zoals douchen en kleding en schoeisel wisselen als iemand de stal in gaat. Daarnaast geldt een landelijk bezoekersverbod voor pluimveebedrijven om te zorgen dat zo min mogelijk mensen in de stal komen. LNV bekijkt hoe veehouders de kans op besmetting verder kunnen voorkomen.  

Het is nog onduidelijk hoe het vogelgriepvirus pluimveebedrijven binnenkomt. Mogelijke routes zijn via de luchtinlaat van de stal, via knaagdieren, of als iemand de veiligheidsmaatregelen even vergeet. Maar zelfs bedrijven die zich goed aan de regels houden om besmetting te voorkomen, zijn besmet geraakt. 

Op de meeste besmette bedrijven doen de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, SOVON en Wageningen University & Research onderzoek hoe de besmetting is binnengekomen. Zij kijken ook wat de pluimveehouder zelf kan aanpassen. 
 

Uit onderzoek blijkt dat de plaats waar een bedrijf ligt, de kans op een vogelgriepbesmetting vergroot. Zo is de kans op besmetting groter in gebieden met veel water. Want in zulke gebieden zijn meer wilde vogels die het virus kunnen overbrengen. En bedrijven die dicht bij elkaar zitten (in zogenaamde pluimveedichte gebieden) hebben ook meer kans op een besmetting. Dat gebeurt vanuit een besmet bedrijf in de buurt.

LNV probeert preventief ruimen (ruimen om besmetting te voorkomen) zo veel mogelijk te voorkomen. In gebied met veel pluimveebedrijven worden zulke bedrijven binnen 1 kilometer van een besmet bedrijf preventief geruimd. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de Gelderse Vallei en delen van Limburg en Brabant . Anders heeft het virus zich misschien al verspreid naar bedrijven eromheen. In gebieden met minder pluimvee, kan de overheid ook besluiten om de bedrijven binnen 1 kilometer te testen op vogelgriep en goed in de gaten te houden. De overheid bekijkt van geval tot geval wat er moet gebeuren met bedrijven in de omgeving van het besmette bedrijf.

De vogelgriepsituatie is ernstig. Hoe moet dat verder in de toekomst? Het ministerie van LNV kent de problemen en de zorgen die spelen. Het heeft daarover regelmatig contact met de pluimveehouders. De minister van LNV heeft eerder al in de Kamerbrief intensivering aanpak vogelgriep en in het Commissiedebat Zoönosen en dierziekten aan de Tweede Kamer laten weten dat de huidige situatie niet zo kan blijven. Niet voor de dieren, niet voor de pluimveehouders en niet voor de samenleving. 

LNV werkt aan een plan om vogelgriep nog beter tegen te gaan. Daarnaast wil de minister  samen met de sector kijken naar de toekomst van gebieden met veel pluimvee. En naar bedrijven die willen starten in gebieden met veel water.

Het preventief ruimen van zoveel dieren kan niet zo doorgaan. Ook om de kans te verkleinen dat mensen besmet raken, moet voorkomen worden dat het virus makkelijk van een bedrijf naar een ander bedrijf kan gaan.   

Vogelgriep heeft gevolgen voor wilde vogels. Vooral voor groepen vogels die kwetsbaar zijn. LNV onderzoekt wat de gevolgen zijn. Vogelgriep kwam de afgelopen jaren in het najaar met trekvogels naar Nederland. Dat is nu ook weer mogelijk, ook met een ander type van het vogelgriepvirus. Dat is niet te voorkomen. Maar nu zijn ook standvogels besmet (vogels die het hele jaar in Nederland blijven). Het is wel mogelijk voorbereidingen te nemen om zo goed mogelijk met de gevolgen om te gaan. 

Het ministerie van LNV heeft een uitgebreide handleiding gemaakt over het opruimen van wilde vogels. Daar staan ook tips in voor organisaties en overheden om dat binnen hun gemeente te organiseren. Deze handleiding is nog niet volledig. Een landelijke werkgroep met experts, ervaringsdeskundigen en betrokkenen uit het hele land zal de regionale aanpak bij het opruimen bevorderen. Deze werkgroep zal ook de leidraad verder uitwerken.

De Europese Unie betaalt nu de helft van sommige kosten voor de bestrijding van vogelgriep die leidt tot ernstige ziekte of overlijden bij vogels (hoogpathogene vogelgriep - HPAI). De pluimveehouder betaalt andere bestrijdingskosten, tot een bepaald maximum, zelf. Dit gebeurt vanuit de diergezondheidsheffing voor het Diergezondheidsfonds (DGF). De maximale bijdrage aan het DGF voor pluimveehouders is voor de periode 2020 tot en met 2024 € 30 miljoen. De Rijksoverheid betaalt alle kosten boven de € 30 miljoen.

De Rijksoverheid betaalt ook kosten die het gevolg zijn van een vogelgriepuitbraak. Zoals het in de gaten houden van de uitbraak, het ruimen en een vergoeding om de dieren af te voeren.

Pluimveehouders krijgen daarnaast een vergoeding van de schade. Die hangt af van het aantal gedode dieren en de dagwaarde van deze dieren. Deze dagwaarde  is onder andere afhankelijk van het doel van het dier (bijvoorbeeld vleeskuiken, legkip of grootouderdier), de leeftijd van het dier en de gezondheid van het geruimde dier. Dat verschilt dus per geruimd bedrijf. De overheid betaalt niet voor andere schade die een pluimveehouder heeft door vogelgriep, zoals een periode geen dieren mogen houden na een ruiming. Deze schade hoort bij het ondernemersrisico. Pluimveehouders bepalen zelf of zij zich verzekeren voor zulke schade.

Lees meer informatie over het Diergezondheidsfonds op rvo.nl.