Leven onder Russische bezetting: ‘Oekraïens zijn, of zelfs praten over Oekraïne, is levensgevaarlijk’
Ministeries
Op 24 augustus is het Onafhankelijkheidsdag in Oekraïne. Maar die onafhankelijkheid is allesbehalve vanzelfsprekend. Zeker in de door Rusland bezette gebieden, waar Oekraïense taal en tradities zijn verboden en de bevolking wordt gedwongen de Russische nationaliteit aan te nemen. Vanuit Kyiv, vertelt de 17-jarige Olia over haar jeugd in Donetsk en hoe het was om bijna tien jaar onder Russische bezetting te leven.
Seksueel en gendergerelateerd geweld, moord, ontvoeringen, de deportatie van kinderen en de Russificatie van de Oekraïense bevolking. Het Russische leger maakt zich in de bezette gebieden in Oekraïne op grote schaal schuldig aan vreselijke wreedheden en oorlogsmisdrijven. Deze gebieden worden illegaal door Rusland bezet.
Nederland steunt Oekraïne in zijn strijd om vrijheid. Het is van groot belang dat grenzen niet met geweld kunnen worden aangepast. Lees meer over waarom het belangrijk is dat we Oekraïne blijven steunen of bekijk de Nederlandse steun aan Oekraïne van dag tot dag.
Verboden taal en traditie
Olia was zeven jaar oud toen Russische soldaten voor het eerst binnenvielen. Ze groeide op in het oosten van Oekraïne, in Donetsk, een van de regio’s waar sinds de grootschalige Russische invasie in 2022 hard wordt gevochten. De provincie is voor ongeveer 70% in handen van Rusland.
In Donetsk vielen Russische troepen al jaren voor de grootschalige invasie binnen, in 2014. Op school merkte Olia al snel de eerste gevolgen van de bezetting. ‘Eerst kregen we iedere dag les in de Oekraïense taal. Dat werd toen één keer per week en uiteindelijk verdwenen de lessen volledig.’ Ook Oekraïense feestdagen, zoals de viering van de eerste schoolbel, werden verboden. ‘Op deze dagen zongen we Oekraïense liederen, kleedden we ons in de nationale kleding en droegen we onze Vyshyvanka, een traditioneel Oekraïens shirt met borduurwerk. Alle feestdagen die zijn verbonden aan onze Oekraïense tradities verdwenen vanaf 2022 volledig.’
‘Je kon niet zomaar een wandeling maken of in het park zitten. We leefden constant in angst.’
Tijd stond stil
Sinds de bezetting leek de tijd in Donetsk stil te staan. Ze groeide op in een welvarende regio, waar altijd iets te doen was. Een stad met moderne gebouwen en nieuwe wegen, vertelt Olia. ‘Na de eerste invasie werd er niet meer gebouwd en de wegen werden niet onderhouden. Ook verschenen overal vlaggen. Eerst van de zogenaamde “Donetsk People Republic”, later de Russische vlag.’
Olia’s leefde een groot deel van haar jeugd en tienerjaren onder Russische bezetting. In de maanden na de eerste inval van Rusland moest ze vaak vluchten naar een schuilkelder. Ook later vermeed ze open plekken en bleef de angst voor raketaanvallen en beschietingen. ‘De meeste mensen durfden niet naar buiten en waren vooral thuis. Je kon niet zomaar een wandeling maken of in het park zitten. We leefden constant in angst.’
Russisch paspoort
Net als in veel andere bezette gebieden, werden Olia en haar ouders gedwongen om de Russische nationaliteit aan te nemen. Dat kan grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de toegang tot basisvoorzieningen, waaronder zorg, en het reizen naar andere regio’s in Oekraïne. ‘En je kan het niet weigeren’, legt Olia uit. ‘Iedereen kreeg gedwongen een Russisch passpoort.’
Dat Russische paspoort heeft Olia nu niet meer, vertelt ze trots. Bij haar vertrek uit Donetsk heeft ze het paspoort bij de grens achtergelaten.
Gevaarlijke lesboeken
Voor Olia was het lastig om voor te stellen wat haar te wachten stond tijdens de reis naar Kyiv. Het gezin moest langs twee controleposten en kon het gebied via een green corridor, een van de humanitaire doorgangen, verlaten. ‘Bij de eerste controle hadden we veel geluk’, zegt Olia. ‘Bij de grens bedacht ik me dat mijn Oekraïense lesboeken in mijn moeders tas zaten. Gelukkig werd haar tas niet gecontroleerd, want het kan heel gevaarlijk zijn om dit soort boeken te hebben.’
Voor de volgende controlepost had Olia haar lesboeken weggegooid. ‘De Russische militairen waren hier heel grondig en bekeken al onze tassen en documenten. Toen ze onze telefoons controleerden, kwamen ze erachter dat we Oekraïens waren. Daarom verplichtten ze ons om het Russische volkslied te zingen. Pas daarna lieten ze ons door.’
Studeren in Kyiv
Olia verliet Donetsk om in Kyiv te gaan studeren. Een aantal universiteiten houden speciaal plekken vrij voor studenten uit bezette gebieden. Ze kunnen gratis studeren en hebben de mogelijkheid om een stoomcursus Oekraïense taal en geschiedenis volgen. ‘Mijn ouders wilde graag dat ik aan een Oekraïense universiteit ging studeren en hebben me geholpen om naar Kyiv te gaan, waar mijn zus al woonde. Nu studeer ik om advocaat te worden, zodat ik later mensenrechten kan verdedigen.’
‘Onder bezetting is het lastig om je identiteit te behouden, want Oekraïens zijn, of zelfs praten over Oekraïne, is levensgevaarlijk.’
Oekraïne vieren
Juist in deze tijd is het belangrijk om Onafhankelijkheidsdag te vieren, vertelt Olia. ‘Voor het tweede jaar op rij kan ik de dag openlijk vieren. Door de oorlog zijn er geen grootschalige evenementen, maar ik kan wel vrij door Kyiv wandelen.’ Ook in Donetsk wordt de dag gevierd, weet Olia zeker. ‘In mijn regio zullen mensen elkaar feliciteren. Ze zullen vandaag – natuurlijk in het geheim – Oekraïne vieren.’
Olia denkt ook aan haar ouders die nog in de Donetsk regio wonen om voor haar oma te zorgen. Na ruim tien jaar bezetting zijn haar ouders altijd trots gebleven op hun Oekraïense identiteit. ‘Onder bezetting is het lastig om je identiteit te behouden, want Oekraïens zijn, of zelfs praten over Oekraïne, is levensgevaarlijk. Toch vertelden ze me steeds: “We leven onder Russische bezetting, maar we wonen in Oekraïne. Wij zijn Oekraïners.”’
Nederlandse steun voor OekraïneAl drie jaar vechten Oekraïners voor hun vrijheid en daarmee ook voor de veiligheid in Europa. Nederland steunt Oekraïne met geld voor humanitaire hulp, wederopbouw, hulp aan slachtoffers, medicijnen en goederen. Ook steunen we onderzoek naar schendingen van mensenrechten en humanitair oorlogsrecht. Meer weten? Lees ook:
|