Water: een bron voor vrede en conflict
Ministeries
Onze watervoorraad krimpt, terwijl de vraag groter is dan ooit. Wereldwijd neemt het aantal conflicten over de beschikbaarheid en verdeling van water toe. Tijdens Wereldwaterdag staan we daarom stil bij de rol van water in vrede en conflict. Want hoe kan water een oorlog veroorzaken? En wat kunnen we doen om water-gerelateerde conflicten in de toekomst te voorkomen? We leggen het uit.
Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker met recordhoge tempraturen, korte regenseizoenen en extreme droogte te maken. Tegelijkertijd groeit de wereldbevolking in een rap tempo en gebruiken we meer water voor onze landbouw, industrieën en energievoorziening. Een slechte combinatie voor de wereldwijde watervoorraad: er is minder water beschikbaar, maar meer vraag dan ooit.
Water als aanstichter, wapen en slachtoffer
De toenemende druk op de watervoorraad kan voor spanningen zorgen. Binnen gemeenschappen, maar ook tussen landen. Want wereldwijd wordt ruim de helft van alle zoetwaterbronnen, zoals rivieren, meren en grondwater, door twee of meerdere landen gedeeld. Denk bijvoorbeeld aan de Nijl, een van de langste rivieren ter wereld die door elf verschillende landen stroomt.
De manier waarop landen met hun eigen watervoorraad omgaan, heeft hierdoor vaak gevolgen voor de watervoorziening in andere landen. De bouw van een dam kan bijvoorbeeld voor watertekorten in lager gelegen gebieden zorgen. Ook gaat het lozen van afvalwater vaak ten koste van de waterkwaliteit in andere landen. Water kan zo conflicten veroorzaken of zorgen dat de vlam sneller overslaat bij bestaande conflicten.
In een conflict kan water ook bewust als wapen worden gebruikt. Bijvoorbeeld door een land van water af te sluiten en zo de samenleving onder druk te zetten. Tegelijkertijd zijn watervoorzieningen vaak ook een slachtoffer in conflicten. Denk bijvoorbeeld aan de verwoesting van de Kakhovka Dam in Oekraïne. Dit had rampzalige gevolgen voor de watervoorraad, sanitaire voorzieningen en riolering in de regio.
Waterdiplomatie
Beter waterbeheer, samenwerking en afspraken over de verdeling van water zijn de meest effectieve manieren om water-gerelateerde conflicten tegen te gaan. Nederland heeft veel kennis en ervaring op dit gebied en kan andere landen hierbij helpen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken financiert daarom bijvoorbeeld het programma Cooperation in International Waters in Africa. Dit programma zet zich in voor betere samenwerking bij grensoverschrijdend waterbeheer in Afrika. Waterdiplomatie staat hierbij centraal. Dit gaat om gesprekken en afspraken over de omgang en verdeling van water tussen alle watergebruikers. Van landen tot het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Maar ook om het uitwisselen van kennis en informatie. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid water in de rivieren of manieren om water te besparen.
Trainingen
Het ministerie financiert ook organisaties, zoals IHE Delft Institute for Water Education en Clingendael Institute, die mensen uit ontwikkelingslanden trainen op het gebied van waterdiplomatie. Deze trainingen gaan bijvoorbeeld over internationale waterverdragen, het maken internationale afspraken en waarom het belangrijk is om bijvoorbeeld maatschappelijke organisaties en bedrijven hierbij te betrekken.
Risico’s voorspellen
Een ander voorbeeld is de door Nederland gefinancierde Global Tool van het Water, Peace and Security partnerschap. Deze innovatieve tool voorspelt waar conflicten in de komende twaalf maanden zouden kunnen ontstaan. Via de tool kunnen we risico’s beter in kaart brengen, zodat we op tijd kunnen ingrijpen om erger te voorkomen.
De Global Tool kan conflicten in Afrika, het Midden-Oosten en Zuid- en Zuidoost-Azië voorspellen. Daarnaast werkt het partnerschap ook aan landspecifieke tools. Deze tools maken een gedetailleerde analyse van onderliggende problemen en mogelijke oplossingen. Hierdoor kunnen lokale overheden sneller op water-gerelateerde risico’s reageren en geweld voorkomen.
Bron voor vrede
Hoewel de druk op onze watervoorraad toeneemt, hoeft dit niet noodzakelijk tot nieuwe conflicten te leiden. Wanneer we samenwerken, afspraken maken en beter met ons water omgaan, kunnen we conflicten niet alleen voorkomen, maar werken we ook aan vooruitgang en welvaart. Zo is samenwerking op het gebied van water soms ook de start van samenwerking op andere terreinen, zoals economie en handel.