Waar gaf de overheid vorig jaar geld aan uit?

De gevolgen van de Russische inval in Oekraïne zijn groot. Zowel economisch, politiek als humanitair. Nederland maakte in 2022 € 53 miljoen vrij voor humanitaire hulp aan Oekraïne. En Europese landen maakten afspraken over economische sancties tegen Rusland en Belarus. Door te investeren in Covax, konden meer mensen in arme landen zich laten vaccineren tegen het coronavirus. Ook kregen wereldwijd 3,4 miljoen mensen toegang tot hernieuwbare energie dankzij Nederlandse financiering. In 2022 ondersteunde het Nederlandse ontwikkelingsbeleid mensen in ruim 50 landen.

Een sterke en moderne krijgsmacht is nodig om Nederland en het NAVO-grondgebied te beschermen. De Russische inval in Oekraïne maakte dit extra duidelijk. De oorlog in Oekraïne onderstreept het belang van Europese zelfredzaamheid. Het is een van de redenen dat het kabinet fors meer ging investeren in Defensie. Het gaat jaarlijks om 5 miljard extra. In de Defensienota staat hoe Defensie de operationele gereedheid en inzetbaarheid wil verbeteren. Daarnaast steunt Nederland Oekraïne, samen met andere landen. Door materieel te sturen en Oekraïense militairen te trainen.

Vooral door de oorlog in Oekraïne ontstond er in 2022 energieschaarste en hoge inflatie. De overheid nam verschillende maatregelen om kosten voor huishoudens en bedrijven te verlagen. Bijvoorbeeld door de energiebelasting en accijns op benzine te verlagen. Daarnaast bleef er aandacht voor de lange termijn. Onder andere door € 6 miljard uit het Nationaal Groeifonds toe te kennen of te reserveren voor innovatieve projecten. En door de plannen voor meer windenergie op zee in 2030 af te ronden. Ook ging er € 11,9 miljard van de SDE++ regeling naar projecten die voor duurzame energie en minder CO₂-uitstoot zorgen. Voor al het beleid samenhangend met de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie in Groningen gaf de overheid in 2022 ongeveer € 1,8 miljard uit.

Vanwege de hoge energieprijzen nam de overheid extra maatregelen voor kwetsbare huishoudens. Zij konden een energietoeslag van € 1.300 krijgen. Gemeenten kregen bovendien structureel € 120 miljoen extra om meer mensen te helpen met schuldhulpverlening. Er kwam € 5 miljoen vrij voor maaltijden en andere eerste levensbehoeften op 500 scholen. En het wordt voor werkgevers makkelijker om mensen met een beperking in dienst te nemen. Ook zijn de eerste stappen gezet voor een nieuw pensioenstelsel. En hebben ouders vanaf 2 augustus tijdens het eerste levensjaar van hun kind 9 weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof.  

Via het Integraal Zorgakkoord kwamen er afspraken om de zorg in de toekomst goed en betaalbaar te houden. De bestrijding van COVID-19 vroeg in 2022 ook nog veel aandacht. Er waren verschillende vaccinatierondes. Waarbij in totaal ongeveer 11,6 miljoen prikken werden gezet. Deze prikken voorkwamen volgens het RIVM bijna 88.000 ziekenhuisopnames. Door de coronacrisis wil de overheid ook beter voorbereid zijn op een volgende pandemie. Zo kwam er een plan voor pandemische paraatheid.

Het kabinet kwam met een gebiedsgerichte aanpak, en reserveerde hier € 24,3 miljard voor. Daarna volgde het rapport van Johan Remkes. Die adviseerde onder andere een aanpak van de piekbelasters, waar het kabinet mee aan de slag ging. In 2022 waren er verder veel uitbraken van de vogelgriep, ook in de zomermaanden. Bijna 5 miljoen vogels werden geruimd. Daarom begon het kabinet met een preventieplan voor de vogelgriep. Onderdeel van het plan is om meer onderzoek te doen naar een vaccin tegen het virus.

Ruimte in Nederland is schaars. De overheid nam in 2022 meer regie over hoe we die ruimte beter kunnen verdelen. Zodat er plek is voor bijvoorbeeld woningbouw, natuur en landbouw. Er kwamen concrete woonplannen die ervoor moeten zorgen dat er meer betaalbare woningen komen. En dat deze woningen duurzamer worden. Daarnaast werd er via de nieuwe Wet Open Overheid (Woo) een belangrijke stap gezet naar een opener overheid. En bood de regering excuses aan voor het slavernijverleden.

Het nieuwe Belastingplan dat in 2022 tot stand kwam, moet ervoor zorgen dat het meer loont om te werken. Het minimumloon steeg met 10%. In november en december kregen veel mensen € 190 om de hoge energieprijzen deels te compenseren. Verder rondde de overheid de eerste fase af van het herstel rond box 3, en hielpen we ondernemers om hun belastingschulden uit de coronatijd af te betalen. De Wet hersteloperatie toeslagen voor gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire trad in werking. En de overheid trof maatregelen om mensen tegemoet te komen die ten onrechte in de Fraude Signalerings Voorziening stonden vermeld. Verder kreeg de Gasunie toestemming om LNG-terminals te huren. Zodat Nederland minder afhankelijk wordt van gas uit Rusland.

De coronacrisis verdween in 2022 steeds meer naar de achtergrond. Maar verschillende sectoren, waaronder het openbaar vervoer en de vliegvelden, merkten nog de gevolgen ervan. Het aantal reizigers nam weer toe, maar was nog niet op het niveau van voor de coronacrisis. In de zomer zorgde de droogte voor watertekort. Via het Deltaprogramma Zoetwater neemt de overheid maatregelen om voorbereid te zijn op droogte. Bijvoorbeeld door water beter vast te houden.

De asielopvang stond in 2022 onder grote druk. Onder andere doordat het aantal asielzoekers fors steeg en een tekort aan woningen. Daarnaast kwamen ongeveer 90.000 mensen naar Nederland die vluchtten voor de oorlog in Oekraïne. Er was verder veel aandacht voor ondermijnende criminaliteit. Om te voorkomen dat jongeren in de georganiseerde misdaad belanden, investeerde de overheid in preventie. Onder andere door nieuwe wetten, zoals het verbod op lachgas. Ook wil de overheid onze samenleving beter beschermen tegen geweld en intimidatie door de georganiseerde misdaad. Daarom werden er bijvoorbeeld maatregelen genomen tegen drugssmokkel in de zeehavens.

In 2022 ging er € 1,5 miljard naar de aanpak van het lerarentekort. Met dit geld werd onder meer het salaris tussen leraren in het basis- en voortgezet onderwijs gelijkgetrokken. Daarnaast kwam er € 1 miljard aan structurele middelen om de onderwijskwaliteit te verbeteren. En scholen, hogescholen en universiteiten kregen geld om leerlingen en studenten te steunen bij de gevolgen van de coronacrisis. De ventilatie op scholen verbeterde. En de overheid werkte aan het herstel van de culturele en creatieve sector. Ook  kwamen er maatregelen om emancipatie van vrouwen en lhbtiq+-personen aan te moedigen en discriminatie en racisme tegen te gaan.